مسأله هجدهم: دیه افضاء «10»/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /کتاب الدیات

موضوع: کتاب الدیات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مسأله هجدهم: دیه افضاء «10»

حالت هفتم این است که افضاء شده نابالغ و مکره باشد و افضاء به سبب غیر مقاربت جنسی حاصل گردد؛ در این صورت نیز مطابق قاعده کلیّه، به جهت افضاء دیه ثابت می‌گردد و اگر دختر باکره بوده باشد، به جهت ازاله بکارت، مهرالمثل نیز ثابت خواهد شد[1] .

فائدة

همان‌طور که بیان شد، در ابتدای بند الف از مادّه ۶۶۱ تعبیر به «نابالغ» به صورت مطلق آورده شده که هم شامل مکره می‌شود و هم شامل غیر مکره، لذا ادامه مادّه مذکور که می‌فرماید: «... و اگر افضاء به غیر مقاربت باشد، دیه‌ی کامل زن و در صورت ازاله‌ی بکارت، مهرالمثل نیز ثابت است»، شامل ما نحن فیه نیز می‌شود و مطابق نظر قانون‌گذار نیز در این حالت هم دیه ثابت می‌گردد به جهت افضاء و هم مهرالمثل به جهت ازاله بکارت.

حالت هشتم این است که افضاء شده نابالغ و غیر مکره باشد و افضاء به سبب غیر مقاربت جنسی حاصل گردد؛ در این صورت نیز مطابق قاعده کلیّه، به جهت افضاء دیه ثابت می‌گردد و اگر دختر باکره بوده باشد، به جهت ازاله بکارت، مهرالمثل نیز ثابت خواهد شد[2] و همان‌طور که بیان شد، چون افضاء شونده نابالغ است، رضایت او کالعدم تلقّی شده و باعث سقوط مهریه نمی‌گردد.

فائدة

همان‌طور که بیان شد، در ابتدای بند الف از مادّه ۶۶۱ تعبیر به «نابالغ» به صورت مطلق آورده شده که هم شامل مکره می‌شود و هم شامل غیر مکره، لذا ادامه مادّه مذکور که می‌فرماید: «... و اگر افضاء به غیر مقاربت باشد، دیه‌ی کامل زن و در صورت ازاله‌ی بکارت، مهرالمثل نیز ثابت است»، شامل ما نحن فیه نیز می‌شود و مطابق نظر قانون‌گذار در این حالت نیز هم دیه ثابت می‌گردد به جهت افضاء و هم مهرالمثل به جهت ازاله بکارت.

حالت نهم این است که افضاء ناشی از وطی به شبهه باشد؛ در این صورت نیز هم دیه ثابت می‌گردد به جهت افضاء و هم مهرالمثل به جهت دخول و مقاربت جنسی و اگر افضاء شونده، باکره باشد، ارش بکارت نیز ثابت خواهد شد، مگر این‌که مانند صاحب جواهر در فرضی که زن باکره است، سبب ثبوت مهرالمثل را ازاله بکارت قرار دهیم، نه دخول و مقاربت جنسی «کما مرّ بیانه و نقده»؛ چون همان‌طور که در مباحث مختلف بیان شد، وجود خطا و اشتباه در جنایات، رافع مسئولیّت از انسان نمی‌باشد و نهایتا مطابق نظر بعضی از فقهاء در فرض خطای محض بودن، دیه بر عهده عاقله ثابت می‌گردد.

فائدة

قانون‌گذار نیز در بند پ از مادّه ۶۶۱ که درصدد بیان مواردی است که به واسطه افضای غیر همسر، ضمان ثابت می‌گردد، می‌فرماید: «افضای ناشی از وطی به شبهه علاوه بر مهرالمثل و دیه، در صورت ازاله‌ی بکارت، موجب اَرش البکاره نیز می‌باشد».

البته در ما نحن فیه سؤالی مطرح می‌گردد و آن این‌که وطی به شبهه مشتمل بر سه حالت می‌باشد:

حالت اوّل این است که هم مرد شبهه داشته باشد و هم زن؛

حالت دوّم این است که مرد شبهه داشته باشد ولی زن شبهه‌ای نداشته و سکوت نماید؛

حالت سوّم این است که مرد شبهه‌ای نداشته و عامد باشد ولی زن شبهه داشته و جاهل است.

حکم مذکور نسبت به حالت اوّل قطعا ثابت است کما این‌که نسبت به حالت سوّم از بابت وطی به شبهه ثابت نمی‌باشد ولی مطابق حالت دوّم که زن شبهه‌ای نداشته و راضی به این عمل است و در واقع از مصادیق غیر مکره دانسته می‌شود، به چه دلیل مهرالمثل و در صورت باکره بودن زن، ارش بکارت ثابت گردد؟

شاید در پاسخ گفته شود که ملاک در حصول وطی به شبهه، حصول شبهه در جانب مرد می‌باشد و لکن در پاسخ گفته می‌شود: مطابق قانون مجازات اسلامی وطی به شبهه یعنی به اشتباه افتادن و به اشتباه گرفتن و این ظهور در آن دارد که وجود شبهه در یک جهت برای صدق وطی به شبهه در همان جهت کفایت می‌کند[3] لذا در فرض مذکور اگرچه در جانب مرد شبهه وجود دارد و از مصادیق وطی به شبهه به حساب می‌آید ولی در جانب زن شبهه وجود نداشته و از مصادیق وطی به شبهه به حساب نمی‌آید و مطابق قاعده باید آثار زن غیر مکره بر او مترتّب گردد و همان‌طور که در گذشته بیان شد در مورد زنی که بالغ و غیر مکره باشد، دیه به جهت افضاء ثابت می‌گردد ولی مهرالمثل و ارش بکارت به جهت رضایت او ثابت نخواهد شد.