مسأله هجدهم: دیه افضاء «8»/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /کتاب الديات

موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مسأله هجدهم: دیه افضاء «8»

حالت سوّم این است که افضاء شده، بالغ و مکره باشد و افضاء به سبب غیر مقاربت جنسی حاصل گردد؛ در این صورت نیز مطابق قاعده کلیّه یعنی «في الإفضاء الدیة»، دیه ثابت می‌گردد و وجهی برای اخراج آن از تحت قاعده مذکور وجود ندارد.

البته در این صورت نیز مسأله زوال بکارت در فرض باکره بودن افضاء شده مطرح می‌گردد و همان‌طور که در گذشته بیان شد، در این زمینه نصّ خاصّ وارد شده است که در آن آمده: «إنّ شعر المرأة و عُذْرَتها شریکان في الجمال فإذا ذهب بأحدهما وجب لها المهر کَمُلا»[1] . بنابراین در این حالت علاوه بر دیه افضاء، مهریه نیز ثابت می‌گردد و چون در ما نحن فیه مهر المسمّی وجود ندارد، مطابق قاعده مهر المثل ثابت خواهد شد.

فائدة

قانون‌گذار نیز در ادامه بند «الف» از مادّه ۶۶۱ که درصدد بیان مواردی است که به واسطه افضای غیر همسر، ضمان ثابت می‌گردد، می‌فرماید: «اگر افضاء به غیر مقاربت باشد، دیه‌ی کامل زن و در صورت ازاله‌ی بکارت، مهرالمثل نیز ثابت است». و چون موضوع این بند، نابالغ یا مکره است، شامل این حالت نیز می‌شود و مطابق نظر قانون‌گذار در این فرض دیه به جهت افضاء و مهر المثل به جهت ازاله بکارت در صورت باکره بودن زن ثابت خواهد شد.

البته همان‌طور که بیان شد، ثبوت مهر المثل در این حالت برای ازاله بکارت، به جهت نصّ خاصّ می‌باشد وگرنه همان‌طور که در گذشته بیان شد، مطابق نظر فقهاء و قانون‌گذار و همچنین ظاهر ادلّه، مهریه به جهت مقاربت جنسی ثابت می‌شود و ارش البکاره به جهت ازاله بکارت، مگر این‌که مانند صاحب جواهر در فرضی که زن باکره است، سبب ثبوت مهر المثل را ازاله بکارت قرار دهیم، نه دخول و مقاربت جنسی «کما مرّ بیانه في الحالة الأولی و نقده مفصّلا».

حالت چهارم این است که افضاء شده، بالغ و غیر مکره باشد و افضاء به سبب غیر مقاربت جنسی حاصل گردد؛ در این صورت نیز مطابق قاعده کلیّه یعنی «في الإفضاء الدیة»، باید دیه ثابت گردد و وجهی برای اخراج آن از تحت قاعده مذکور وجود ندارد و همان‌طور که بیان شد، اذن در جنایت و رضایت مجنیّ علیه به آن، باعث سقوط آثار و مجازات مترتّب بر آن نمی‌شود. البته در این حالت نیز مانند حالت دوّم، در صورت باکره بودن زن، به جهت مطاوعه و رضایت او، مهر المثل یا ارش البکاره ثابت نمی‌گردد «کما مرّ بیانه في الحالة الثانیة».

فائدة

در قانون مجازات اسلامی، مادّه ۶۶۱ که درصدد بیان مواردی است که به واسطه افضای غیر همسر، ضمان ثابت می‌گردد، سخنی از این قسم مطرح نگردیده و این ظهور در آن دارد که مطابق نظر قانون‌گذار در این حالت، دیه نیز برای افضاء ثابت نمی‌گردد و به عبارتی رضایت زن باعث سقوط دیه شده است، در حالی‌که بیان شد؛ اوّلا مطابق قاعده کلیّه باید در این حالت نیز دیه به جهت افضاء ثابت گردد و وجهی برای خروج آن از تحت قاعده مذکور وجود ندارد و ثانیا اذن در جنایت و رضایت مجنیّ علیه به آن، باعث سقوط آثار و مجازات مترتّب بر آن نمی‌شود.

در پایان توجّه به یک نکته لازم است و آن این‌که بیان قانون‌گذار ذیل بند الف از مادّه ۶۶۱ که می‌فرماید: «... و اگر افضاء به غیر مقاربت باشد، دیه‌ی کامل زن و در صورت ازاله‌ی بکارت، مهر المثل نیز ثابت است»، شامل ما نحن فیه نمی‌شود، چون موضوع این بند که در ابتدای آن بیان شد، زن نابالغ یا بالغ مکره است، در حالی‌که موضوع محلّ بحث در این حالت بالغ غیر مکره می‌باشد فافهم.