1403/11/13
بسم الله الرحمن الرحیم
مسأله دوازدهم: دیه ستون فقرات «7»/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /کتاب الديات
موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مسأله دوازدهم: دیه ستون فقرات «7»
و علیه لو عادت إحدی المنفعتین وجبت دیة واحدة و لو عادت ناقصة فدیة و حکومة عن نقص العائدة إلّا أن یکون العود بصلاح الصلب فالثلث کما مرّ مضافا إلی ذلک.
در مورد حالت نهم یعنی شکستن ستون فقرات به گونه ای که باعث از بین رفتن منفعتی از منافع شود ولی منفعت زائل شده به صورت کامل یا ناقص درمان شود، شارح می فرمایند: «و علیه لو عادت إحدی المنفعتین وجبت دیة واحدة و لو عادت ناقصة فدیة و حکومة عن نقص العائدة» یعنی در فرض مذکور با عود منفعت به صورت کامل، یک دیه کامل برای شکستن ستون فقرات ثابت می‌گردد و در صورت عود منفعت به صورت ناقص، یک دیه کامل برای شکستن ستون فقرات و ارش برای ناقص شدن منفعت، ثابت می گردد.
در مورد حالت دهم یعنی شکستن ستون فقرات و از بین رفتن منفعتی از منافع و درمان کامل شکستگی ستون فقرات، شارح در ادامه عبارت گذشته می فرمایند: «إلّا أن یکون العود بصلاح الصلب فالثلث کما مرّ مضافا إلی ذلک». یعنی در فرض مذکور دیه کامل برای از بین رفتن منفعت و ثلث دیه برای شکستن ستون فقرات با فرض درمان آن به صورت کامل و بدون عیب ثابت می گردد. البته همان طور که در حالت ششم بیان شد، مطابق تحقیق در این حالت یک دهم دیه ثابت می شود، چون مستندی برای اثبات ثلث دیه وجود نداشته است.
فائدة
احکام مذکور در دو حالت نهم و دهم مطابق قاعده می باشد، چون مطابق قاعده اگر جنایتی محقّق گردد که باعث از بین رفتن دو یا چند منفعت شود، به ازای ذهاب هر یک از منافع، دیه یا ارش مترتّب بر آن ثابت خواهد شد و وجهی برای تداخل وجود ندارد مگر در موردی دلیل خاصّ بر تداخل وجود داشته باشد یا آسیب های متعدّد عرفا یک آسیب محسوب شوند؛ لذا قانون گذار در قالب مادّه ۵۴۴ قانون مجازات اسلامی می فرماید: «هرگاه در اثر یک یا چند رفتار، منافع متعدد زایل یا ناقص شود -مانند اینکه در اثر ضربه به سر، بینایی، شنوایی و عقل کسی از بین برود یا کم شود- هر یک دیه‌ی جداگانه دارد».
قاعده مذکور در مورد جنایت بر اعضاء و جوارح نیز جاری می گردد، لذا قانون گذار در قالب مادّه ۵۴۱ قانون مذکور می فرماید: «هر گاه در اثر یک ضربه یا هر رفتار دیگر، آسیب‌های متعدد در اعضای بدن به وجود آید چنانچه هر یک از آن‌ها در اعضای مختلف باشد یا همه در یک عضو بوده ولی نوع هر آسیبی غیر از نوع دیگری باشد و یا از یک نوع بوده و لکن در دو یا چند محل جداگانه از یک عضو باشد، هر آسیب دیه‌ی جداگانه دارد».
علاوه بر اینکه احکام مذکور مطابق قاعده هستند روایاتی نیز در این زمینه وارد شده است؛ مثلا مرحوم شیخ حرّ عاملی در وسائل می فرمایند: «محمّد بن یعقوب، عن علي بن إبراهیم، عن أبیه، عن محمّد بن خالد البرقي، عن حمّاد بن عیسی، عن إبراهیم بن عمر، عن أبي عبداللّه(ع) قال: قضی أمیر المؤمنین(ع) في رجل ضرب رجلا بعصا فذهب سمعه و بصره و لسانه و عقله و فرجه و انقطع جماعه[1] و هو حیّ، بستّ دیات. و رواه الشیخ بإسناده عن علي بن ابراهیم ...»[2] . روشن است که مطابق روایت مذکور برای از بین رفتن هر یک از منافع، دیه مستقلّ ثابت می گردد.
