مساله دهم: دیه گردن «1»/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /کتاب الديات

موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مساله دهم: دیه گردن «1»

(العاشرة):

(في العنق إذا کسر فصار أصْور) أی مائلا (الدیة و کذا[1] لو منع الإزْدِراد[2] و لو زال) الفساد و رجع إلی الصلاح (فالأرش) لما بین المدّتین[3] و لو لم یبلغ الأذی[4] ذلک[5] بل صار الإزدراد أو الإلتفات علیه[6] عسرا فالحکومة [7] .

(العاشرة)

مسأله دهم: دیه گردن

گردن کارکرد زیادی در میان اعضای بدن دارد و به قسمتی از بدن اطلاق می گردد که سر و سینه را از هم جدا می کند. در پشت گردن انسان مهره های گردنی و در میان آن حلق، نای و مری و در اطراف آن عضلات مختلف و رگ های متعدّد مثل سیاهرگ گردنی قرار دارد.

بیان اصل بحث

این مسأله نیز در قالب چند مطلب مستقلّ مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و آن مطالب عبارت اند از:

    1. شکستن گردن؛

    2. آسیب دیدن گردن؛

    3. مشکل بودن بلعیدن غذا.

بیان مطلب اوّل: شکستن گردن

این مطلب در واقع مشتمل بر چند حالت می باشد:

الف) شکستن گردن و افتادن دائمی به یک طرف؛

ب) شکستن گردن و افتادن موقّتی به یک طرف؛

ج) شکستن گردن، بدون افتادن به یک طرف.

در مورد حالت اوّل مرحوم مصنّف می فرمایند: «في العنق إذا کسر فصار أصْور الدیة» یعنی اگر گردن بر اثر جنایت شکسته شود به گونه ای که در محلّ خود قرار نگیرد و به یک طرف خم شود، دیه کامل بر عهده جانی ثابت خواهد شد.

مرحوم صاحب جواهر در مورد این حکم می فرمایند: «... لا خلاف أجده بیننا، بل عن الخلاف الإجماع علیه»[8] .

مرحوم شیخ در خلاف در این زمینه می فرمایند: «إذا کسر رقبته فصار کالملتفت[9] و لم یعد إلی ما کان، کان علیه الدیة و قال الشافعي: فیه الحکومة.

دلیلنا إجماع الفرقة و أخبارهم»[10] .

مرحوم صاحب جواهر در مورد دلیل حکم مذکور می فرمایند: «لقول رسول اللّه«صلّی اللّه علیه و آله» في خبر مسمع في الصعر و الصعر أن یُثْنی[11] عنقه في ناحیة»[12] .

مرحوم شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعة در این زمینه می فرمایند: «محمّد بن الحسن بإسناده عن سهل بن زیاد، عن محمّد بن الحسن بن شمّون، عن عبداللّه بن عبدالرحمن الأصم، عن مسمع بن عبدالملک، عن أبي عبداللّه(ع) قال: قال أمیرالمؤمنین(ع): قال رسول اللّه«صلّی اللّه علیه و آله»: «في القلب إذا أرعد فطار الدیة» و قال رسول اللّه«صلّی اللّه علیه و آله»: «في الصعر الدیة و الصعر أن یُثْنی عنقه فیصیر في ناحیة». و رواه الکلیني عن عدّة من أصحابنا، عن سهل بن زیاد»[13] .

ایشان در پایان می فرمایند: «أقول: و تقدّم ما یدلّ علی ذلک عموما»[14] و مراد ایشان روایاتی است که در باب اوّل از ابواب دیه اعضاء گذشت و دلالت بر یک قاعده کلیّه داشته اند و آن اینکه هرگاه عضوی در بدن انسان وجود داشته باشد که یک فرد و یک مصداق دارد مثل زبان، در صورت از بین بردن آن دیه کامل ثابت می گردد و هرگاه دو فرد و دو مصداق از آن داشته باشد مثل گوش و چشم، برای مجموع آنها، دیه کامل و برای یک فرد از آن دو، نصف دیه ثابت می گردد مگر اینکه دلیل خاصّی در مورد میزان و مقدار دیه وجود داشته باشد و در ما نحن فیه چون گردن از جمله اعضایی است که یک فرد و یک مصداق از آن در بدن انسان وجود دارد، لذا با از بین بردن آن دیه کامل ثابت خواهد شد.

در این روایت رسول خدا«صلّی اللّه علیه و آله» فرمودند: «صعر در گردن، دیه کامل دارد» و خود ایشان «صعر» را معنا می کنند به خم شدن گردن به یک طرف و قرار گرفتن در همان طرف؛ لذا مطابق این روایت در مورد حالت ما نحن فیه، دیه کامل ثابت خواهد شد.