موضوع: حکم عادت غیرمتعارف

زنی که که عادتش متعارف نیست یعنی در دو ماه پشت سر هم به طور مختلف خون می‌بینند هم از تاریخ و هم از نظر عدد معین نیست چنین زنی اگر بیش از ده روز خون ببیند چه حکمی دارد؟ آیا باید به صفات حیض مراجعه کند یا به عادت اگر به صفات حیض مراجعه کنند خون‌های سرخ و سیاه را حیض قرار می‌دهد و بقیه را استحاضه ولی اگر به عادت مراجعه کند باید عادت را مقدم بدارد بر صفات

مرحوم سید در عروه فرمودند اگر عادت متعارف نباشد بعید نیست که صفات را بر عادت ترجیح بدهد یعنی آن خونی که صفت حیض را دارد حیض قرار دهد اما خونی که در زمان عادت فاقد صفت حیض بود حیض قرار ندهد ولو اینکه در وقت عادت اتفاق افتاده باشد و مشهور فقها هم با همین نظر هستند

دلیل مشهور : اخبار تمییز است چرا که مورد این روایات زنی است که عادتش غیر متعارف است مثل مرسله یونس که : فاذا جهلت الایام و عددها احتاجت الی النظر اقبال الدم و ادباره و تغیر لونه ثم دع الصلاة علی قدر ، اقبال یعنی اگر به سمت مرضی رفت و ادبار یعنی به سمت زردی رفت که نماز را به اندازه روزهایی که خون می‌بیند کنار بگذارد

مرحوم محقق کرکی ره در جامع المقاصد جلد ۱ صفحه ۳۰۱ مخالفت کرده و عادت را بر تمییز ترجیح داد و دلیلشان این است که :

اولاً : ما قاعده داریم که الفرع لا یزید علی اصله ، منظور از اصل ایام عادت متعارف است و منظور از فرع ایام غیر متعارف است وقتی در ایام متعارف عادت مقدم است در ایام غیر متعارف هم باید عادت مقدم باشد چون فرع تابع اصل است

ثانیاً : در روایت دارد دع الصلاة ایام اقرائک که نماز را در ایام حیض کنار بگذارد و ترک بکند این اقراء بر ایام غیر متعارف هم صدق می‌کند که در این صورت باید گفت صفات ترجیح دارد و نه عادت

نظر استاد : این حرف محقق کرکی بعید است چون خلاف متعارف است که به خاطر صفات ، اقراء گفته شود بلکه اقراء به خاطر عادتش است و از معاصرین ما در تعلیقه عروه هم مرحوم اراکی و آقای گلپایگانی ره مخالف هستند و به مرحوم محقق ره پیوسته اند که ترجیح با عادت است نه صفات و تمییز

اشکال استاد : زنی که ذات العادة نیست را چگونه می فرمایید عادت بر صفات مقدم است در حالی که چنین زنانی باید به صفات مراجعه کنند که اگر صفت حیض را داشت حیض و الا حیض نیست و استحاضه است پس به چه وجهی این بزرگان عادت را مرجح می‌دانند در حالی که این زن صاحب عادت نیست و اما قاعده الفرد لایزید علی الاصل این قاعده حجت نیست چون دلیل عقلی و دلیل شرعی بر حجیت این قاعده نداریم اما صدق افراد حرف درستی است ولی صرفاً باعث نمی‌شود این صدق افراد که زن مراجعه به عادت کند چون صاحب عادت نیست و چنین زنی باید به صفات مراجعه کند و از طرف دیگر روایات صفات منصرفه به فرد متعارف نیست و برای غیر متعارف است و لذا مرحوم شهید ره در روضه و صاحب کشف اللثام ره فرمودند روایات صفات عمومیت ندارد که هم شامل متعارف و هم غیر متعارف بشود

امر پنجم : زنی که عادتش مستقر نیست مثل مبتدئه و مضطربه باید به تمییز مراجعه کند که اگر خون صفت حیض را داشت حیض و اگر نداشت حیض نیست و استحاضه قرار بدهد مرحوم محقق ره در معتبر فرمودند هذا مذهب فقها اهل البیت علیهم السلام که تا این اندازه تاکید کردند و در کتاب تذکره و خلاف ادعای اجماع شده پس معلوم می‌شود وظیفه این زنان این است که شرعاً به تمییز مراجعه کنند

مهمترین دلیل : اطلاق روایات است و همچنین روایات خاصه که مخصوص مبتدئه یا مضطربه است اما اطلاق روایت حفص بن بختری است که گفت بر امام صادق علیه السلام زنی وارد شد و درباره کسی سوال کرد که خونش استمرار دارد و قطع نمی‌شود لذا نمی‌داند حیض است یا استحاضه ؟ حضرت فرمودند خون حیض گرم و سیاه است و با فشار می‌آید اما خون استحاضه زرد است و سرد از این عبارت به دست می‌آید که زنی که عادتش مستقر نشده به صفات خونش مراجعه می‌کند و فرقی نمی‌کند مضطربه باشد یا مبتدئه که این همان اطلاق می‌باشد