موضوع: مسئله عادت عددیه

ادامه مساله نهم: حکم زنان عادت عددیة که از نظر تعداد متماثلین است در یک ماه

مرحوم سید: درباره زنانی که عادت عددیة دارند و از نظر تعداد متماثل است در یک ماه ،مثلا در اول ماه پنج روز خون می بیند بعد ده روز پاکی دوباره پنج روز خون می بیند ، عبارت سید ره این است که : وإن كانتا متماثلتين في العدد فقط فهي ذات العادة العددية، كما إذا رأت في أول شهر خمسة ، وبعد عشرة أيام أو أزيد رأت خمسة أخرى.

سوال : آیا می توانیم این زن را از اقسام عادت عددیه به حساب بیاوریم یا نه ؟

برطبق قاعده می‌توانیم زیرا آنچه از عرف فهمیده می‌شود این است که ایام بر این شخص صدق می کند به لحاظ اینکه پنج روز خون دید لذا وقت صدق می کند و همچنین عدد هم معلوم است لذا طبق قاعده این زن ، ذات العادة العددیة است

مشکلی که در اینجا باقی است این است که آیا در تحقق عادت عددیة دوماه شرط است یا نه ؟ اگر شرط باشد دیگر ذات العادة العددیة به حساب نمی آید چون در یک ماه بوده است ؟

بعضی از فقها دو ماه قمری را در تحقق ذات العادة العددیة شرط می دانند دلیل آنها همان دو روایت موثقه سماعة و دیگری مرسله یونس می‌باشد لکن صاحب جواهر ره فرمودند فهو ضعیف یعنی این قول ،قول ضعیفی است چون اسم عادت بر این زن صدق می کند عادت از عودت است و این زن بعد از پاک شدن، حیض او عودت کرد لذا می شود ذات العادة و از طرفی دیگر اصحاب امامیه تصریح کردند این زن ذات العادة العددیة است

نظر استاد : نظر صاحب جواهر ره است البته از طریق دیگری می آییم برای اثبات و آن این است که در موثقه سماعة فرمود اذا اتفق الشهران عدة ایام سواء و تلک ایامها... زمانی که در دو ماه چند روز مساوی عدة ببیند و عادت بشود ایام عادتش است این روایت دقیقا عادت وقتیه را مشخص می کند ولی عادت عددیة را نفی نکرده چون ممکن است عادت عددیة در یک ماه اتفاق بیفتد لذا مفهوم این جمله شرطیه این است که اذا لم یتفق الشهران عدة ایام سواء فلا تکن تلک ایامها و نمی‌خواهد بگوید که عادت عددیة در یک ماه محقق نمی‌شود

آن دسته از فقهایی که از این حدیث استفاده کردند عادت عددیة در یک ماه مشخص نمی شود اشتباه آنها این است که آنها مفهوم جمله شرطیه را نفی عادت عددیة گرفتند در حالی که مفهوم جمله شرطیه سالبه به انتفاع موضوع است ، مفهوم انتفاع عند الانتفاع است یعنی انتفاع جزا به انتفاع شرط است این یعنی سالبه به انتفاع موضوع ، در اینجا هم حدیث می‌گوید اگر دو ماه به طور مساوی خون نبیند عادتش محقق نشد چون سالبه به انتفاع موضوع است یعنی موضوع تحقق عادت این است که دو ماه بطور مساوی خون ببیند

مضافاً بر اینکه موثقه سماعة حمل بر قالب می شود غالب زنان همواره یک بار خون می بیند و کمتر زنی است که دوبار در یک ماه خون ببیند پس آنچه از این‌حدیث استفاده می شود جواب سوال است نه نفس زنی که در یک ماه دوبار خون دید حائض نیست

إن قلت : ممکن است بگویید شهران،قید است و رؤیت دم را به دو ماه مقید کرده است

قلت : هیچ دلیلی نداریم که در تحقق عادت دو ماه شرط است بلکه دلیل داریم در تحقق عادت مرتین شرط است و کلمه أقراء آمده یعنی چندتا حیض ببیند برای تحقق عادت

سوال : بحث ما این است که آیا در عادت وقتیه تعدد ماه لازم است یا نه ؟

جواب : مرحوم سید ره در عادت وقتیه تعدد ماه را معتبر دانسته است و صاحب جواهر ره تبعا للمحقق الثانی قائل است

اما دلیل :

اگر بخواهیم عادت وقتیه را تشکیل بدهیم نیاز به اینکه هم از نظر وقت متحد باشد هم از نظر خون دیدن مثل هم باشد اتحاد و تماثل در دوماه وبیشتر است در یک ماه حاصل نمی‌شود و اگر بخواهیم بگوییم این زن ایام وقتیه است برای زنی است که ماه اول ماه هفت روز می بیند اما زنی که در یک ماه دو بار خون می بیند اتحاد وقت نیست

مرحوم شهید ثانی ره در روضة رد کرد و فرمودند : آنچه وقت را مشخص می کند ماه نیست بلکه طهر است که اگر بین دو تا وقت پاکی اتفاق بیفتد وقت را مشخص می کند لازم نیست که در دو ماه اتفاق بیفتد مرحوم شیخ انصاری ره این قول را تحسین کرده است