صحبت کردن انبیاء با مردم به اندازه عقل آن‌ها/حدیث قدر عقول /احادیث اخلاقی اصول کافی (کتاب عقل و جهل)

موضوع: احادیث اخلاقی اصول کافی (کتاب عقل و جهل)/حدیث قدر عقول /صحبت کردن انبیاء با مردم به اندازه عقل آن‌ها

1- حدیث اخلاقی (عقل)

1.1- تفاوت انسان‌ها در بهره‌مندی از عقل

در احادیث کافی شریف، کتاب عقل و جهل بودیم. گزیده‌هایی از حدیث عقل و جهل را گفتیم. امام صادق (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِمْ»؛[1] ما پیامبران، مأمور به این هستیم که با مردم به قدر عقول‌شان صحبت کنیم. عقل، باعث دریافت معارف است. انبیا (علیهم‌السلام)، مظهر علم الهی هستند. پیام حدیث این است که باید بکوشیم که عقول‌مان، بالاتر بیاید. ظرفیت عقل را بالا ببریم. عقل را در روایات، این‌طور تعریف کردند: «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ»؛[2] یا «الجَنان».

1.2- ارتباط عقل با خُلق

ابراهیم‌بن‌عبدالحمید می‌گوید: امام صادق (علیه‌السلام) این طور فرمودند: «أَكْمَلُ النَّاسِ عَقْلًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً»[3] .

1.3- ارتباط بین غذا و خُلق و عقل

خُلق، بستر تعقل آدم است. هرچه انسان لطیف‌تر و ظریف‌تر باشد، تعقلش بالاتر است. هرچه زمخت‌تر باشد، تعقلش کمتر است. در خوراک نیز همین‌طور است. اینکه گفتند مراقب خوراک باشیم، به خاطر آن است که خوراک ما خُلق ما و خلق ما عقل ما را تأمین می‌کند. مراقبت غذایی هم برای مراقبت‌های خُلقی است و خُلق برای کمال عقلی است. تقاضا می‌کنم و خطاب به خود هم مانند شما دارم که در خلقیات خود بکوشیم.

1.4- تحمل خود و دیگران، حتی دشمن با ابزار عقل

اول باید خود را تحمل کنیم. برخی تحمل خودشان را هم ندارند؛ چه برسد به تحمل زن و بچه و چه رسد به دوست و چه رسد به تحمل دشمنان. انسان باید دشمن را تحمل کند و راه برون‌رفت از دشمنیِ او را عاقلانه به دست بیاورد. این خود، چیز مهمی است. بزرگ‌ترین دشمن ما درون ماست که جهل ماست. جهل، مخالفت با عقل می‌کند. باید مدیریت کرد. باید آگاهی و تفکرمان را زیاد کنیم. هرچه تفکر کنیم، عقل را تجهیز کرده‌ایم. «إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ»؛[4] از دست دادن فرصت، ناراحتی می‌آورد.

1.5- امداد امام عصر (علیه‌السلام) به علامه حلی (رحمه‌الله) در دفاع از ولایت

برخی از بزرگان ما شبی یک کتاب می‌نوشتند. در حالات علامه‌ی حلی (رحمه‌الله) دارد که یکی از مخالفان، ولایت را زیر سؤال برده است. به زحمت توانست آن کتاب را به دست آورد. می‌دانستند ایشان یک شب نمی‌تواند هم آن کتاب را بخواند و هم جواب دهد. مرحوم علامه نشست و کتاب را خواند و شروع کرد به جواب دادن. برخی نظرشان این است که کتاب «منهاج الکرامة» در دفاع از ولایت، نتیجه‌ی آن شب است. آخرِ شب، روی کاغذ و قلم خوابش برد. صبح هم قرار بود که کتاب را تحویل دهد. وقتی بلند شد، دید که عقل کل به کمک او آمده‌اند. برخی نوشته‌اند که حضرت ولی عصر (علیه‌السلام)، برایش نوشتند و آخرش هم نوشتند: «کتبه المهدی». حضرت برای ما و به اسم ما چیزی بنویسد، [خیلی مهم است]! «اضاعة الفرصة» را نداشته باشیم. فرصت‌ها را تبدیل به شادمانی کنیم. خیلی کارهای انجام‌داده‌نشده داریم. برنامه‌ریزی کنیم. کارهای خودمان را انجام نداده‌ایم. انسان، کار خودش را انجام نداده است. باید مرتب برنامه‌ریزی کنیم.