لزوم الگوگیری از حالات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و سلوک بر اساس آن/حلیة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /سیره اخلاقی معصومین (علیهم‌السلام)

موضوع: سیره اخلاقی معصومین (علیهم‌السلام)/حلیة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /لزوم الگوگیری از حالات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و سلوک بر اساس آن

1- بحث اخلاقی (حلیة النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله)

«... فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَخْرَجِ رَسُولِ اللَّهِ كَيْفَ كَانَ يَصْنَعُ فِيهِ فَقَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ يَخْزُنُ لِسَانَهُ إِلَّا عَمَّا يَعْنِيهِ وَ يُؤْلِفُهُمْ وَ لَا يُنَفِّرُهُمْ وَ يُكْرِمُ كَرِيمَ كُلِّ قَوْمٍ وَ يُوَلِّيهِ عَلَيْهِمْ وَ يُحَذِّرُ النَّاسَ وَ يَحْتَرِسُ مِنْهُمْ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَطْوِيَ عَنْ أَحَدٍ بِشْرَهُ وَ لَا خُلُقَهُ وَ يَتَفَقَّدُ أَصْحَابَهُ وَ يَسْأَلُ النَّاسَ عَمَّا فِي النَّاسِ وَ يُحَسِّنُ الْحَسَنَ وَ يُقَوِّيهِ وَ يُقَبِّحُ الْقَبِيحَ وَ يُوهِنُهُ مُعْتَدِلَ الْأَمْرِ غَيْرَ مُخْتَلِفٍ لَا يَغْفُلُ مَخَافَةَ أَنْ يَغْفُلُوا أَوْ يَمِيلُوا وَ لَا يَقْصُرُ عَنِ الْحَقِّ وَ لَا يَجُوزُهُ الَّذِينَ يَلُونَهُ مِنَ النَّاسِ خِيَارُهُمْ أَفْضَلُهُمْ عِنْدَهُ وَ أَعَمُّهُمْ نَصِيحَةً لِلْمُسْلِمِينَ وَ أَعْظَمُهُمْ عِنْدَهُ مَنْزِلَةً أَحْسَنُهُمْ مُوَاسَاةً وَ مُوَازَرَةً. قَالَ فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَجْلِسِهِ فَقَالَ كَانَ لَا يَجْلِسُ وَ لَا يَقُومُ إِلَّا عَلَى ذِكْرٍ وَ لَا يُوطِنُ الْأَمَاكِنَ وَ يَنْهَى عَنْ إِيطَانِهَا وَ إِذَا انْتَهَى إِلَى قَوْمٍ جَلَسَ حَيْثُ يَنْتَهِي بِهِ الْمَجْلِسُ وَ يَأْمُرُ بِذَلِكَ وَ يُعْطِي كُلَّ جُلَسَائِهِ نَصِيبَهُ حَتَّى لَا يَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسَائِهِ أَنَّ أَحَداً أَكْرَمُ عَلَيْهِ مِنْهُ مَنْ جَالَسَهُ صَابَرَهُ حَتَّى يَكُونَ هُوَ الْمُنْصَرِفَ عَنْهُ مَنْ سَأَلَهُ حَاجَةً لَمْ يَرْجِعْ إِلَّا بِهَا أَوْ بِمَيْسُورٍ مِنَ الْقَوْلِ قَدْ وَسِعَ النَّاسَ مِنْهُ خُلُقُهُ وَ صَارَ لَهُمْ أَباً رَحِيماً وَ صَارُوا عِنْدَهُ فِي الْحَقِّ سَوَاءً مَجْلِسُهُ مَجْلِسُ حِلْمٍ وَ حَيَاءٍ وَ صِدْقٍ وَ أَمَانَةٍ لَا تُرْفَعُ فِيهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تُؤْبَنُ فِيهِ الْحُرَمُ وَ لَا تُثْنَى فَلَتَاتُهُ مُتَعَادِلِينَ مُتَوَاصِلِينَ فِيهِ بِالتَّقْوَى مُتَوَاضِعِينَ يُوَقِّرُونَ الْكَبِيرَ وَ يَرْحَمُونَ الصَّغِيرَ وَ يُؤْثِرُونَ ذَا الْحَاجَةِ وَ يَحْفَظُونَ الْغَرِيبَ فَقُلْتُ كَيْفَ كَانَ سِيرَتُهُ فِي جُلَسَائِهِ فَقَالَ كَانَ دَائِمَ الْبِشْرِ سَهْلَ الْخُلُقِ لَيِّنَ الْجَانِبِ لَيْسَ بِفَظٍّ وَ لَا غَلِيظٍ وَ لَا صَخَّابٍ وَ لَا فَحَّاشٍ وَ لَا عَيَّابٍ وَ لَا مَزَّاحٍ وَ لَا مَدَّاحٍ يَتَغَافَلُ عَمَّا لَا يَشْتَهِي».[1]

1.1- خلاصه بحث اخلاقی

در سیره رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم. گفتیم که بر اساس این روایت، حضرت، معتدل بودند. کسی که نبی و رسول امت متوسط است، قطعا باید خودش معتدل باشد. میانه‌رو بودند. افراط و تفریط نداشتند. هم از آفت افراط و آفت تفریط محفوظ بودند. امت مقتصد باشیم. ایشان هیچ‌گاه از حق کوتاه نمی‌آمدند. از حق هم تعدّی نمی‌کردند. معیارشان حق بود. جالب اینجا است که در مجلسی که می‌نشستند، همه را اکرام و احترام می‌کردند. حقیقت جمع‌الجمعی آقا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که باید همه بر گرد وجود ایشان جمع شوند، اقتضای این را داشت. تعبیر روایت این است که وقتی در مجلس‌شان می‌نشستند، «معتدل الامر غیر مختلف» بودند.

«لَا يَغْفُلُ مَخَافَةَ أَنْ يَغْفُلُوا أَوْ يَمِيلُوا وَ لَا يَقْصُرُ عَنِ الْحَقِّ وَ لَا يَجُوزُهُ الَّذِينَ يَلُونَهُ مِنَ النَّاسِ خِيَارُهُمْ أَفْضَلُهُمْ عِنْدَهُ».

1.2- لزوم تصویرسازی حالات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و سلوک بر اساس آن

کسانی که زبده هستند و جزو منتخبین علمی و عملی هستند، مورد توجه حضرت هستند؛ همان که در تقسیم وقت هم وقت خاص برای آن‌ها می‌گذاشتند. باید این‌ها را در وجودمان پیاده کنیم.﴿إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾.[2] این حدیث، نقشه وجودی انسان کامل برای ادامه انسانیت می‌دانیم؛ برای تدبیر مسیر اخلاق اسلامی در مراتب تدبیر نفس انسان و امت اسلامی. باید حالات آقا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، تصوّر و تصویر داشته باشد. همه حالات آقا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، محفل و مجلس و مدرسه علم و فضیلت و ادب و عشق و محبت بود.