کیفیت تقسیم اوقات آن حضرت - ایجاد الفت بین مردم و پرهیز از نفرت پراکنی - حراست و نگهبانی از مردم/خصوصیات اخلاقی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /سیره اخلاقی

موضوع: سیره اخلاقی/خصوصیات اخلاقی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /کیفیت تقسیم اوقات آن حضرت - ایجاد الفت بین مردم و پرهیز از نفرت پراکنی - حراست و نگهبانی از مردم

1- بحث اخلاقی (خصائص النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله)

«... فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَخْرَجِ رَسُولِ اللَّهِ كَيْفَ كَانَ يَصْنَعُ فِيهِ فَقَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ يَخْزُنُ لِسَانَهُ إِلَّا عَمَّا يَعْنِيهِ وَ يُؤْلِفُهُمْ وَ لَا يُنَفِّرُهُمْ وَ يُكْرِمُ كَرِيمَ كُلِّ قَوْمٍ وَ يُوَلِّيهِ عَلَيْهِمْ وَ يُحَذِّرُ النَّاسَ وَ يَحْتَرِسُ مِنْهُمْ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَطْوِيَ عَنْ أَحَدٍ بِشْرَهُ وَ لَا خُلُقَهُ وَ يَتَفَقَّدُ أَصْحَابَهُ وَ يَسْأَلُ النَّاسَ عَمَّا فِي النَّاسِ وَ يُحَسِّنُ الْحَسَنَ وَ يُقَوِّيهِ وَ يُقَبِّحُ الْقَبِيحَ وَ يُوهِنُهُ مُعْتَدِلَ الْأَمْرِ غَيْرَ مُخْتَلِفٍ لَا يَغْفُلُ مَخَافَةَ أَنْ يَغْفُلُوا أَوْ يَمِيلُوا وَ لَا يَقْصُرُ عَنِ الْحَقِّ وَ لَا يَجُوزُهُ الَّذِينَ يَلُونَهُ مِنَ النَّاسِ خِيَارُهُمْ أَفْضَلُهُمْ عِنْدَهُ وَ أَعَمُّهُمْ نَصِيحَةً لِلْمُسْلِمِينَ وَ أَعْظَمُهُمْ عِنْدَهُ مَنْزِلَةً أَحْسَنُهُمْ مُوَاسَاةً وَ مُوَازَرَةً. قَالَ فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَجْلِسِهِ فَقَالَ كَانَ لَا يَجْلِسُ وَ لَا يَقُومُ إِلَّا عَلَى ذِكْرٍ وَ لَا يُوطِنُ الْأَمَاكِنَ وَ يَنْهَى عَنْ إِيطَانِهَا وَ إِذَا انْتَهَى إِلَى قَوْمٍ جَلَسَ حَيْثُ يَنْتَهِي بِهِ الْمَجْلِسُ وَ يَأْمُرُ بِذَلِكَ وَ يُعْطِي كُلَّ جُلَسَائِهِ نَصِيبَهُ حَتَّى لَا يَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسَائِهِ أَنَّ أَحَداً أَكْرَمُ عَلَيْهِ مِنْهُ مَنْ جَالَسَهُ صَابَرَهُ حَتَّى يَكُونَ هُوَ الْمُنْصَرِفَ عَنْهُ مَنْ سَأَلَهُ حَاجَةً لَمْ يَرْجِعْ إِلَّا بِهَا أَوْ بِمَيْسُورٍ مِنَ الْقَوْلِ قَدْ وَسِعَ النَّاسَ مِنْهُ خُلُقُهُ وَ صَارَ لَهُمْ أَباً رَحِيماً وَ صَارُوا عِنْدَهُ فِي الْحَقِّ سَوَاءً مَجْلِسُهُ مَجْلِسُ حِلْمٍ وَ حَيَاءٍ وَ صِدْقٍ وَ أَمَانَةٍ لَا تُرْفَعُ فِيهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تُؤْبَنُ فِيهِ الْحُرَمُ وَ لَا تُثْنَى فَلَتَاتُهُ مُتَعَادِلِينَ مُتَوَاصِلِينَ فِيهِ بِالتَّقْوَى مُتَوَاضِعِينَ يُوَقِّرُونَ الْكَبِيرَ وَ يَرْحَمُونَ الصَّغِيرَ وَ يُؤْثِرُونَ ذَا الْحَاجَةِ وَ يَحْفَظُونَ الْغَرِيبَ فَقُلْتُ كَيْفَ كَانَ سِيرَتُهُ فِي جُلَسَائِهِ فَقَالَ كَانَ دَائِمَ الْبِشْرِ سَهْلَ الْخُلُقِ لَيِّنَ الْجَانِبِ لَيْسَ بِفَظٍّ وَ لَا غَلِيظٍ وَ لَا صَخَّابٍ وَ لَا فَحَّاشٍ وَ لَا عَيَّابٍ وَ لَا مَزَّاحٍ وَ لَا مَدَّاحٍ يَتَغَافَلُ عَمَّا لَا يَشْتَهِي».[1]

1.1- حلیة رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، نماد سیروسلوک آن حضرت

در حدیث گران‌سنگ حُلیة رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم. «حُلیة»[2] ، زیورآلاتی است که جسم انسان را مورد توجه قرار می‌دهد و باعث زینت است. تا جسمی نباشد، نمی‌تواند زیبایی ببخشد. اوصاف زیبای سیروسلوک بر جسم مطهّر نبی مکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نشسته است. سیروسلوک نبوی، سیر و سلوک علوی و فاطمی به وجود آورده است. این معنای جمله‌ای است که حاضران به غائبان اعلام کنند.

1.2- چهار حالت سلوکی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)

همین است که منزل و مدخل و مخرج و مجلس آقا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را ترسیم می‌کند. سیروسلوک انسان، یکی از این چهار حالت است. در این حدیث شریف، توازن وجودی انسان‌ها است؛ آن هم در نظم نبوی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله). مقام محمود، یعنی مقامی که تمام موجودات را به هم متصل کرده است. مرحوم نراقی به جای تجسّم، تجسّد اعمال را می‌فرمایند. در محضر حضرت علامه حسن‌زاده (رحمه‌الله) صحبت فرق این‌ها شد، فرمودند: «تجسُّد، نماد بیشتری دارد». منزل و مدخل و مخرج و مجلس حضرت بیان شده است. ما در خروج حضرت بودیم؛ یعنی ظهور ایشان که دیگران حضرت را می‌بینند. در منزل و مدخل وارد می‌شدند و تجلیاتی داشتند. مدیریت زمان ایشان بیان شد.

1.3- کیفیت تقسیم اوقات آن حضرت

«جزّء دخوله ثلاثة اجزاء»؛

دخول حضرت در منزل، تقسیم مدیریت زمان می‌شد؛ جزئی برای خدا و خانواده و خود. وقت خود را بین خود و دیگران تقسیم می‌کردند. انسان از نقطه واحدی شروع می‌شود و به نقاط کثیری می‌رسد. این کثرت را مدیریت کنید. در نظام خانوادگی، انسان، فرد است. تولید و توالد، کثرت می‌یابد و سیر زمانی را طی می‌کند. ﴿كُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْدًا﴾؛[3] خودش می‌ماند و خودش. این، معنی حُلیة رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.

1.4- ایجاد الفت بین مردم و پرهیز از نفرت‌پراکنی

«ويؤلفهم ولا ينفرهم»؛

حضرت وقتی وارد می‌شدند، مردم را اکرام می‌کردند و بین آنان الفت ایجاد می‌کردند و در وحدت‌شان می‌کوشیدند. از مردم پرهیز می‌کردند و هشدار می‌دادند.

1.5- حراست و نگهبانی از مردم

«و یحترس منهم»؛

از مردم نگهداری می کردند. «حِفظُ کُلِّ شَیءٍ بِحَسَبِه». ما باید هر کسی را به وفق حالات وجودی خودش نگه داریم. بهترین نگه‌دارنده آن است که روان و وجود الهی انسان را حفظ کند، تا محفوظ بماند. در حفظ فیزیکی هم می‌کوشند؛ ولی در حفظ یکدیگر نمی‌کوشند. باید بتوانیم خودمان را مدیریت کنیم، تا مفهوم آیه‌ی: ﴿قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ﴾[4] در ما محقق شود. نگهبان خود و اهل باشیم.

1.6- انتقال حالات حضرت به اهل خود و اصحاب و تابعین

اهل، یعنی تمام کسانی که با ما مأنوس هستند. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، طوری نبود که با ایشان اخم کند. خُلق و شادابی‌شان را پخش می‌کردند.﴿وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾.[5] از وحدت ایشان شروع شد، تا به تابعین و اصحاب رسید. ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾.[6] ما این را یک منظومه فکری عملی وجودی شهودی و زمانی و مکانی حضرت رسول مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌دانیم. این در حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) قرار داده شد. اگر اوقات خود را مدیریت کنیم، به راه برون‌رفت از خیلی از مشکلات می‌رسیم. بدانیم که ما خیلی کارهای باقی‌مانده داریم. مدیریت کنید که به طور شاید و باید انجام شود.