کیفیت وارد شدن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مجالس - کیفیت تقسیم اوقات آن حضرت/خصوصیات اخلاقی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /اخلاق نبوی (صلی‌الله‌علیه‌وآله)

موضوع: اخلاق نبوی (صلی‌الله‌علیه‌وآله)/خصوصیات اخلاقی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /کیفیت وارد شدن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مجالس - کیفیت تقسیم اوقات آن حضرت

1- بحث اخلاقی (سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله)

در روایتی بودیم که امام مجتبی (علیه‌السلام) از جناب هند بن ابی هاله که وصف‌کننده‌ی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود. درباره حالات ایشان سؤال کردند. امام حسن و امام حسین (علیهما‌السلام) در این‌باره گفت‌وگو کردند. امام حسن (علیه‌السلام) دیدند که آگاهی امام حسین (علیه‌السلام) در برخی جهات بیشتر است؛ چرا که از پدرشان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) سؤال کرده بودند. در ادامه روایت به سخنان امام حسین (علیه‌السلام) می‌پردازیم:

«قَالَ الْحُسَيْنُ(ع) سَأَلْتُ أَبِي (ع) عَنْ مَدْخَلِ رَسُولِ اللَّهِ (ص( فَقَالَ كَانَ دُخُولُهُ لِنَفْسِهِ مَأْذُوناً لَهُ فِي ذَلِكَ فَإِذَا أَوَى إِلَى مَنْزِلِهِ جَزَّأَ دُخُولَهُ ثَلَاثَةَ أَجْزَاءٍ جُزْءاً لِلَّهِ تَعَالَى وَ جُزْءاً لِأَهْلِهِ وَ جُزْءاً لِنَفْسِهِ ثُمَّ جَزَّأَ جُزْأَهُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ فَيَرُدُّ ذَلِكَ بِالْخَاصَّةِ عَلَى الْعَامَّةِ وَ لَا يَدَّخِرُ عَنْهُمْ مِنْهُ شَيْئاً».[1]

1.1- اذن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای داخل شدن در مجالس

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، حالات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را بیان کردند. «قال الحسینُ (علیه‌السلام) سألت أبی عن مدخل رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)»؛ از پدرم سؤال کردم که ورود حضرت در جاهایی که باید وارد شوند، چطور بود؟ «دخوله فی نفسه کان مأذونا له»؛ آدم هر کجا نباید بدون اجازه وارد شود. گاهی ساعت‌ها دو نفری محضر علامه حسن‌زاده (رحمه‌الله) بودم. می‌گفتم که اجازه مرخصی می‌فرمایید؟ بارها (صدها بار) می‌فرمودند: «آمدن نیاز به اجازه دارد؛ رفتن نیاز به اجازه ندارد». آمدن به محضر معصومین (علیهم‌السلام) نیاز به اجازه دارد. وقتی اذن بگیرید، کلمات بعدش مشخص است که به شما اذن داده‌اند، یا خیر؟ فرشته‌ها در آنجا موکل هستند. گفتن‌ها و شنیدن‌های ما از طرف ﴿فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا﴾[2] است.

این‌ها همه از شه بودگرچه از حلقوم عبدالله بود.

در بخشی از الهی‌نامه گفتیم: «الهی! گمان می‌کردم گوینده‌ام؛ ولی فهمیدم شنونده‌ام».

1.2- کیفیت تقسیم اوقات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)

«فإذا آوی إلی منزله جزّء دخوله ثلاثة أجزاء»؛

در متداول عرف منزل، خانه است. منزل در اینجا، یعنی هر جایی که نزول پیدا کنند. در هر کجا که توقف داشتند، این سه قسم را رعایت می‌کردند. اینکه در منزل است، مشهور در زمان ما، یعنی خانه است. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در هر کجا که فرود بیایند و نزول و توقف داشته باشند، برنامه‌شان این سه قسم است:

«جزء لله جزء لأهله و جزء لنفسه»؛ قِسمی برای خدا، قسمی برای اهل و قسمی برای خود. برای این حدیث برنامه‌ریزی کنید. هر کجا هستید، منزل و اداره و مدرسه، جزئی برای خدا و جزئی برای اهل‌مان و جزئی برای خودمان قرار دهیم. اهل، هر کسی است که با ما مأنوس است. درس و زن و بچه و همکار، همه اهل هستند. «اهل البیت»، یعنی کسانی که در خانه با آن‌ها سر و کار داری.

1.3- کیفیت ارتباط آن حضرت با مردم

«ثم جزء جزئه بینه و بین الناس». جزء سوم را بین خودشان و بین دیگران تقسیم می‌کردند. گویا با زبان حال سؤال کردند برای وقت اضافه از کدام حساب می‌کردند؟ فرمودند که از جزء خود می‌زدند. آن دو جزء باید دست نخورده باشد. «فیردّ ذلک بالخاصّة علی العامّة»؛ در این صورت بین خودشان و بین مردم، تقسیم دیگری داشتند که خواص را بر عوام ترجیح می‌دادند. برای آن‌ها وقت خاصی داشتند. «و لا یدّخر عنهم منه شیئا»؛ چیزی را پنهان نداشتند و ذخیره و امساک نمی‌کردند.

نتیجه روایت امروز، این است که باید وقت‌های‌مان را به سه قسم تقسیم کنیم؛ خدا و خانواده و خود. جزء خود را بین خود و خلق تقسیم کنیم و اینکه افراد زُبده را بر دیگران ترجیح دهیم.