درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبیهات/تنبیه سوم/ کلی قسم سوم

استصحاب کلی قسم سوم

در جلسه 21/10/99 عبارت رسائل را درباره کلی قسم سوم بیان کردیم و معلوم شد که مرحوم شیخ تفصیل قائل شدند :

صورت اول : فرد دومی که محتمل است که مقارن با فرد اول باشد.

صورت دوم : فرد دوم بعد از فرد اول باشد و لکن مرتبه ضعیفه از آن فرد اول است.

در این دو صورت استصحاب کلی جاری است.

صورت سوم: فرد دوم بعد از فرد اول باشد و ذاتا مغایر با فرد اول باشد استصحاب جاری نیست.

بنابراین مرحوم شیخ سه صورت درست کردند در دو صورت استصحاب جاری است و در صورت سوم استصحاب جاری نیست.

قبلا بیان شده که مرحوم آخوند در کفایه موافق با شیخ نیستند چه اینکه مرحوم آخوند استصحاب کلی در تمام سه قسمی که شیخ بیان کردند استصحاب جاری نیست.

اگر قبلا یقین داریم کلی در ضمن فرد معینی بوده است و یقین داریم که آن فرد معین از بین رفته است به عنوان مثال کلی انسان در ضمن زید بود ولی یقین دارم که زید از بین رفت ولی احتمال می دهم کلی انسان در ضمن فرد دیگری باشد یعنی در ضمن مثلا عمر باشد که آن فرد دیگر مقارن با فرد اول باشد در همانجای که زید بوده است عمرو هم بوده و کلی انسان در ضمن زید بود و عمر هم بعد با او بود و زید رفت و احتمال می دهم آن کلی در ضمن عمرو باشد.

و یا فرد دوم مقارن با ارتفاع فرد اول باشد و فرد اول که از بین رفت فرد دوم پیدا شد و زید که از اتاق بیرون رفت عمرو وارد اتاق شد یعنی کلی انسانیت در ضمن عمرو در اتاق باقی است پس این دو فرد (زید و عمرو) در طول هم هستند و در این قسمت که در طول هم هستند و با هم نبودند قهرا فرد اول مقوم کلی حدوثا است یعنی کلی انسانیت در ضمن زید بود و فرد دوم که عمرو است بعد از زید داخل اتاق شد کلی انسانیت بقاء در ضمن زید است و نه حدوثا.

مثال صورت اول کلی قسم سوم فقهی این است که:

انسان وکیلی برای خریدن یک حیوان دارد و ان وکیل حیوانی خرید و قهرا در معامله حیوان تا سه روز خیار حیوان است و بعد از انقضاء سه روز دیگر خیار حیوانی نیست ولکن من احتمال می دهم کلی خیار باشد بخاطر اینکه احتمال می دهم در همان زمانی خیار حیوان بود من مغبون هم بودم و خیار غبن هم بود و حال که سه روز تمام شد من احتمال می دهم کلی حیوان در ضمن خیار غبن باقی باشد.

مثال صورت دوم کلی قسم سوم :

که آن فرد مقارن با فرد اول نباشد و بعد از او پیدا شود و برای این قسم دوم مرحوم میلانی چهار صورت درست می کردند و بعد فرمودند فقط در یک صورت استصحاب جاری است و در سه صورت جاری نیست.