درس رجال استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: توثیقات عام/مشایخ الاجازه /

بحث در باره ی توثیقات عامه بود که در جلسات پیشین بعضی از این توثیقات مطرح شد و اعتبار و عدم اعتبار آن ها مورد بررسی قرار گرفت.

یکی دیگر از اموری که به عنوان توثیق عام برای روات مطرح شده است، شیخوخت اجازه است. به این معنا که مشهور شده است که مشایخ اجازه یعنی اعاظمی که استاذ اجازه در روایت و یا نقل از کتابی به دیگران هستند نیاز به توثیق خاص نداشته و موثق می باشند.

مناقشه

لکن از این توثیق جواب داده شده است . سید محقق خویی می فرمایند: مشایخ اجازه بر فرض هم وثاقت داشته باشند، در جلالت و عظمت رتبه بیشتر از اصحاب اجماع و امثالهم نیستند. همان اصحاب اجماعی که معروف به صدق حدیث بوده و می گویند اینها کسانی هستند که جز از ثقه روایت نکرده و جز ثقه از آن ها روایت نمی کند، با این وجود می بینیم که همین اصحاب اجماع کسانی هستند که در کتب رجالی مطرح شده اند و در خصوص وثاقت و توثیق اینها سخن به میان آمده است.

در مقابل متعرض وثاقت مشایخ اجازه نشده است. لذا به معنای واقعی به مجرد اینکه شخص شیخ الاجازه باشد، این مطلب کشف از وثاقت آن شیخ نمی کند. کما اینکه کشف از مدح او نمی کند.

با این توضیح که به عنوان مثال یک راوی روایتی را از کسی نقل می کند به مجرد اینکه این روایت را از او می شنود و نزد همان کس آن روایت را برای او دوباره می خواند و گاه هم همان روایت را شخص بخاطر وجود آن روایت در کتابی که استادش به او اجازه روایت از آن کتاب را داده است، بدون اینکه از خود استاد بشنود روایت می کند. لذا این راوی روایت را از استادش نقل می کند و می گوید حدثنی فلان بعد روایت را ذکر می کند.

فائده ی این اجازه چیزی جز صحت حکایت از آن شیخ و صدق آن حکایت نیست. و اما اینکه وثاقت آن شیخ و استاد را به مجرد اجازه روایت دلالت کند چنین چیزی را دلالت نمی کند.

مؤید مطلب

مؤید مطلب این است که از جمله مشایخ اجازه حسن بن محمد بن یحیی و حسین بن حمدان خصیبی است. در عین حالی که این ها جزء مشایخ اجازه می باشند، نجاشی آن ها را تضعیف کرده است. لذا مجرد اینکه کسی شیخ الاجازه باشد و مجرد اینکه شخصی به کسی اجازه ی نقل روایت از طرف خودش به کسی بدهد، هیچ دلالتی بر اینکه آن شیخ و آن استاد، در روایتی که نقل می کند ثقه باشد، ندارد. بر این اساس اینکه بعضی مثل شهید و علامه ی مجلسی فرموده اند مشایخ اجازه بی نیاز از توثیق بوده و این ها توثیق عام دارند، فرمایش قابل قبول نمی باشد.