درس رجال استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: توثیقات عامه/اسند عنه در کلام شیخ طوسی /بررسی وجوه مختلف

در جلسه گذشته وجه اول و وجه سوم از وجوهی که در تفسیر ما أسند عنه یا اُسند عنه مطرح شده است مورد ارزیابی قرار گرفت. آنچه از این وجوه باقی مانده است وجه چهارم و پنجم است .

وجه چهارم

وجه چهارم این است که مقصود از ما أسند عنه یا ما اُسند عنه این است که روایات این شخص اختصاص به رویات امام صادق دارند و از اغیر امام صادق روایت نکرده است

مناقشه

اشکال این وجه از دو جهت است :

اولاً : خلاف ظاهر لفظ اُسند عنه یا أسند عنه است چون این جمله دلالت ندارد برهیچ نوعی از حصر تا از آن لم یرو الا عن الامام صادق علیه السلام فهمیده شود.

ثانیاً : خود شیخ طوسی در موارد متعددی از این کسانی که در وصف آن ها اسند عنه آورده است، از غیر امام صادق روایت می کند. مثل جابر بن یزید، محمد بن اسحاق و محمد بن مسلم.

وجه پنجم

این است که بگوییم معنای اسند عنه این است که ابن عقده اسند عنه یعنی اینکه ابن عقده از این شخص روایتی نقل کرده است.

مناقشه

این وجه نیز از دو جهت مورد مناقشه قابل مناقشه است.

اولاً : کسانی که در کلام شیخ طوسی متصف به مَن اسند عنه هستند تعداد کمی هستند و حدود صد و شصت و پنج مورد است ولی کسانی را که در رجالش به عنوان اصحاب امام صادق علیه السلام ذکر می کند، بسیار زیاد هستند که بعضی آن ها چهارهزار مرد دانسته اند. لذا چگونه ممکن است بگوییم کسانی را که شیخ متصف به وصف اسند عنه کرده است همان کسانی هستند که ابن عقده از آن ها حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است.

ثانیاَ : شیخ طوسی در مقدمه کتاب رجالی خود می فرماید ابن عقده به جز اصحاب امام صادق علیه السلام را ذکر نکرده است. و شیخ آن ها را در هم در جمع اصحاب امام صادق و هم اصحاب امام کاظم و هم اصحاب امام رضا علیهم السلام ذکر می کند و این دلیل بر این است که اسند عنه به این معنا نیست.

خلاصه ی مجموع مباحثی که در رابطه ی با وصف اسند عنه داشتیم این است :

اولا : در میان وجوه هشتگانه ای که برای این جمله ذکر شد دلیلی برای تعیین یکی از این وجوه وجود ندارد. و تمام آنها قابل نقد است.

ثانیا : بر فرض اگر دلالتی داشته باشد دلالتش بر وجه ششم و هشتم که دال بر وثاقت کل من قال الشیخ ذالک فی وصفه بود . و دلالت بر وجه دوم که دال بر اعتبار روایاتی که نقل کرده اند بود و دلالت بر وجه سوم که دالت بر مدح شخص داشت، مورد نقد و ارزیابی جدی بود نمی توانست مقصود شیخ این امور باشد. لذا نمی تواند أسند عنه یا اُسند عنه به عنوان یکی از توثیقات عامه مطرح شود.

هذا تمام الکلم در رابطه ی با این توثیق