درس رجال استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: توثیقات عامه/اسند عنه در کلام شیخ طوسی /بررسی وجوه مختلف

با توجه به اینکه مدت زمان زیادی از طرح آخرین توثیق از توثیقات عامه ی مورد بحث می گذرد شایسته است قبل از ورود به بحث در این جلسه گزارشی از بحث ارائه شده در گذشته بدهیم.

بحث از توثیق عام از آخرین توثیقاتی که مطرح شد مربوط به این مطلب بود که شیخ طوسی در ترجمه صدها راوی از رواتی که در رجالش ذکر کرده است در وصف آن ها کلمه ی أسند عنه یا اُسند عنه مطرح کرده است در این خصوص بیان شد که باید بررسی شود که مقصود اصلی از این جمله در وصف این اشخاص چیست.

مقصود و مراد از کلمه ی أسند عنه یا اُسند عنه هشت وجه مطرح شده است :

وجه اول

این جمله (أسندعنه) به صورت صیغه ی معلوم خوانده شود. و معنای آن این است که این شخص و این راوی از امام صادق علیه السلام فقط با واسطه ی سایر روات روایت نقل کرده است و مستقیما از خود امام روایت نقل نکرده است.(بی واسطه)

سید خویی در معجم الرجال این نظریه را داشتند.

وجه دوم

این است که این جمله (أسندعنه) به صورت صیغه ی معلوم خوانده شود و معنای آن این باشد که این شخص روایتش را از اصحاب مورد ثقه نزد امام صادق و نیز از اصول و کتب مورد اعتماد امام صادق نقل می کند. (با واسطه)

این نظریه را محقق داماد در کتاب الرواشح سماویه اختیار و ذکر کرده اند.

وجه سوم

این است که این جمله (اُسند عنه) به صیغه ی مجهول خوانده شود و معنای آن این باشد که اجلای روایان و بزرگان و شاخص های از راویان از این شخص روایت می کنند و در حقیقت این اُسند عنه دلالت بر مدح کسی دارد که این وصف برای او آمده است.

وجه چهارم

این است که این جمله (أسندعنه) به صیغه ی معلوم خوانده شود و معنای آن این باشد که روایتی که این راوی نقل می کند اختصاص به امام صادق علیه السلام دارد و این راوی از غیر ایشان روایت نقل نمی کند.

وجه پنجم

این است که این جمله (أسندعنه) به صیغه ی معلوم خوانده شود و معنای آن این باشد که ابن عقده آنجایی که این شخص را ذکر می کند، حتما روایتی از او نقل می کند. (ابن عقده اصحاب امام صادق علیه السلام را در حدود چهار هزار راوی می شمارد و در کلماتش ذکر می کند)

و لذا وقتی شیخ طوسی می فرماید أسند عنه یعنی ابن عقده در هنگام ترجمه این شخص روایتی را نیز از او نقل می کند و روایتی را که نقل می کند فقط از اصحاب امام صادق علیه السلام می باشد.

وجه ششم

این است که این جمله (أسندعنه) به صیغه ی معلوم خوانده شود و معنای آن این باشد که ابن عقده این شخص را در رجالش که برای بیان اصحاب ثقه ی امام صادق است آورده است.

وجه هفتم

این است که این جمله (اسندعنه) هم به صیغه ی معلوم خوانده شود و هم مجهول و معنای آن این باشد که این راوی کسی است که علاوه بر شیعه، عامه هم از او روایت می کنند

وجه هشتم

این است که این جمله (اسندعنه) هم به صیغه ی معلوم خوانده شود و هم مجهول و معنای آن این باشد که این راوی کسی است که شیوخ و اساتید از او روایت کرده و بر او اعتماد دارند، در حدی که توثیقش را دلالت می کند.

فرق وجه هشتم با وجه سوم این است که در وجه سوم فقط مدح را دلالت داشت اما در وجه هشتم در حدی بزرگان از او نقل می کنند که توثیق او را نیز دلالت دارد.

این هشت نظریه به چند گروه تقسیم می شوند:

گروه اول

وجوهی که دلالت بر توثیق آن کسی دارند که شیخ جمله اسند عنه را در باره ی او بکار برده است. و این همان توثیق عام است. کل من قال الشیخ فی وصفه انه أسند عنه او اُسند عنه فهو ثقة . وجه ششم و هشتم از این قبیل است. که اگر ثابت شد توثیق عام را دلالت دارد.

گروه دوم

وجوهی که دلالت بر توثیق کسانی دارند که شخص موصوف به این وصف از آن ها روایت کرده است. کسانی را که از آن ها روایت می کند همه ثقه هستند. وجه دوم از این قبیل می باشد.

گروه سوم

وجوهی که فقط دلالت دارد بر ممدوح بودن راوی ای که شیخ این وصف را در باره ی او دارد. وجه سوم از این قبیل است.

گروه چهارم

وجوهی است که نه توثیق و نه مدح موصوف به این وصف را دارد. و نه توثیق مَن روا عنه را دلالت نمی کند. وجه اول ، چهارم، هفتم و پنجم از این قبیل بود.

در ادامه بیان شد که اگر دو وجه ششم و هفتم ثابت شود اثبات توثیق خود آن راوی و یا توثیق من روا عنه را می کند. ولی هر دو وجه در جلسات قبل مورد نقد قرار گرفت و مشخص شد که این دو قابل اثبات نمی باشد.