درس خارج فقه استاد عباسعلی زارعی سبزواری
98/11/02
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حج/استطاعت /مقام دوم بحث
مقام دوم: بنابر اینکه قائل به عدم اجزا حج نیابی از حج مباشری منوب‌عنه شویم آیا عمل نائب بعد از ارتفاع عذر منوب‌عنه از اساس باطل می‌شود طوری که گویا نائب اصلاً مُحرِم نشده و کشف از بطلان این عمل و عدم انعقاد احرام می‌نماید یا اینکه عمل نائب صحیح بوده و در حال احرام است لذا ملزم به اکمال این حج است و نهایتاً به عنوان یک حج مستحبی از جانب منوب‌عنه واقع می‌شود و یا اینکه بعد از ارتفاع عذر حج نائب منقلب به عمره مفرده شده و با پایان یافتن اعمال عمره از احرام خارج می‌شود و حج و احرام حج او منعقد نمی‌شود؟
سید محقق خوئی می‌فرماید بعد از زوال عذر منوب‌عنه در أثناء عمل، این عمل صحیح واقع شده و بر نائب واجب است آن را از جانب خود به پایان برساند.[1] [2]
اما ظاهر کلام حضرت امام که می‌فرماید «و الظاهر بطلان الإجارة» این است که این عمل بعد از ارتفاع عذر منوب‌عنه در أثناء عمل به کلی باطل می‌شود.
تحقیق مطلب (استاد معظّم): نظر حضرت امام موافق با تحقیق است اولاً به خاطر اینکه بنابر عدم اجزا - که مستند آن عدم مشروعیّت نیابت بود - روشن می‌شود احرامی که نائب آغاز کرده و شروع او در حج متصف به مشروعیّت نیست تا اتمام آن واجب باشد. ثانیاً بر فرض بپذیریم شروع نائب در حج به نحو مشروع بوده طبعاً آن مقداری از عمل را که انجام داده با نیت حج نیابی از جانب منوب‌عنه که حج واجبی است انجام داده و چنانچه بخواهد مابقی عمل به عنوان عمل مستحبی چه برای خود و چه برای منوب‌عنه انجام دهد بر او لازم است عدول از حج واجب به حج مستحب کند و قاعده عدم جواز عدول مانع از این عدول می‌شود به دلیل قاعده «الشی لاینقلب عما وقع علیه». در نتیجه عمل نائب باطل شده و خود بخود به مجرد زوال عذر از احرام خارج می‌شود.
