درس خارج فقه استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: كتاب الحج/القول:فی الحجّ بالنذر و العهد و الیمین /نذر کافر

بحث پیرامون بررسی اعتبار و عدم اعتبار اسلام در انعقاد نذر و عهد و یمین بود بعدازآنکه اقوال سه‌گانه اعاظم در این خصوص ذکر شد رد مقام بررسی نظریه مطابق با تحقیق عرض کردیم به نظر می‌رسد دیدگاه سید یزدی در عروه و همین‌طور سید محقق خویی و حضرت امام مبنی بر عدم اعتبار اسلام در این امور دیدگاهی مطابق با تحقیق است.
و در خصوص اثبات حقانیت این دیدگاه بیان استدلال مشهور فقها در باب اثبات اعتبار اسلام در این امور و ذکر دلیل مانعین و قائلین به اعتبار اسلام لازم بود و همان‌طوری که در بیانات اعاظم مثل شیخ طوسی و سایرین وجود داشت، استدلال مشهور این است که می‌فرمایند: نذر ویمین و عهد عبادت است و قصد قربت در تحقق آن‌ها معتبر می‌باشد، از طرفی قصد قربت از شخص کافر قابل تمشی نیست درنتیجه انعقاد نذر و عهد و یمین از شخص کافر امکان ندارد
عرض کردیم این استدلال هم به‌حسب صغروی اشکال دارد هم به‌حسب کبروی اشکال دارد
اما صغرای آن مبنی بر اینکه نذر و اخویه اعمال عبادی قربی می‌باشند هیچ دلیل بر اثبات آن نیست و تنها چیزی که از ادله مشروعیت نذر استفاده می‌شود آن است که در متعلق نذر رجحان شرعی اعتبار دارد، لکن اعتبار رجحان شرعی در متعلق نذر مستلزم اینکه خود نذر امری عبادی و قربی باشد نیست.
به دلیل اینکه بسیاری از امور توصلی مثل اعطای درهم به فقیر، مثل رفع نجاست از مسجد، برخوردار از رجحان نفسی و شرعی هستند بدون اینکه عبادت و عمل قربی باشند که قصد قربت در آن‌ها معتبر است فعلی هذا این فرمایش و استدلال به‌حسب صغری قابل‌پذیرش نمی‌باشد.

و اما کبرای این استدلال قابل مناقشه است، به دلیل اینکه:کافر اطلاق می‌شود، بر مطلق کسانی که مسلمان نباشند و کسانی که مسلمان نیستند یا کافر کتابی هستند که اعتقاد به وجود خداوند متعال، نبوت و معاد دارند و یا کسانی هستند که فقط معتقد به وجود خداوند متعال و معتقد به معاد هستند و یا کسانی هستند که اساساً اعتقادی به خداوند متعال ندارند.

گروه اول و دوم ازجمله کسانی هستند که قادر به انجام یک عمل در جهت تحصیل رضایت خداوند متعال می‌باشند
لذا قادر بر قصد قربت به معنی جلب رضایت خداوند و به معنی انجام این عمل ازآن‌جهت که محبوب خداوند متعال هست می‌باشد، لذا این دو گروه اگرچه کافر هستند، ولی توان قصد قربت دارند و برفرض که نذر عملی عبادی و قربی باشد، صدور این عمل عبادی و قربی از این دو گروه از کفار حقیقتی غیرقابل‌انکار است.

بله گروه سوم از کفار یعنی کسانی که اعتقاد به خداوند متعال ندارند قادر بر قصد تقرب به خداوند در افعال نیستند و در خصوص آن‌ها این کبرای مطرح‌شده قابل دفاع است
اگرچه ممکن است کسی ادعا نماید حتی کسانی که اعتقاد به خداوند متعال نیستند ولی یک سمبل دیگری مثل بت و امثال آن می‌پرستند و اصل پرستیدن یک سمبل را اصلی مسلم برای خود می‌دانند به لحاظ اینکه در تشخیصی مصداق صحیح معبود دچار اشتباه هستند می‌توان ادعا کرد که این‌ها کسانی هستند که به‌نوعی اعتقاد به خدا دارند و نذری که می‌کنند می‌تواند در جهت تقرب به معبود خویش هرچند از حیث مصداق در اشتباه هستند تقرب بجویند.
از مجموع این مطالبی که دریکی دو جلسه گذشته مطرح شد می‌توانیم مستند فرمایش حضرت امام را درک بکنیم ایشان فرمودند در ذیل مسئله یک: والاقوی صحتها من الکافر مقر بالله تعالی
مستند این قسمت از کلام ایشان این است که اولاً نذر عمل عبادی قربی نیست تا قصد قربت بخواهد

ثانیاً قصد قربت از کافری که اقرار به خدا دارد هرچند مسلمان نیست امکان تمشی دارد

لذا نذر و عهد و یمین او منعقد می‌شود و نیز در ادامه می‌فرماید: بل و ممن یحتمل وجوده تعالی حتی نذر و عهد یمین کسی که احتمال وجود خدای متعال را می‌دهد می‌تواند به‌طور صحیح واقع شود و این عمل را به‌عنوان یک عمل قربی و عبادی در خارج محقق بنماید
هذا تمام کلام در باب مسئله اول از باب القول فی الحج بالنذر و العهد و الیمین

در خصوص مسئله اول بحث تمام شد

در خصوص عنوان بحث شد و تصحیح شد

عدول حضرت امام مطرح شد

بحث قصد و اختیار و عقل مطرح شد که از واضحات بود

بحث در دو شرط یعنی بلوغ و اسلام بود که این دو تا بحث شد و تمام شد