درس خارج فقه استاد محمد یزدی

موضوع: رحم استیجاری

در جلسه ی گذشته مسأله ی رحم استیجاری را بحث کردیم و گفتیم که مشکلی شرعی در آن وجود ندارد.

در اینجا که شوهر و زن شناخته شده هستند نسب فرزند متولد شده هم مشخص است. بنا بر این اگر نطفه ی مرد و اوول زنی که با هم زن و شوهر هستند را در رحم زن استیجاری بگذارند همان صاحب نطفه و اوول پدر و مادر فرزند متولد شده هستند.

همچنین گفتیم زنی که بچه در رحمش به وجود می آید مادر فرزند نیست و به او محرم نمی باشد. همچنین گفتیم که آیه ی ظهار که می فرماید: ﴿الَّذينَ يُظاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ‌ أُمَّهاتُهُمْ‌ إِلاَّ اللاَّئي‌ وَلَدْنَهُم﴾[1] ‌ صرفا ناظر به این است که در مظاهره زن انسان مانند مادر انسان نمی شود زیرا مادر کسی است که انسان را به دنیا آورده باشد. همچنین این آیه ناظر به صورت متعارف است که زن از طریق همسرش باردار می شود.

مضافا بر این صرف خون دادن موجب محرمیت نمی شود و بسیار اتفاق می افتد که هنگام عمل جراحی خون دیگری را به انسان تزریق می کنند و حال آنکه محرمیتی اتفاق نمی افتد.

دیگر اینکه اگر زنی که دارای رحم استیجاری است ذات بعل می باشد باید زمان کاشت نطفه و زمان به دنیا آمدن آن مشخص باشد تا اختلاط میاه صورت نگیرد.

به هر حال در هر جا که شک در حرمت کنیم و دلیل بر حرمت نداشته باشیم آن مورد از قبیل شبهه ی مصداقیه ی حکمیه است و در آن برائت جاری می شود.

صورت دیگر این است که اگر از بانک اسپرم، یک اسپرم که صاحبش مشخص نیست را بردارند و با اوول زنی ترکیب کنند و در رحم بکارند این کار نیز به نظر ما اشکال ندارد حتی اگر زن، شوهردار باشد زیرا دلیلی بر حرمت آن نداریم این کار نه افراغ ماء در رحم غیر حلال است زیرا افراغ مائی در کار نیست و نه با ﴿وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ﴾[2] ‌ منافات دارد و نه با ادله ی دیگر حتی زنایی صورت نگرفته است. زن در اینجا مادر فرزند می شود و این فرزند پدری هم دارد که ما او را نمی شناسیم.

حال اگر اسپرم و اوول هر دو از افراد ناشناخته ای گرفته شود و ترکیب شود و در رحم استیجاری بگذارند این هم اشکال شرعی ندارد. زن و شوهر در این صور پدر و مادر فرزند نخواهند بود مانند جایی که شرایط رحم را در بیرون مهیا کنند و نطفه در محیط آزمایشگاهی رشد پیدا کند. (البته هنوز علم به آن حد نرسید که فرزند به شکل کامل در خارج رحم تولید شود هرچند در حیوانات این کار را کرده اند و حیوان کامل شده است.)

اینکه مادر به فرزند خون رسانی کرده و او را در طول مدتی که در رحمش بوده تغذیه نموده است دلیل بر محرمیت نمی شود. اما اگر بعد از دنیا آوردن به او شیر دهد محرمیت به وجود می آید. آری، شیر از خون گرفته می شود ولی در شیر دلیل بر محرمیت داریم ولی در خون نداریم.