درس خارج فقه استاد محمد یزدی

موضوع: توالد و تناسل

خداوند در قضا و قدر خود قرار داد که خلیفه ای از طرف او در روی زمین باشد و بخشی از صفات او را دارا باشد. موجودی که آفرید مرکب از خاک و آب و آتش (حرارت) و زمان بود. خاک را با آب مخلوط کردند که گل شد و بعد مدتی گذشت که چسبندگی پیدا کرد که «طین لازب» شد و بعد با حرارتی مانند حرارت خورشید «کالفخار» شد و مجسمه ی او ایجاد گشت. در آیه ی ﴿وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي‌ جاعِلٌ‌ فِي‌ الْأَرْضِ خَليفَةً﴾[1] نیامده است که همراه او کسی خلق شده بود یا نه. ولی در آیات دیگر آمده است: ﴿وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ‌ أَزْواجاً﴾[2]

آیه ی دیگر عبارت است از ﴿يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً كَثيراً وَ نِساءً﴾[3]

یعنی بپرهیزید که خداوند شما را از نفس واحده یعنی یک حقیقت آفریده است و از همان جنسی و حقیقتی که آدم خلق شد، زوجی برای او خلق کرد و از آنها مردان و زنان بسیاری به وجود آمد.

در روایات آمده است که نام زوجه ی آدم حوا بود. بنا بر این این آیه دلالت دارد که علاوه بر آدم، انسان دیگری که زوجه ی او بود نیز به وجود آمد.

این خلقت مانند ساختن مجسمه بود که بعد روح به آن دمیده شد. البته حکم مجسمه سازی در میان فقهاء مختلف است و بعضی قائل به عدم حرمت آن هستند علی الخصوص در موردی که دستی در کار نباشد مانند عروسک هایی که کارخانه می سازد. برای مجسمه سازی ابتدا ماده ی آن را آماده می کنند و بعد هنگام درست شدن مقداری از آن ماده اضافه می آید که به همین طریق حوا از آن ماده ساخته شد.

به هر حال در روایات آمده است که به آنها دستور داده شده بود که از آن درخت ممنوعه استفاده نکنند و نهی از نزدیک شدن به معنای این بود که نه تنها از آن نخورید بلکه حتی به آن نزدیک هم نشوید و الا اصل نزدیک شدن حرام نبود به همین دلیل در آیه تعبیر آمده است که ﴿فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما﴾[4] یعنی وقتی که از آن چشیدند عورات آنها آشکار شد. ظاهرا عورت آنها پشت پرده ای انسانی مخفی بود. تعبیر به «سوء» یعنی چیزی که زیبایی ندارد. بعد از این مرحله نگذاشتند که آنها آنجا بمانند و مجامعت کنند و دارای فرزند شوند. در نتیجه ی وارد کره ی زمین شدند. (بهشتی که در آن بودند جنت فردوس نبود زیرا کسی اگر وارد بهشت شود دیگر از آن خارج نمی شود). به نظر ما آن جنت، باغی از باغ های بهشت بوده است و فرمان ﴿قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَميعاً﴾[5] یا به سبب این بود که آن بهشت در مکان مرتفعی بود و یا اینکه دستور داده شد از آن محل قرب پائین بیایند.

به هر حال آدم خلیفه ی خدا بود ولی مشخص نیست که زوجه ی او هم خلیفه بود یا نه. ولی به این آیه می توان استناد کرد به وجود ولیّ عصر (عج) در روی زمین که کامل ترین فرد بر روی زمین است. آدم در زمان خودش خلیفة الله بوده و بعد از او بهترین انسان های روی زمین خلیفه بودند و در زمان ما نیز بهترین انسان ها حضرت ولیّ عصر (عج) می باشد. معنای ﴿إِنِّي‌ جاعِلٌ‌ فِي‌ الْأَرْضِ خَليفَةً﴾[6] به این معنا است که هر زمان در روی زمین باید خلیفه ای وجود داشته باشد. حتی در روایات است که اگر همه از دنیا بروند و فقط یک نفر باقی مانده باشد یکی از آنها حجة الله خواهد بود.

در آیه ی دیگر در تولید فرزند می خوانیم: ﴿هُوَ الَّذي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِيَسْكُنَ إِلَيْها فَلَمَّا تَغَشَّاها حَمَلَتْ حَمْلاً خَفيفاً فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُما لَئِنْ آتَيْتَنا صالِحاً لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرينَ﴾[7]

﴿تَغَشَّاها﴾ به معنای مجامعت است که بعد از مجامعت زوج اندکی احساس سنگینی و کسالت می کند. بعد که حمل او سنگین می شود می گویند که خدایا اگر فرزند خوبی به ما بدهی ما شاکر تو خواهیم بود. این آیه ممکن است در مورد آدم و حوا باشد و یا نباشد. به هر حال آدم و حوا بعد از مجامعت صاحب فرزند شدند و به تدریج این افراد تکثیر شدند.

در آیات سوره ی مؤمنون می خوانیم: ﴿وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِينٍ﴾[8] ﴿ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فِي‌ قَرارٍ مَكِينٍ﴾[9] ‌ ﴿ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَكَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ﴾[10] ﴿ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذلِكَ لَمَيِّتُونَ﴾[11] ﴿ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ تُبْعَثُونَ﴾[12]

انسان ابتدایی از گل درست شد ولی بعد از آن دیگر گِلی در کار نبود و نسل بعدی از نطفه تشکیل درست شد. سپس این نطفه مراحل خود مانند علقه و غیره را طی کرد تا تبدیل به انسان شد. سپس این انسان می میرد و بعد دوباره روز قیامت زنده می شود.

در آیات سوره ی سجده نیز می خوانیم: ﴿ذلِكَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾[13] ﴿الَّذِي‌ أَحْسَنَ‌ كُلَ‌ شَيْ‌ءٍ خَلَقَهُ‌ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِينٍ﴾[14] ﴿ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهِينٍ﴾[15] ﴿ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ﴾[16]

بر اساس این آیه آفرینش انسان از گل بوده است و نسل آن را از طریق نطفه در رحم بود و بعد نطفه تکامل یافت.

از آیه ی ﴿إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ‌ نَبْتَليهِ﴾[17] استفاده می شود که انسان فقط از نطفه نیست بلکه از زن هم بخشی در تولید انسان دخالت دارد و این گونه نیست که زن به عنوان مزرعه باشد و مرد هم زارع و زنی سهمی در تولید فرزند نداشته باشد. زیرا سخن از نطفه ی مخلوط است.

به هر حال تمامی نطفه ی مرد تبدیل به فرزند نمی شود بلکه جزء بسیار کمی از آن با جزء کمی از زن ترکیب می گردد و تبدیل به فرزند می شود.

به هر حال گاه نطفه در مسیر عادی راه خود را طی می کند و گاه آن را دستکاری می کنند که بحث است آیا در انسان هم می توان تصرفاتی کرد و ماهیّت آن را تغییر داد؟

به هر حال این ماء مهین با سایر آب های بدن تفاوت دارد و از تمام سلول های بدن کشیده می شود و به همین جهت بعد از مجامعت ضعفی سراسر بدن را فرا می گیرد.