درس خارج اصول استاد مرتضی ترابی

شق دوم اشکال این بود که اگر شخص خودش اهل لسان نیست و می رود پیش اهل لسان این همان تنصیص اهل لغت است، استاد از این جواب می دهند که اینجا رجوع به اهل لسان است و این غیر از رجوع به تنصیص اهل لغت است، مراد از تنصیص اهل لغت رجوع به قاموس ها و معجم های نوشته شده است و این غیر از رجوع به اهل لغت است مثل صحاح و مقاییس اللغه و اینها. تنصیص اهل لغت تصریح متخصصین لغت است، لذا بین شان فرق مهمی وجود دارد. صاحبان معاجم لغوی هم متخصص اند و هم تصریح به معنا می کنند ولی اهل لغت متخصص نیستند و فقط صرف حملی را انجام می دهند که معنای فلان لفظ این است. لذا این شق دوم از اشکال هم وارد نیست.

این مثال ها را که زده اند در کتاب ایشان نیست و باید ما اینها را توضیح بدهیم، بشر همان انسان است و انسان هم موضوع له آن همان بشر است و مثالی برای مجاز نیستند، ایشان باید مثالی برای مجاز بیان می کردند ولی بیان نکرده اند، پس باید اینطوری توضیح بدهیم به اینکه ولو اینها مترادف اند ولی ترادف کامل ندارند برای اینکه انسان از ریشه انس گرفته شده است و ناظر به روح انسان است، حیوان انس نمیگیرد ولی انسان زود انس می گیرد، وجودش را خداوند جوری آفریده است که اگر یک مدتی با کسی باشد با او انس می گیرد، اگر با انسان انس بگیرد از او تاثیر می گیرد و با حیوان اگر انس بگیرد از او تاثیر می پذیرد، ولی حیوان حیوان است درنده است و مثل انسان انس نمی گیرد، ولی انسان خصوصیتی دارد که زود انس می گیرد.

بشر یعنی انسان بدنش مو ندارد بخلاف حیوانان که بدن شان مو دارد، قل انما انا بشر مثلکم، یعنی ظاهر پیامبر مثل دیگران است ولی انسانیتش نه مثل دیگران نیست، فرق های زیادی با هم دارند از نظر روحی. در غیث و مطر هم اینطور گفته اند که غیث بارانی است که دارای برکت است ولی مطر نه معمولا برای عذاب می آید، درست است هر دو باران اند ولی یکی مایه برکت است و یکی مایه عذاب است. اینها درست است مساوات دارند ولی مساوات با خصوصیات دارند، لذا شهید صدر می گوید صحت حمل، مساوات را می رساند ولی موضوع له بودن را نمی رساند چون ممکن است در خصوصیات با هم فرق جدی داشته باشند.

لذا کتب علمی قدیمی را می خوانند و استفاده می کنند اسناد قدیمی را معتبر می دانند و نمی گویند کلمات عوض شده است و مرادش چیزی دیگر است لذا عقلای عالم به اصل عدم نقل عمل می کنند بله یک وقت معلوم است نقل صورت گرفته که در آن بحثی نیست.

البته دیگران اصل عدم نقل را با استصحاب قهقرایی اثبات می کنند ولی استاد این را قبول نمی کنند و از باب اصل عقلایی می پذیرند یعنی می گویند از اول نقلی نبوده است والان هم نیست، یعنی با استصحاب معمولی این را ثابت می دانند نه با استصحاب قهقرایی، ایشان می گویند استصحاب قهقرایی دیگر چیست؟!! ارزش علمی ندارد. بعبارت دیگر با استصحاب عدم ازلی هم می شود آن را اثبات کرد و هم می شود با استصحاب معمولی آن را اثبات کرد یعنی می شود استصحاب را بعداز حدوث لفظ جاری کرد.

البته اینکه میگوییم اصل این است که نقلی صورت نگرفته است پس معنا همان معنای قدیم است این میشود اصل مثبت ولی می گویند در اینجا اشکال ندارد. این بیانی است که درباره صحت حمل وجود دارد.

یک معنا این است که می گویند شیوع استعمال اللفظ فی معنی، در یک معنایی لفظ استعمالش شیوع دارد همه استعمال می کنند، این یک اطراد. معنای دوم اطراد و راه دوم اطراد این است که استعمال لفظ در مصداق و مصادیق مشابه به جهت خاصه، می بینیم به همان جهت در بقیه مصادیق مشابه هم استعمال می شود، این هم می شود اطراد.

بعد توضیح می دهند که این علامت را نباید با تبادر اشتباه گرفت، در تبادر استعلام است ولی در اطراد استعمال است شیوع آن است، اصلا حالت استعلام ندارد، ببینیم مردم معنا را چی تصور می کنند، لذا می فرمایند ما می رویم پیش عالم می گویند الماء طاهر، می رویم پیش علما پزشکی می گویند الماء و هکذا.. همه این لفظ الماء را در آن مایع سیال استعمال می کنند و ما در اینجا کشف می کنیم معنا موضوع له همان معنای مشترکی است که همه لفظ را در آن استعمال می کنند. این را می گویند اطراد.