درس خارج فقه استاد مرتضی ترابی

موضوع: مسائل مستحدثه/بانکداری /مال بودن در رمز ارزها

اطلاق پول بر رمز ارزها

یک بحثی هست که جا داشت ما آن را در آخر بحث تعریف پول انجام می‌دادیم ولی الآن هم دیر نشده چون تنها یک جلسه فاصله شده است و حالا این بحث را تتمۀ آن قرار می‌دهیم ممکن است دو جلسه بیشتر طول نکشد. این تتمۀ آن بحث سابق و راجع به تعریف پول می‌شود. فعلاً آن بحث بعدی که بحث افت ارزش پول بود که آیا ضمان دارد یا ضمان ندارد آن را متوقف می‌کنیم و یک بحثی را داخل پرانتز انجام می‌دهیم تا تکملۀ بحث سابق بشود.

آیا رمز ارزها پول است؟

پول دیجیتال یا پول رمز پایه دیجیتال که بنا بر آن تعریف پولی که انجام دادیم آیا این هم پول حساب می‌شود یا نمی‌شود؟

آیا بنا بر آن تعریفی که انجام دادیم این مال حساب می‌شود یا مال حساب نمی‌شود؟ پس بنابراین این تتمۀ آن بحث است. یعنی یکی از مصادیق آن بحث است. چون آن جا بحث به‌طورکلی از پول بود حالا بحث می‌شود این پول رمز پایه دیجیتال چیست و داخل تعریف پول است یا نه و داخل تعریف مال می‌شود یا نمی‌شود؟

چون ما هم تعریف مال را آن جا عرض کردیم هم تعریف پول را. جا دارد این مصداق بارزی که الآن مورد ابتلا است در این جا فی‌الجمله بحث شود.

تعریف مال را که عرض کردیم گفتیم مال چیزی است که دارای پنج خصوصیت باشد.

    1. منفعت داشته باشد

    2. مورد رغبت باشد

    3. ندرت نسبی داشته باشد، فراوانی مطلق نداشته باشد مثل هوا نباشد هوا هم منفعت دارد هم مورد رغبت است اکسیژن نباشد ما نمی‌توانیم زندگی کنیم ولی فراوانی مطلق دارد مال نیست. مال باید ندرت نسبی داشته باشد.

    4. قابل استیلا و بتواند انسان آن را در حوزۀ خودش وارد کند، ستاره‌ها که اصلاً قابل تسخیر نیستند آن ها مال حساب نمی‌شوند هرچند ارزش دارند ولی قابل استیلا نیستند

    5. این که منافعش را شرع حرام قرار نداده باشد. این می‌شود مال.

فرق مال حقیقی با مال اعتباری

ما آن جا عرض کردیم که مال خصوصیت اولش این است که منفعت دارد این جا یک جمله اضافه می‌کنیم می‌گوییم که منفعتش اعم از این که منفعت واقعی باشد یا منفعتش اعتباری باشد. منفعت واقعی مثلاً خوراک و پوشاک، زینت و ملبوسات شامل همه این‌ها می‌شود این‌ها منفعت واقعی هستند.

یک‌وقت نه، منفعتش اعتباری است مثل این که وسیلۀ مبادله است. وسیلۀ مبادله خودش امر قراردادی است. پس این که منفعت داشته باشد منفعت اعم از این است که منفعت حقیقی باشد یا منفعت اعتباری باشد.

در آن مال‌های که منفعت حقیقی است مال با آن خصوصیتی که دارد خصوصاً آن چهارتا خصوصیت، مال دیگر امر اعتباری نیست. بر عکس آن فرمایشی که از مرحوم حکیم که در تعریف مال گفتند که مال امر اعتباری است.

اگر مال منفعتش قسم حقیقی‌اش را بگیرید، این نوع منافع امر واقعی هستند نه قراردادی مورد رغبت، رغبت هم که امر وجدانی است یا مردم رغبت دارند یا ندارند اعتبار که نیست؛ ندرت هم باز امر واقعی است یا ندرت هست یا نیست قابل استیلا بودن هم که باز امر واقعی است اگر ما آن خصوصیت منفعت که خصوصیت اول بود منفعت حقیقی بگیریم دیگر مال امر اعتباری نمی‌شود مال می‌شود امر واقعی.

یعنی مال می‌شود امر انتزاعی واقعی. مثل فوقیت مثل تحتیت از امور انتزاعیۀ واقعیه می‌شود. دیگر نمی‌شود بگویید آقا من الآن اعتبار می‌کنم مال باشد یا نباشد. نه اعتبار شما که نیست چون مال را با این خصوصیاتی تعریف کردیم همۀ این خصوصیات هم امر تکوینی هستند. بله اگر منفعت را اعم از حقیقی و اعتباری بگیریم و منفعت اعتباری باشد آن‌وقت مال به‌تبع آن منفعت اعتباری، اعتباری می‌شود. اگر منع شرع را دخیل بدانیم به‌تبع منع شرع که امر اعتباری است آن هم می‌شود امر اعتباری و الا مال فی حد نفسه امر انتزاعی است نه امر اعتباری. این جمله را داشته باشید.

آیا رمز ارزها مال هستند؟

مقصود اصلی ما این است که آیا این پول‌های رمز پایه دیجیتال که الآن رایج شده مهم‌ترینش هم بیت‌کوین هست این‌ها مال هستند یا مال نیستند؟ اثری که بر مال بودن این‌ها مطرح می‌شود آثار زیادی است من‌جمله صحت بیع خواهد بود. چون عمده‌ترین مشکلی که در خریدوفروش این‌ها هست این است که آیا این هم مالیت دارد یا ندارد. پس ما باید دنبال این مطلب باشیم که بیت‌کوین یا دیگر ارزهای دیجیتال، مال هستند یا نیستند؟ بعد هم بحث می‌کنیم آیا این‌ها پول هستند یا پول نیستند؟ آن پول بودن یا نبودن زیاد منشأ اثر نیست. چون پولی که در اسلام مورد حکم است در باب صرف آن پول درهم و دینار است حتی در پول‌های کاغذی موجود هم صدق نمی‌کند و لذا احکام پول نه به این پول‌های اعتباری ربطی دارد نه به پول‌های دیجیتال حداقل بنا بر نظر مشهور.

حالا ما ان‌شاءالله بحث خواهیم کرد ممکن است کسی بگوید این پول‌های اعتباری حتی پول‌های دیجیتال هم حکم «صرف» را خواهند داشت که باید معامله نقد باشد معاملۀ نسیه جایز نیست این احکام صرف هست. آن را باید در جای خودش [بحث کنیم]. به نظر مشهور احکام صرف که راجع به پول درهم و دینار مسکوک است که معامله با آن رواج دارد. پس اثبات این که این‌ها پول هستند یا نیستند زیاد مهم نیست. آن چیزی که مثمر ثمر است این است که این‌ها مال هستند یا مال نیستند.

پس ما شروع می‌کنیم از تعریف پول رمز پایه دیجیتال ببینیم تعریفش طبق این تعریفی دارد، داخل پول می‌شود یا داخل مال می‌شود یا نمی‌شود و در مال شما آن خصوصیت‌ها را در نظر دارید.

منفعت را ما اعم از منفعت حقیقی و منفعت اعتباری گرفتیم و الا اگر منفعت اعتباری را شما نگیرید پول اعتباری (پول‌های کاغذی) که دست شما هست این‌ها همچون منفعت حقیقیه ندارند آدم را از سرما و گرما که نگه نمی‌دارند قابل خوردن که نیستند این‌ها هم از مالیت باید بیفتند و مال نباشند. حال این که همه می‌گویند این‌ها مال هستند منفعتی که در مال بودن ما ذکر کردیم اعم از منفعت حقیقی و اعتباری است. منفعت اعتباری در پول چیست؟ وسیلۀ مبادله بودن است.

حالا ملاحظه بفرمایید که تعریفات در این پول‌های رمز پایه و ما چون عمده‌ترین این‌ها بیت‌کوین است تعریفاتی که راجع به بیت‌کوین شده را عرض می‌کنیم.

مهندسین شیعه در زمینه ایجاد پول دیجیتال رمز پایه کم‌کاری نموده‌اند

چون الآن شاید بیش از پنج هزار پول رمز پایه ایجاد شده هنوز هم ایجاد می‌شود و ما متأسفانه در این مسئله خیلی عقب هستیم یعنی مهندسین ما عقب هستند باید این‌ها هم دست‌به‌کار می‌شدند و پول‌های دیجیتال رمز پایه ایجاد می‌کردند حداقل مربوط به جهان تشیع. چون این پولی که ایجاد می‌شود سرمایه جذب می‌کند خواه‌ناخواه الآن یک سرمایۀ میلیاردی از ایران و سایر کشورها جذب این پول‌ها می‌شود شما می‌توانید به‌جای این که سرمایۀ خودتان را بدهید برود بیرون، کسانی که دنبال این پول‌ها هستند شما این را ایجاد بکنید سرمایه را از بیرون جذب کنید برای این پول. فقط چند تا مهندس باید بنشینند یک مدتی کار کنند ایجاد کنند همین است وقتی مقبولیت شد شما می‌توانید صدها میلیارد دلار از این راه درآمد داشته باشید.

گرچه پول رمز پایه دیجیتال در اختیار شخص نیست ولی یک مقدارش را می‌توانید برای خودتان استخراج کنید داشته باشید وقتی ارزش پیدا کرد آن ها هم‌ارزش پیدا می‌کنند. حالا بحثش ان‌شاءالله روشن‌تر می‌شود بعداً. پس بنابراین الآن عرض کردم چندین هزار نوع پول هم‌پایه ایجاد شده که مهم‌ترین آن ها و در رأس آن ها همان بیت‌کوین است که اول ایجاد شد در سال دو هزار و نه میلادی ایجاد شده. حدود بیش از ده یا دوازده سال می‌شود.

و الآن من امروز نگاه می‌کردم سرمایه‌ای که این در دنیا جذب کرده یعنی ارزش مالی سرمایه‌ای که در این زمینه به‌کاررفته بیش از ششصد میلیارد دلار است. یعنی قدرت بازار این رمز ارزها که الآن هست در دنیا بیش از ششصد میلیارد دلار است یعنی مردم سرمایه گذاشته‌اند روی این پول، ارزش بازار این است. پس بنابراین آنچه مهم است، تعریفاتی است که از بیت‌کوین شده و ما آن تعریفاتی که ذکر شده را عرض می‌کنیم.

تعریف اول

تعریف اول: تعریفی است خود ایجادکننده بیت‌کوین مطرح کرده است. شخصی است که اسمش معروف است ولی شخصش مجهول. یعنی خود این شخص را کسی نمی‌داند کیست. به نام آقای ناکاموتو ساتوشی، اسم ژاپنی است. این آقای ناکاموتو ساتوشی یک مقاله‌ای انتشار داد در سال دو هزار و نه و در آن جا خصوصیت این پول را شرح داد. گفت آرزویی است که مهندسان دیگر داشتند یک چنین پولی ایجاد شود که در اختیار بانک‌های مرکز نباشد و قابل تقلب هم نباشد این را اشخاص زیادی آرزو می‌کردند من این را محقق کردم. بعد توضیح علمی‌اش را آن جا ذکر می‌کند. با این روش، این را من محقق می‌کنم که قابل تقلب نیست، رمز است ولی رمزی نیست که شما بتوانید دو بار خرجش بکنید. یک‌بار خرج می‌کنید دیگر نمی‌توانید دو بار. چون عمدۀ اشکالش این است که این پول دیجیتال را صاحبش به چند نفر بفروشد یا به صدها نفر بفروشد، همان رمز در اختیارش است همان رمز را بفروشد ولی می‌گوید ما یک کاری می‌کنیم با این توضیحات. این در محیط اینترنتی که هست یک‌بار خرج شد دیگر دو بار قابل خرج نیست. تعریف ایشان که در آن وایت پیپر یعنی آن گزارش علمی راجع به بیت‌کوین آمده است.

ایشان نوشته که یک سیستم پول الکترونیکی همتا به همتاست. [1]

اینکه می‌گوید پول الکترونیکی باید یک قیدی کنارش گذاشت، قید محض را باید کنارش گذاشت پول الکترونیکی محض باید گفت. چرا؟ به‌خاطر این که الآن پول‌های اعتباری ما هم که هست این‌ها هم الکترونیکی شده‌اند. اگر بخواهد این به‌عنوان خصوصیت ذکر شود که از پول‌های معمولی جدا شود باید بگوییم پول الکترونیکی محض است ولی پول‌هایی که الآن ما داریم در کارت‌هایمان پول الکترونیکی هستند ولی محض نیستند می‌شود تبدیل به کاغذش کرد. ولی این پول بیت‌کوین با عنوان بیت‌کوین قابل تبدیل به هیچ‌چیز نیست مگر این که پول دیگری با آن بخرید. آن چیز دیگر است طلا بخرید پول بخرید ولی وجود خودش فقط الکترونیکی محض است و بایستی در تعریفشان یک کلمۀ محض اضافه می‌کردند سیستم پول الکترونیک محض است و همتا به همتا هم است. همتا به همتا یک نوع شبکه است. یعنی چند تا کامپیوتر که با هم وصل می‌شوند شبکه درست می‌کنند گاهی یک سرور دارند آن کامپیوتر مرکزی است همۀ کامپیوترها اطلاعاتشان را از آن جا می‌گیرند.

شاگرد: سرور؟

استاد: بله. یک کامپیوتر مرکزی هست که اطلاعات در آن جاست کامپیوترهای دیگر هم به آن وصل‌اند به این می‌گویند شبکه ولی آن سرور دارد. دیگران را می‌گویند استفاده‌کننده آن دستگاه مرکزی را می‌گویند سرور. ولی همتا به همتا شبکه‌ای است که سرور ندارد. یعنی همه همتای هم هستند. همۀ کامپیوترها با هم شبکه می‌شوند ولی یکی مرکزی، یکی غیر مرکزی نیست. من یک مقدار از فضایم را در اختیار این کار قرار می‌دهم، شما هم یک مقدار از فضایتان را در اختیار آن قرار می‌دهید. همه یک مقدار از فضاها را در اختیار این کار انجام می‌دهند می‌شود یک شبکه.

تعریف و بسایت بیت‌کوین

یک تعریفی هم و بسایت بیت‌کوین انجام داده. گفته

«بیت‌کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که امکان پرداخت فوری را برای هرکسی در هر نقطه از جهان را فراهم می‌کند. بیت‌کوین از تکنولوژی همتا به همتا برای وابسته نبودن به هیچ مرجع مرکزی استفاده می‌کند. مدیریت معاملات و صدور پول به‌صورت جمعی توسط شبکه انجام می‌شود.» [2]

بیت‌کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است. یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که امکان پرداخت فوری را برای هرکسی در هر نقطۀ جهان فراهم می‌کند. یعنی ملی نیست فراملی است. امکان پرداخت را در همۀ جهان فراهم است. الآن آمریکا که تحریم کرده می‌گوید که دلار پول ملی من است به همۀ کشورها اعلام کرده شما اگر پول من را می‌خواهید انتقال بدهید بیش از ده‌هزار دلار را باید به اطلاع من برسانید. نه‌تنها برای ایران برای داخل خودتان هم اگر بیش از ده‌هزار دلار بخواهید از طریق بانک منتقل بشود باید اطلاع دهید و از این راه کنترل می‌کند وقتی به ایران رسید آن کشور را مؤاخذه می‌کند. ولی پول رمز پایه دیجیتال مانند بیت‌کوین، در انتقالش دیگر چنین چیزی نیست که بگوییم ملی است باید از یک جایی کنترل شود. می‌گوید امکان پرداخت فوری برای هرکسی در هر نقطه‌ای از جهان را فراهم می‌کند. بیت‌کوین از تکنولوژی همتا به همتا برای وابسته نبودن به هیچ مرجع مرکزی استفاده می‌کند. مدیریت معاملات و صدور پول به‌صورت جمعی توسط شبکه انجام می‌شود. این هم تعریف دوم است ولی این یک مقدار واضح‌تر کرده قضیه را.

ما هم یک تعریفی داشتیم تقریباً همین است ولی یک مقدار کأنه بعضی خصوصیات را آورده‌ایم. ما گفتیم بیت‌کوین مال اعتباری است که این خصوصیت‌ها را دارد. یک مال اعتباری آورده‌ایم تا از آن مال‌های حقیقی [احتراز کنیم].

با آن بیانی که عرض کردیم الآن بیت‌کوین یک مرحلۀ جدید از پول را در دنیا ایجاد کرده. مرحلۀ اول همان معاملات به‌اصطلاح پول کالایی بود بعد پول فلزی شد بعد پول اعتباری شد پول اعتباری هم دو مرحله داشت یک‌وقت پول اعتباری که سند بود با پشتوانه بود یک‌وقت پول اعتباری که خود مال است و سند نیست الآن پول‌ها موجود کاغذی این‌گونه است. اما پول رمزارز می‌شود مرحلۀ پنجم. و چون بشر با اختراع پول، نظام اقتصادی را تسهیل می‌کند، پیش‌بینی این است که این پول رمز پایه جایگزین پول‌های موجود خواهد شد در دنیا. چون این پول قدرت مرکزی را از بین می‌برد. یعنی دست مردم را آزادتر می‌گذارد که روی پولشان خودشان کنترل داشته باشند.

تفاوت‌های این پول‌های رمز پایه با پول سنتی را هم که عرض کردیم در نظام سنتی برای پول‌های موجود یک کنترل‌کننده وجود دارد ولی در این نوع پول‌ها، کنترل‌کننده نیست دولت‌ها می‌توانند مقدار پول را افزایش بدهند ولی اینجا دیگر در اختیار کسی نیست که افزایش بدهد و تورم ایجاد کند.

توضیح کیفیت کار با بیت‌کوین

کیفیت کار با بیت‌کوین را هم - برای این که روشن‌تر بشود ان‌شاءالله - می‌شود با مثال‌هایی توضیح داد. یک مثالی که گفته شده این است که شما یک اتاقی، سالنی را تصور کنید در این سالن قلک‌هایی هست. قلک‌ها هم از شیشه است داخلش هر چه هست دیده می‌شود و دوربین‌هایی هست که در این اتاق هر تحولی بشود نشان می‌دهد همه هم از طریق آن دوربین‌ها این قلک‌ها و داخل قلک‌ها را می‌توانند ببینند هر قلکی را می‌توانند نزدیک کنند ببینند داخلش چند تا سکه هست چند تا نیست. هرکسی زید یا عمرو، هرکسی می‌تواند در آن جا یک قلکی ایجاد کند ولی قلکش ممکن است خالی باشد ممکن است پر باشد داخلش سکه باشد یا نباشد. شما هم می‌توانید ایجاد کنید. الآن هم هر کس خواست می‌تواند ایجاد کند. فرض کنید زید و عمرو که هر دو در آنجا قلک دارند با هم معامله می‌کند زید به عمرو یک چیزی می‌فروشد می‌گوید پول من را بده می‌گوید برو از آن اتاق سکه‌هایی که من در آن قلک خودم دارم بردار بریز به قلک خودت آن هم صورتش را می‌پوشاند وارد اتاق می‌شود. همه می‌بینند همۀ دنیا می‌توانند ببینند که الآن یک نفر داخل اتاق شد صورتش پوشیده است آمد سراغ یک صندوق کلیدش را داشت رمزش را باز کرد یک دانه از آن سکه‌ها را برداشت یا چند تا را برداشت همه می‌دانند که سکه داشت به‌اصطلاح در این صندوق سکه هست تعداد سکه‌ها را همه می‌بینند چقدر است. آمد از آن جا برداشت برد داخل آن‌یکی صندوقی که مال خودش است انداخت و بعد رفت بیرون. پس هر سکه‌ای این جا مبادله بشود همه می‌دانند. چون دیگر سکه قابل تقلب نیست تاریخچه‌اش را همه می‌دانند مثلاً این اینجا بود از اینجا رفت به آن جا از آن جا رفت به‌جای دیگر. الآن سیستم بیت‌کوین این‌گونه است. نمی‌دانید که صاحب این‌ها چه کسانی هستند ولی می‌دانید که این‌ها متعلق به افراد خاصی هستند و این جا مشخص است این سکه‌ها یعنی تعدادش مشخص است نقل و انتقالش را همه می‌بینند که نقل‌وانتقال شد به آن‌یکی تاریخچه‌اش مشخص است.

به این بگویید خریدار، به آن هم بگویید فروشنده. فروشنده به خریدار می‌گوید شما جنس دادی الآن برو پولت را بردار خریدار هم می‌آید صورتش را ولی می‌پوشاند. پس بنابراین کسی نمی‌داند این بیت‌کوین‌ها مال چه کسی است الآن هست همه می‌دانند در هر صندوقی چقدر بیت‌کوین هست ولی صاحب‌هایش را شناخته شده نیست و نقل و انتقالش هم در اختیار کسی نیست که بتواند منع کند.

بیت‌کوین‌ها چگونه ایجاد می‌شوند؟

یک سؤالی پیش می‌آید که اولین‌بار چگونه این‌ها ایجاد شدند در این صندوق‌ها؟ می‌خواهیم بگوییم که چگونه نقل و انتقالات این بیت‌کوین قابل تقلب نیست. این را می‌خواهیم توضیح بدهیم. یک راهش این است که الآن شما از یک کسی بیت‌کوین بخرید آن جا یک صندوق ایجاد کنید برای شما بماند. ولی اولین‌بار این‌ها چگونه ایجاد شدند؟ توضیح به این صورت است که ببینید این جا ما فرض می‌کنیم که ده نفر مثلاً در یک سالن سر یک میز نشستند و همه هم دستشان یک پوشه است. داخل آن پوشه هم چیست؟ ورقه‌هایی هست. همه هم دستشان قلم است. یکی از آن ها مثلاً آقای شمارۀ دو می‌گوید من ده تومان یا ده بیت‌کوین می‌خواهم به شمارۀ نه بدهم. ده نفر آن جا هستند همه هم می‌شنوند یادداشت می‌کنند آقای شمارۀ دو به آقای شمارۀ نه می‌خواهد ده تومان بدهد یا ده بیت‌کوین بدهد یادداشت کردند. همچنین نقل و انتقالات بعدی وقتی صفحه پر شد می‌خواهند داخل پوشه بگذارند وقتی داخل پوشه بگذارند دیگر، دیگر قابل تغییر نخواهد بود به‌هیچ‌وجه. الی‌الابد خواهد ماند. از اختیار همه [خارج است] ولی این مهر می‌خواهد. مهرش را چگونه به دست بیاوریم؟ گفتند مهرش از یک دستگاه درمی‌آید. آن دستگاه را گفتند دستگاه تابع هش. یعنی هش یک رمزی یک کدی است باید آن کد را پیدا کنید آن مهر این‌هاست. به شما گفتند که فرض کنید یک دستگاهی دارید یک داده‌ای از این‌طرف بدهید از آن طرف یک داده دیگر درمی‌آید. ولی هروقت همان الف را دادید همان بخواهد در آمد نه این که متفاوت در بیاید. دستگاهی هست از این‌طرف یک داده خاصی بدهید همیشه آن طرف دیگر خروجی‌اش مطابق با آن است. اگر عوض کنید یا کوچک‌ترین تغییری بدهید خروجی عوض می‌شود. مثلاً اگر شما عدد چهار را بدهید آن طرف مثلاً DCBEA درمی‌آید. آن را می‌گوییم همان مهر همان تابع هش.

حالا می‌گویند آقا شما یک عددی وارد کن از آن طرف مثلاً این عدد خاص در بیاید. مثلاً ده تا صفر در بیاید. پیداکردن چنین عددی تقریباً غیرممکن است می‌گویند باید هزاران سال کامپیوترها مشغول کار بشوند تا بتوانند آن عدد را پیدا کنند که خروجی آن ده تا صفر باشد ممکن است هم پیدا نکنند. آمدند چه‌کار کردند برای پیداکردن آن؟ یک برنامه تعریف کردند. گفتند آن عدد خروجی را به شما می‌دهیم. این‌طرف هم یک عدد کاملی که آن را بدهد به شما نمی‌دهیم. یک عددی می‌دهیم که اگر آن را با عدد ایکس جمع کنید خرجی آن خواهد بود. یعنی دو تا عدد می‌دهند یکی خروجی را به شما می‌دهند یکی قسمتی از ورودی. ولی ورودی به‌اضافه‌ی ایکس باید بشود می‌گویند ایکس را پیدا کن. ایکس می‌شود همان مهر این ورقه. کامپیوترها این را می‌توانند پیدا کنند. در ده دقیقه این را پیدا می‌کنند کامپیوترهای قوی البته. کامپیوترهای قوی می‌آیند وقتی می‌خواهند این بلوک درست بشود بلوک که دیگر عوض نخواهد شد. نقل و انتقالات را هم یادداشت کرده‌اند می‌خواهد مهر بشود. ده تا نقل‌وانتقال که شد می‌خواهد مهر بشود وارد آن زنجیره یا پرونده یا به‌عبارت‌دیگر بلوک جدید تشکیل شود که دیگر عوض نشود. می‌آید چه‌کار می‌کند؟ آن سازندۀ بیت‌کوین آمده هم بخشی از عدد ورودی را داده و خروجی را داده. می‌گوید شما آن عدد ایکس را پیدا کن. استخراج به این می‌گویند. وقتی این‌ها به‌اصطلاح آن عدد را کامپیوترها پیدا کردند این ورقه مهر می‌شود و این را هم اعلام می‌کند که من پیدا کردم وقتی پیدا کرد، آن‌وقت سیستم بیت‌کوین این‌گونه است که به‌عنوان جایزه به شما یک بیت‌کوین جدید برای پیداکننده آن عدد صادر می‌کند. یعنی شما دوراه دارید برای به‌دست‌آوردن بیت‌کوین یک راه این است که خودتان بروید بخرید یک راه این است که کامپیوتر قوی داشته باشید وقتی نقل و انتقالات می‌شود چه‌کار کنید؟ آن عدد ورودی و خروجی را که در نظر می‌گیرند شما آن عدد خاص سومی که باید اضافه شود به ورودی آن را پیدا کنید. آن‌وقت هر کس کامپیوترش قوی‌تر باشد تبعاً استخراجش زودتر می‌شود و او برنده می‌شود و آن بیت‌کوین جدید را ایجاد می‌کند. می‌گویند سلامت کار ما هم از راه ایجاد بلوک است. بعد اطلاعاتش پخش می‌شود در کل عالم می‌گویند این تأیید شد. چون خروجی را که داشتند ورودی را هم که یک مقدارش را داشتند وقتی آزمایش کنند همه هم می‌توانند آزمایش کنند که این عدد درست است پس از این راه نقل و انتقالات دیگر مهروموم می‌شود. قابل تغییر نخواهد بود.

به‌هرحال مراحلی پیش‌بینی کرده‌اند و می‌گویند مثلاً در عرض ده دقیقه این‌ها انجام بگیرد و کامپیوترها به حالت رقابت در بیایند هر کس کامپیوترش قوی است برق بیشتری قهراً مصرف می‌کند. پس سلامت کار هم از راه بلوک‌هاست که در تحت یک برنامه‌ای است که به‌اصطلاح به آن برنامه بلاک‌چین می‌گویند و در آن برنامۀ بلاک‌چین انجام می‌گیرد آن هم یک سیستمی است طبق آن سیستم انجام می‌گیرد.

ما عرض می‌کنیم که الآن این وسیلۀ مبادله شده خیلی از شرکت‌ها در دنیا هستند که الآن این پول را به‌عنوان وسیلۀ مبادله قبول دارند و قابل تقلب هم نیست طبق آن محاسباتی که انجام می‌گیرد و الآن تعریف مال بر این صادق است به‌خاطر این که وسیلۀ مبادله شده. اگر بگویید وسیلۀ مبادله نیست حداقل وسیلۀ ذخیرۀ ارزش که هست یعنی می‌تواند کسی چند تا بیت‌کوین بخرد چون پول سه تا خاصیت داشت یا وسیلۀ مبادله یا ذخیرۀ ارزش یا وسیلۀ سنجش ارزش، ذخیرۀ ارزش هست.

اشکالات وارد شده بر پول دیجیتال

عمده اشکالی که در این شده چند تا اشکال است. گفتند یکی از شرایط بیع این است که مال باشد[3] ولی شرط دیگری هم هست آن هم عوضین باید معلوم باشد. باید غرری نباشد. این جا عوض شما ماهیتش روشن نیست. چیست این رمز؟ و ثانیاً خیلی نوسان دارد قیمتش. از کجا تا کجا رسیده. پس بنابراین این جا غرر پیش می‌آید[4] . اولاً خودش کنهش مجهول است و ثانیاً قیمتش خیلی نوسان دارد. پس غرری است.

ما عرض می‌کنیم که هر دو اشکال قابل دفع است. اما معلومیت کنه و حقیقت. بلی شما نمی‌توانید یک چیزی را مثلاً در پارچه بپیچید بگویید این را می‌فروشم این باطل است چون باید آن چیزی که می‌فروشید روشن باشد. می‌گوییم این درست است. اما کنه پول دیجیتال یک رمز خاص متشکل از ارقام است و رمز به‌اصطلاح وسیلۀ مبادله است وسیلۀ مبادله بودنش هم برای شما روشن است وسیلۀ ذخیرۀ ارزش هم برای شما روشن است و رمزی است که در اختیار صاحبش هست. صاحبش می‌داند این رمز است و خصوصیت این رمز هم روشن است. همتا به همتاست و در اختیار مرکز نیست و بر طبق یک محاسباتی انجام می‌گیرد ولو آن خصوصیات محاسبه را شما ندانید ولی برنامه باز است یعنی شما و هر مهندسی می‌تواند آن را نگاه کند که بر اساس این برنامه نوشته شده می‌تواند تغییر هم بدهد، تغییر بدهید پول جدید ایجاد می‌شود. پس بنابراین چیزی نیست که بگویید این ماهیتش روشن نیست و الا اگر بگویید آقا باز برای من روشن نشد می‌گوییم این پول اعتباری هم برای خیلی‌ها روشن نیست.

اتفاقاً مقام معظم رهبری هم فرمودند که پول اعتباری هنوز حقیقتش روشن نیست؟ بحث کنند در حوزه که حقیقت پول اعتباری را روشن کنند. پس اگر بگویید عمق مطلب را، عمق مطلب حتی در پول اعتباری هم روشن نیست قابل‌بحث است چیست اصلاً این. اگر بگویید نه، این وسیلۀ مبادله بودنش روشن نیست، روشن است. رمز است. رمزش هم‌روی سیستمی است طبق آن معادلات ریاضی انجام می‌گیرد. پس بنابراین کنهش روشن است.

می‌ماند این که قیمتش نوسان دارد می‌گوییم قیمت روز در معامله باید معلوم باشد قیمت الآنش معلوم است.

و اصلاً معلومیت قیمت بازاری یک چیز جزء شرائط نیست. شما قیمت یک چیزی را هم ندانید می‌توانید از من بخرید. بله اگر معلوم شد که بعداً قیمت بازار آن خیلی بالا یا پایین بوده خیار غبن پیش می‌آید. اولاً دانستن قیمت شرط معامله نیست فقط خیار غبن می‌آورد و ثانیاً در حین معامله که یک قیمت ثابتی دارد همین را بدانید کافی است.

پس بنابراین از نظر عناوین اولیه عجالتاً عرض کردم اشکال وارد نیست. می‌ماند عناوین ثانویه که آیا این تسلط کفار بر مؤمنین می‌شود؟ بله این احتمال هست. در بیت‌کوین این احتمال هست. چون ایجاد کنندگانش مثل این آقای ساتوشی ناکاموتو اصلاً روشن نیست کیست. همان موقعی که ایجاد کرد روز اول یک میلیون بیت‌کوین را به‌حساب خودش واریز کرده. الآن بیش از حدود هشتاد درصد بیت‌کوین‌ها مال یک عدۀ کمی است این مقدار معلوم است ولی آن عده کم چه کسانی هستند مشخص نیست.

طبق عناوین ثانویه ممکن است گفته شود که نباید خودمان را وابسته بکنیم به این پول. ولی معاملات کوچک معمولی روزمره این‌ها ظاهراً اشکالی ندارد. در دلار هم همین هست. وابسته کردن اقتصاد به دلار همین اشکال را دارد که وابسته کردن به بیت‌کوین همان اشکال را دارد. نباید وابسته کرد. ولی وارد شدن به این معاملات تسلط نمی‌آورد.

شما با این کار تنوع می‌دهید. خود تنوع خروج از تسلط می‌آورد. یک مقدار دلار یک مقدار بیت‌کوین. الآن دلار وابسته بشویم تسلط می‌آورد ولی بیت‌کوین الآن برای آمریکا غیر آمریکا هیچ جا قابل‌کنترل نیست حداقل همین‌طوری است فعلاً و لذا یک نوع تنوع این‌ها باعث خروج از تسلط است.

و ثانیاً حرف ما این است که رمز پایه را باید خودمان ایجاد کنیم اصلاً چرا فقط سهم ما در تجارتش باشد سهم ما در ایجادش باشد خودمان یک پول کوین درست کنیم. نام آن بیت‌کوین است و نام آنچه را که ما درست می‌کنیم چیز دیگر باشد. کوین به معنای سکه است. یک چیزی خودمان مثلاً ایجاد کنیم.

پس بنابراین می‌شود راه‌های دیگری برای ایجاد پول رمز پایه پیدا کرد.