موضوع: سویق

بحث امشب درمان با سویق است. بطور خلاصه(درباره اثربخش بودن سویق) بعضی از رفقا همه‌ی بیماری‌ها را با سویق درمان می‌کنند. سویق آنقدر خاصیت دارد که بیشتر بیماری‌ها را درمان می کند زمانیکه می‌گویند سویق بیشتر سویق گندم و جو مراد است.

انواع سویق

سویق انواع زیادی دارد مانند سویق سیب سویق جاوَرس(شبیه ارزن است که در برنج پیدا میشود،) سویق عدس سویق کنار سویق دانه انار سویق کدو سویق برنج سویق کشک سویق سَلط (شبیه به جو است) سویق بادام سویق سنجد و سویق‌های دیگر که دوازده سیزده‌تا سویق می‌شود.

تفاوت آرد با سویق

خود آرد سویق نیست بلکه سویق با آدر تفاوت دارد به همین جهت در روایات می فرماید فروش و معاوضه آرد با سویق هرچند هم از نظر اندازه اختلاف داشته باشند اشکال ندارد چون سویق علاوه بر آرد و سبوس بودن عملی روی آن صورت گرفته است.

مهارت در درست کردن سویق

درست کردن سویق راحت نیست نیازمند فن و ابزار است. قلّاء به کسی می‌گفتند که سویق درست می‌کرده است و آرد را بدون روغن سرخ می‌کرده است. شخصی که سویق درست می‌کند باید مهارت درست کردن سویق را داشته باشد. دانستن مقدار تفت دادن، روش آرد کردن، مقدار سبوس، مقدار گندم و جو ضرورت دارد. ممکن است درست کردن سویق نصف روز به طول انجامد.

تعریف وماهیت سویق

السَّوِيقُ‌ سمّي‌ لِانْسِوَاقِهِ‌ فِي الحَلقِ مِن غَيرِ مَضغٍ[1] یعنی سویق، سویق گفته شده است بجهت آنکه در دهان سر میخورد و حرکت میکند و سریع به سمت حلق میرود بدون جویده شدن. بین سنی و شیعه در ماهیت سویق اختلاف است سنی‌ها می‌گویند گندم و جو اول باید تفت داده شود بعد آسیاب شود اما شیعه می‌گوید اول گندم و جو آرد می‌شود بعد تفت داده می‌شود. درکتاب‌های شیعیان تعریف سویق اینگونه است (هُوَالدَّقِیقُ المَشوِیُ) دقیق یعنی آرد و مشوی چیزی است که بدون روغن سرخ شده است معادل فارسی آن بریان است. سنی‌ها سویق را گندم و جو بریان شده تعریف می‌کند.

تقسیمات سویق

البته گاهی به سویق چیزهای دیگری مانند طعم دهنده‌ها و صماغ (مُحَمَّض یعنی ترش شده) و چیزهای شیرین (مُحَلَّی یعنی شیرین شده) به آن اضافه می‌شود. چیزهای عطری مانند هل جوزبویا و چیزهای دیگری که عطر دهد نیز به سویق اضافه می‌شود.

سویق در تقسیم دیگری به دو قسمِ سویق جاف یعنی خشک و سویق مَلتُوت یعنی آغشته شده تقسیم می‌شود، و سویق آغشته شده نیز دو قسم است: گاهی با روغن زیتون و گاهی با آب آغشته شده است. البته اصل سویق خشک است. در روایتی معتبر امام صادق می‌فرماید:

كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِذَا سَافَرَ إِلَى‌ مَكَّةَ لِلْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ تَزَوَّدَ مِنْ أَطْيَبِ الزَّادِ مِنَ اللَّوْزِ وَ السُّكَّرِ وَ السَّوِيقِ الْمُحَمَّضِ وَ الْمُحَلَّى‌[2] یعنی امام سجاد زمانیکه به مکه مسافرت میکردند برای ادای حج و عمره خوشمزه ترین غداها را بعنوان زاد و توشه همراه میبردند بادام شکر سویق ترش شده و سویق شیرین.

روایتی از حضرت امیرالمومنین ع نقل می‌کند:

جَاءَ قَنْبَرٌ مَوْلَى عَلِيٍّ ع بِفِطْرِهِ إِلَيْهِ قَالَ فَجَاءَ بِجِرَابٍ‌ فِيهِ سَوِيقٌ‌ ... فَجَعَلَ مِنْهُ فِي قَدَحٍ‌ فَأَعْطَاهُ إِيَّاهُ فَأَخَذَ الْقَدَحَ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ يَشْرَبَ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَكَ صُمْنَا وَ عَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ.[3] یعنی امام صادق ع از امام باقر ع درباره آوردن افطاری برای حضرت علی ع فرمود: قنبر غلام حضرت علی ع کسیه‌ای که درآن سویق بود می‌آود پس مقداری در کاسه‌ای قرار می‌داد و به حضرت می‌داد و حضرت موقع نوشیدن آن می‌گفتند بنام خدا خدایا برای تو روزه می‌گیریم و باروزی تو افطار می‌کنیم پس از ما قبول فرما همانا تو شنوا و دانایی.

روایات سویق را خیلی مدح میکنند:

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السَّوِيقُ طَعَامُ‌ الْمُرْسَلِينَ‌ أَوْ قَالَ النَّبِيِّينَ.[4] یعنی سویق غذای رسولان و انبیاء است.

عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّهُ قَال‌:َ أَفْضَلُ‌ السَّحُورِ السَّوِيقُ وَ التَّمْر[5] یعنی بهترین سحری سویق و خرما است. امتحان کنید کسی که در سحری سویق میخورد تا شب احساس نیرومندی و سیری می‌کند. افرادی که نمیتوانستند روزه بگیرند به آنها سفارش کردیم سویق بخورند و راحت روزه گرفتند.

إِنَّمَا نَزَلَ‌ السَّوِيقُ‌ بِالْوَحْيِ مِنَ السَّمَاء[6] یعنی همانا سویق باسفارش وحی از آسمان نازل شده است. چیزی نیست که از ابتکار بشر باشد. از طرف خداوند سفارش شده است و این بالاترین تعریف است. چیزی نیست که درباره آن سهل انگاری شود. درهرخانه‌ای باید سویق باشد. بخصوص زمانی‌که قصد بارداری وجود دارد قبل و بعد آن سویق مصرف شود خیلی مفید و تقویت کننده است.

روایت دیگری می‌فرماید:

إِنَّمَا عُمِلَ بِالْوَحْي‌[7] یعنی روش ساخت آنرا جبرائیل آورده است.

از این دو روایت باید یقین کنیم این داروی عمومی است. به همین جهت برخی با سویق همه بیماریها را درمان می‌کردند.

نِعْمَ‌ الْقُوتُ‌ السَّوِيقُ‌ إِنْ كُنْتَ جَائِعاً أَمْسَكَ وَ إِنْ كُنْتَ شَبْعَانَ أَهْضَمَ طَعَامَك‌[8] یعنی بهترین غذا سویق است اگر گرسنه باشی سیر میشوی و اگر سیرباشی غذا را هضم می‌کند.

فقط دومورد این خاصیت را دارد یکی سویق و دیگری انار است:

إِنْ‌ أَكَلْتَهُ‌ وَ أَنْتَ‌ جَائِعٌ أَجْزَأَكَ وَ إِنْ أَكَلْتَ وَ أَنْتَ شَبْعَانُ أَمْرَأَكَ‌[9] یعنی اگر انار بخوری درحالیکه گرسنه باشی تورا سیر میکند و اگر انار بخوری درحالیکه سیر باشی غذا را هضم میکند و غذا را بجایی میرساند که بدن از آن استفاده کند.

هردومورد بهشتی هستند و از آسمان هستند انار درختی آسمانی و میوه بهشتی است و سویق هم به سفارش وحی و به سفارش خداوند تعالی درست شده است.

در روایت دیگری با سند معتبر از امام صادق ع آمده است:

السَّوِيقُ‌ يُنْبِتُ‌ اللَّحْمَ‌ وَ يَشُدُّ الْعَظْم‌[10] یعنی سویق گوشت بدن را می‌رویاند و استخوان‌ها را تقویت و محکم می‌کند.

بنابراین سویق جزو تقویت کننده‌های اسلامی است. چاق کننده و استخوان‌ساز است کسانی که ضعف دارند می‌توانند سویق بخورند تا تقویت شوند. روایت دیگری در راستای تقویت از امام صادق ع می‌فرماید:

اسْقُوا صِبْيَانَكُمُ السَّوِيقَ‌ فِي‌ صِغَرِهِمْ‌ فَإِنَّ ذَلِكَ يُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ يَشُدُّ الْعَظْمَ[11] یعنی به فرزندان خود در کوچکی سویق بنوشانید بدرستی که سویق گوشت می‌رویاند و استخوان را محکم می‌سازد.

خوراندن سویق به کودک شیرخوار

می‌توانیم از این روایت استفاده کنیم به بچه‌ی یک ماهه می‌شود سویق داد. فِی صِغَرِهِم اطلاق دارد شامل شش ماهه و یک ماهه هم می‌شود. البته روایات دیگری داریم که تقسیم می‌کند کودک را دو قسم می‌کند: کودکی که شیرخوار است و چیزی نمی‌خورد ادرار آن پاک است و کودکی که غذا میخورد و ادرار آن نجس است. از این تقسیم بندی استفاده میشود مرحله ای وجود دارد که بچه‌ی شیرخوار غذا نمیخورد مگر بگوییم :

مراد از شیرخوار کودکی است که همراه شیر غذا هم می‌خورد و مراد همین است. تقسیم شیرخوار و غذا خوار به اعتبار غلبه است یعنی بچه ای که بیشتر شیر می‌خورد شیرخوار است و بچه ای که بیشتر غذا می‌خورد غذا خوار می‌شود. اینجور نیست که با یکبار غذا خوردن از شیرخواری خارج بشود.

در طب امروزی سفارش میکنند که قبل از شش ماهگی به کودک غذا ندهید. من میگویم :

قبل از شش ماهگی نیز می‌توان به کودک سویق داد به دلیل همین روایت با تاکید بر اطلاق کوچکی دراین روایت که شامل کودک کمتر از شش ماه نیز می‌شود.

در روایت معتبر دیگری می فرماید:

مَنْ شَرِبَ سَوِيقاً أَرْبَعِينَ صَبَاحاً امْتَلَأَتْ‌ كَتِفَاهُ‌ قُوَّة[12] یعنی کسی که چهل روز سویق بنوشد دو کتف او پر از نیرو و قدرت می‌شود.

در روایت دیگری می‌فرماید:

السَّوِيقُ‌ إِذَا غَسَلْتَهُ سَبْعَ‌ مَرَّاتٍ‌ وَ قَلَّبْتَهُ مِنْ إِنَائِهِ إِلَى إِنَاءٍ آخَرَ فَهُوَ يَذْهَبُ بِالْحُمَّى وَ يُنْزِلُ الْقُوَّةَ فِي السَّاقَيْنِ وَ الْقَدَمَيْن‌[13] یعنی سویق را اگر هفت مرتبه بشوری و از ظرفی به ظرف دیگری بریزی تب را برطرف میکند و نیرو را در دو ساق پا و در دوپا نازل می کند.

سویق شسته شده

سویق شسته تقویت کننده پاها است و سویق نشسته تقویت کننده دستها و بازوها است. کسانی که ضعف پا دارند و نمی‌توانند راه بروند باید سویق شسته بخورند. روش شستن آن نیز بعدا خواهد آمد که باید روی آن آب ریخته شود و تا ته نشین شود آن را خالی کرد.

بحث دارو بودن سویق

مطلب مهم بحث دارویی سویق است. برقی روایتی از امام صادق ع نقل میکند:

السَّوِيقُ‌ يَجْرُدُ الْمِرَّةَ وَ الْبَلْغَمَ جَرْداً وَ يَدْفَعُ سَبْعِينَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ[14] یعنی سویق صفرا و سودا و بلغم را جارو می‌کند جارو کردنی و هفتاد نوع بلاء را دفع می‌کند.

با این بیان مشخص میشود سویق سه چهارم بیماری‌ها را درمان می‌کند. قبلا گفتیم کل بیماری‌ها از چهار خلط صفرا و سودا و بلغم و دم است و روایات آن را هم خواندیم. هرکدام که غلبه کند بیماری زا است:

دَخَلَ‌ عَلَى الْبَدَنِ السُّقْمُ‌ مِنْ نَاحِيَتِهَا[15] یعنی از ناحیه یکی از اخلاط بیماری بر بدن داخل می شود. هرکدام از غلبه‌ها مهار شود بیماری‌های مربوط به آن ازبین می‌رود.

بنابراین سویق ریشه ای درمان می‌کند چون طبایع را درمان می‌کند. پس ما اگر باسویق صفرا و سودا و بلغم را درمان کردیم درحقیقت سه چهارم بیماری را درمان کردیم. با این روایت دارو بودن و عمومیت سویق برای درمان بیماری ها ثابت می‌شود. خود روایت می‌فرماید هفتاد نوع بلا را دفع می‌کند که هفتاد نوع آن میتواند بیماری باشد و نیزاحتمال دارد که بیماری یکی از هفتاد نوع بلا باشد.

معتبر بودن قصد در درمان با سویق

همچنین از روایات استفاده میشود که سویق جزء داروهای قصدی است یعنی به نیت هر بیماری مصرف شود همان بیماری را درمان می‌کند. اگر به نیت بیماری ریه مصرف شود دیگر کبد را درمان نمی‌کند یا اگر به نیت بیماری کبد مصرف شود دیگر سرفه و ریه را درمان نمی‌کند چون روایتی داریم می‌فرماید:

السَّوِيقُ‌ لِمَا شُرِبَ‌ لَه‌[16] یعنی سویق مفید است برای آنچه بخاطر آن سویق خورده اید.

مثل آب زمزم:

مَاءُ زَمْزَمَ‌ لِمَا شُرِبَ‌ لَه‌[17] یعنی آب زمزم به قصد هربیماری نوشیده شود آن را درمان می‌کند.

در روایت دیگری می فرماید:

ثَلَاثُ رَاحَاتِ سَوِيقٍ‌ جَافٍّ عَلَى‌ الرِّيقِ‌ يُنَشِّفُ الْمِرَّةَ وَ الْبَلْغَمَ حَتَّى يُقَالَ لَا يَكَادُ يَدَعُ شَيْئا[18] یعنی خوردن سه کف سویق درحال ناشتا سودا و صفرا و بلغم را خشک می‌کند تاجائیکه گویا چیزی از آنها باقی نمی‌گذارد. سویق همه صفرا و سودا و بلغم زائد را خارج می‌کند.

یکی دیگر از موارد درمانی سویق درمان پیسی است:

السَّوِيقُ‌ الْجَافُّ يَذْهَبُ‌ بِالْبَيَاض‌[19] یعنی سویق خشک پیسی را برطرف می‌کند. پس یکی از داروهای پیسی سویق خشک است البته باید زیاد مصرف شود. قبلا نیز گفته شد که سویق شسته تب را برطرف می‌کند و پاها را تقویت می‌کند.

سویق با روغن زیتون چه خاصیتی دارد؟ در روایتی می‌فرماید:

شُرْبُ السَّوِيقِ‌ بِالزَّيْتِ يُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ يَشُدُّ الْعَظْمَ وَ يُرِقُ‌ الْبَشَرَةَ وَ يَزِيدُ فِي الْبَاهِ[20] یعنی نوشیدن سویق با روغن زیتون گوشت میرویاند و استخوان را محکم میکند و پوست را نازک میکند و درقوت جماع می‌افزاید.

کسانی که پوست کلفت و زِبر و حالت سوراخ سوراخ دارند سویق با روغن زیتون درمان آن است. و تقویت کننده کمر و تقویت کنند جنسی است.

سویق برنج برای اسهال خوب است:

أَنَّ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ شَكَا إِلَيْهِ اخْتِلَافَ‌ الْبَطْنِ‌ فَأَمَرَهُ أَنْ يَتَّخِذَ مِنَ الْأَرُزِّ سَوِيقا[21] یعنی مردی از اصحاب امام صادق ع از اسهال شکایت کرد حضرت به سویق برنج امر کرد. سویق جو هم برای برسام(ورم پرده بین کبد و قلب) خوب است.

سویق عدس هم برای تشنگی خوب است و چه بسا برای دیابت هم مفید باشد چون دیابتی ها زیاد تشنه می‌شوند:

سَوِيقُ الْعَدَسِ يَقْطَعُ الْعَطَشَ وَ يُقَوِّي الْمَعِدَةَ وَ فِيهِ شِفَاءٌ مِنْ سَبْعِينَ‌ دَاءً وَ يُطْفِئُ الصَّفْرَاءَ وَ يُبَرِّدُ الْجَوْفَ ... يُسَكِّنُ هَيَجَانَ الدَّمِ وَ يُطْفِئُ الْحَرَارَةَ[22] یعنی سویق عدس تشنگى را قطع می‌کند و معده را نيرو میدهد و درمان 70 بیماری است، و صفراء را خاموش می‌کند و درون را خنك میكند ... و جوشش خون را آرام می‌كند و گرمى را خاموش‌ می‌کند. سویق عدس درمان خونریزی در خانم ها است.

امروزه به خانمهایی که مبتلا به خونریزی زیاد یا طولانی یا لکه بینی هستند سویق عدس و صماغ رومی سفارش می‌کنیم.

اما سویق جاورس یا گارس چیزی که در برنج هست برای شکم روی و اسهال مفید است و یکی هم سویق سیب برای خون دماغ شدن مفید است خصوصا در کودکان این بیماری در کودکان شایع است. امروزه برای درمان خون‌ریزی زیاد بینی آن را داغ می‌کنند که نیازی به آن نیست با همین سویق سیب درمان می‌شود. برای کسانی که زهر در بدن آن‌ها وارد می‌شود مفید است مانند مارگزیدگی و عقرب گزیدگی و تفصیل درباره هرکدام از بیماری‌ها در جلد سه خواهد آمد.

تذکر دو مطلب

مطلب اول: سویق بعنوان دارو نیست بطوری که مصرف یک قاشق آن کافی باشد بلکه بعنوان یک غذا است و باید زیاد مصرف شود. حضرت می فرماید: ثَلَاثُ رَاحَاتِ[23] یعنی سه کف که اندازه یک غذا است.

مطلب دوم: سویق باید بطور مداوم مصرف شود البته مواردی دارد که سویق درمان آنی است اما بیشتر باید بطور مداوم مصرف شود. روایتی داریم می فرماید:

مَنْ شَرِبَ سَوِيقاً أَرْبَعِينَ صَبَاحاً امْتَلَأَتْ‌ كَتِفَاهُ‌ قُوَّة[24] یعنی کسی که چهل روز سویق بنوشد دو کتف او پر از نیرو و قدرت می‌شود.

این روایت دال براین است که سویق باید زیاد مصرف شود. البته بعضی موارد را شاید آنی درمان کند مانند خونریزی چون این شخص نمی‌تواند چهل روز صبر کند بلکه توقع این است که همان موقع خوب شود. ممکن است در اسهال هم همین باشد چون اگر شخص مبتلا به اسهال اگر چهل روز بخواهد صبر کند تلف می شود یا خانمی که خونریزی شدید دارد نیز نمی‌تواند صبر کند همچنین کسی که بیماری برسام(ورم پرده بین کبد و قلب) دارد نیز نمی‌تواند مدت طولانی صبر کند چون برسام کشنده است. روایتی از سیف تمار داریم:

مَرِضَ بَعْضُ رُفَقَائِنَا بِمَكَّةَ وَ بُرْسِمَ‌ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَأَعْلَمْتُهُ فَقَالَ لِي اسْقِهِ سَوِيقَ الشَّعِيرِ فَإِنَّهُ يُعَافَى إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ هُوَ غِذَاءٌ فِي جَوْفِ الْمَرِيضِ قَالَ فَمَا سَقَيْنَاهُ السَّوِيقَ إِلَّا يَوْمَيْنِ أَوْ قَالَ مَرَّتَيْنِ حَتَّى عُوفِيَ صَاحِبُنَا[25] یعنی بعض رفقاء ما مبتلا به برسام شد و به امام صادق ع خبر دادم فرمود سویق جو به او بدهید ان شاء الله عافیت پیدا می‌کند و آن غذا برای مریض می باشد و ما فقط دو روز یا دو مرتبه به او سویق دادیم.

یک سوال از محضر استاد

سوال: براثر سرماخوردگی عفونت وارد خون شده است و بعداز آن به عصب های پاها آسیب زده درمان آن چیست؟

جواب: در ابتدا مشکل خونی بوده و بعد به خون آسیب زده این بیماری شبیه ام اس و میوپاتی و دیسفرونی است و حرکات بدن تاحدودی مختل میشود درمان آن تقویت کننده عصب است داروهای کلی داریم برای هر نوع فلجی یکی قطره مرزنجوش جامع و دیگری شافیه موسی بن عمران ع با آب مرزنجوش است و پاها را باید با روغن زیتون و نمک بمالند و درکنار اینها داروی پیامبر ص هم خیلی موثر است و درمان این بیماری خیلی سخت نیست و با این داروها برطرف می‌شود.