درس مهدویت استاد طبسی

موضوع: مهدویت/اسرار غیبت امام زمان

اسرار و علل غیبت امام زمان

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ: إِنَّ لِلْغُلَامِ‌ غَيْبَةً قَبْلَ أَنْ يَقُومَ قَالَ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ يَخَافُ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى بَطْنِهِ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ وَ هُوَ الَّذِي يُشَكُّ فِي وِلَادَتِهِ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ مَاتَ أَبُوهُ بِلَا خَلَفٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ حَمْلٌ‌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ إِنَّهُ وُلِدَ قَبْلَ مَوْتِ أَبِيهِ بِسَنَتَيْنِ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ غَيْرَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبُّ أَنْ يَمْتَحِنَ الشِّيعَةَ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَرْتَابُ الْمُبْطِلُونَ يَا زُرَارَةُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنْ أَدْرَكْتُ ذَلِكَ الزَّمَانَ أَيَّ شَيْ‌ءٍ أَعْمَلُ قَالَ يَا زُرَارَةُ إِذَا أَدْرَكْتَ هَذَا الزَّمَانَ فَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ لَا بُدَّ مِنْ قَتْلِ غُلَامٍ بِالْمَدِينَةِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ لَيْسَ يَقْتُلُهُ جَيْشُ السُّفْيَانِيِّ قَالَ لَا وَ لَكِنْ يَقْتُلُهُ جَيْشُ آلِ بَنِي فُلَانٍ‌ يَجِي‌ءُ حَتَّى يَدْخُلَ الْمَدِينَةَ فَيَأْخُذُ الْغُلَامَ فَيَقْتُلُهُ فَإِذَا قَتَلَهُ بَغْياً وَ عُدْوَاناً وَ ظُلْماً لَا يُمْهَلُونَ فَعِنْدَ ذَلِكَ تَوَقُّعُ الْفَرَجِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.[1]

« زرارة بن اعين گفته كه از امام صادق (علیه السلام) شنيدم كه مى‌فرمودند: براى آن جوان پيش از قيامش غيبتى است.

عرض كردم: براى چه؟ حضرت فرمودند: از قتل می‌ترسد. و با دست به شكم مباركش اشاره فرمود. بعد فرمودند: اى زراره! او كسى است كه انتظارش كشيده مى‌شود، او كسى است كه مردم پيرامون ولادتش دچار شكّ و ترديد مى‌شوند، يكى مى‌گويد: وقتى پدرش از دنيا رفت فرزندى نداشت، ديگرى مى‌گويد: مادرش به او باردار بود، و كسانى هم مى‌گويند: ايشان دو سال پيش از وفات پدرش متولد شده است. او کسی است كه شيعه در انتظارش است، و خداوند متعال دوست مى‌دارد كه شيعه را در اين انتظار امتحان كند و آن‌وقت است كه اهل باطل شكّ مى‌كنند.

عرض كردم: جانم به فداى شما اگر آن زمان را درك كردم، چه كنم؟ حضرت فرمودند: اى زراره! اگر آن زمان را درك كردى اين دعا را بخوان: خداوندا! خودت را آن‌گونه كه هستى به من بشناسان، پس اگر تو خودت را به من نشناسانى پيامبرت را نخواهم شناخت، خدایا پیامبرت را به من بشناسان پس اگر پیامبرت را معرفی نکنی، حجتت را نخواهم شناخت، خدایا حجتت را به من بشناسان پس اگر حجتت را نشناسی از دینت گمراه می‌شوم سپس امام (علیه السلام) فرمودند: ای زراره چاره‌ای از قتل غلام در مدینه نیست گفتم جانم به فدای شما آیا لشگر سفیانی او را می‌کشند فرمود: نه لکن لشگر بنی فلان او را می‌کشند، بنی فلان وارد مدینه می‌شوند پس غلام را می‌گیرند و او را می‌کشند پس هنگامی که او را از روی دشمنی و ظلم بکشند مهلت داده نمی‌شوند و در این هنگام انشاء الله انتظار فرج است.»

مرحوم مجلسی در توضیح روایت می‌فرماید:

" جيش آل بني فلان" أي أصحاب بني فلان، و في الإكمال: جيش بني فلان، و المراد ببني فلان إما بنو العباس و يكون المراد غير النفس الزكية بل رجلا آخر من آل رسول الله قتله بنو العباس مقارنا لانقراض دولتهم، فيكون هذا من العلامات البعيدة. و في إرشاد المفيد عن أبي جعفر (علیه السلام) قال: ليس بين قيام القائم (علیه السلام) و بين‌ قتل النفس الزكية أكثر من خمسة عشر ليلة و يحتمل أن يكون المراد بنو مروان، و يكون إشارة إلى انقراض دولة بني أمية و بالفرج الفرج منهم و من شرهم‌" توقع الفرج" بصيغة المصدر [أو الأمر].[2]

«"جیش آل فلان" یعنی اصحاب بنی فلان، و در اکمال: جیش بنی فلان، و مراد به بنی فلان یا بنی عباس و مراد غیر نفس زکیه می‌باشد بلکه شخص دیگری از آل پیامبر است که بنی عباس او را مقارن انقراض و سقوط دولت‌شان به قتل می‌رسانند و این یکی از علامات بعید می‌باشد.

و در ارشاد مرحوم مفید از ابو جعفر نقل شده که فرمودند: بین قیام قائم و قتل نفس زکیه بیشتر از پانزده شب فاصله نیست و محتمل می‌باشد که مراد بنی مروان باشد و اشاره به انقراض دولت بنی امیه باشد و به فرج، فرج از آن‌ها و از شر آن‌ها. و جمله «توقع الفرج» به صیغه امر یا مصدر خوانده شود.»

1. الكافي: ج 1 ص 337 ح 5 و ص 338 ح 9

و ص342 ح 18 و ص 342 ح 29- الحسين بن أحمد، عن أحمد بن هلال قال: حدثنا عثمان بن عيسى، عن خالد بن نجيح، عن زرارة بن أعين قال: قال أبو عبد اللّه (علیه السلام):- همان نص روايته اولى با کمی تفاوت، تا قول: «ضللت عن ديني» و قال: «قال أحمد بن الهلال: سمعت هذا الحديث منذ ست و خمسين سنة».

2. غيبة النعماني: ص 170 ب 10 ح 6- حدثنا محمد بن همام رحمه اللّه قال: حدثنا جعفر بن محمد ابن مالك قال: حدثنا عباد بن يعقوب، عن يحيى بن يعلى، عن زرارة قال: سمعت أبا عبد اللّه (علیه السلام) يقول: همان نص رواية كافي اول با کمی تفاوت. و ص 172

3. كمال الدين: ج 2 ص 342- 243 ب 33 ح 24- همان نص روايت غيبت نعماني اول،

و ص 346 ب 33 ح 32-همان نص روايت كافي اول با کمی تفاوت،

4. دلائل الإمامة: ص 293 (535 ح 518 ط ج)- همان نص كمال الدين.

5. تقريب المعارف: ص 429

6. كنز الفوائد: ج 1 ص 374

7. غيبة الطوسي: ص 333- 334 ح 279

8. إعلام الورى: ص 405 ب 2 ف 2- از كمال الدين، و گفت: «و روى هذا الحديث من طرق عن زرارة».

9. الخرائج و الجرائح: ج 2 ص 956 ب 17- مرسلا

10 جمال الأسبوع: ص 520- 521- از الكافي

11. إثبات الهداة: ج 3 ص 443 ب 32 ح 18

و ص 444 ب 32 ح 23- و ص 445 ب 32 ح 28

و ص 472 ب 32 ف 5 ح 150 و ص 487 ب 32 ف 5 ح 213

و ح 216 و ص 719 ب 34 ف 4 ح 15

12. حلية الأبرار: ج 5 ص 262 ب 23 ح 3 و ح 4 و ح 5 و ص 263 ب 23 ح 6 و ح 7

و ص 265- 266 ب 23 ح 11 و ص 272 ب 24 ح 10 و 11

13. بحار الانوار: ج 52 ص 95 ب 20 ح 10 و ج 95 ص 326 ب 115 ح 2

و ص 96- 97 ب 20 ح 16و ص 97 ب 20 ج 18 و ص 146 ب 22 ح 70

14. بشارة الإسلام: ص 112- ب 7- از كمال الدين

15. منتخب الأثر: ص 501 ف 10 ب 3 ح 1

16. معجم الأحاديث الإمام المهدي(علیه السلام) : ج‌5 ؛ ص164

کثرت نقل این روایت در کتب متعدد نشان از آن دارد که این روایت مورد توجه بوده است.

حدّثنا محمّد بن الحسن بن الوليد، قال: حدّثنا محمّد بن الحسن الصّفّار، عن أحمد بن الحسين، عن عثمان بن عيسى، عن خالد بن نجيح، عن زرارة بن أعين، قال: سمعت الصادق جعفر بن محمّد ^{علیهما‌السلام} يقول: إنّ للقائم غيبة ... ثمّ قال (علیه السلام): و هو المنتظر الّذى يشكّ النّاس فى ولادته. فمنهم من يقول: إذا مات أبوه، مات و لا عقب له. و منهم من يقول: قد ولد قبل وفاة أبيه بسنتين؛ لانّ اللّه عزّ و جلّ يحبّ أن يمتحن خلقه فعند ذلك يرتاب المبطلون‌.[3]

« زرارة بن أعين مى‌گويد: از امام صادق (علیه السلام) شنيدم مى‌فرمود: قائم داراى غيبتى خواهد بود. سپس فرمود: او، منتظرى است كه مردم در ولادت‌اش به شكّ‌ و ترديد مى‌افتند. بعضى مى‌گويند: زمانى كه پدرش (امام حسن عسكرى (علیه السلام)) رحلت كرد، فرزندى از خود به جاى ننهاد و برخى مى‌گويند: دو سال قبل از وفات پدرش؛ متولّد شده است، زيرا خداى عزّ و جلّ دوست دارد خلقش را مورد آزمون قرار دهد و در اين هنگام، باطل‌گرايان، گرفتار شك‌وترديد خواهند شد.»

اين دو حديث و احاديث ديگر علّت غيبت را، آزمون مردم دانسته‌اند.