درس مهدویت استاد طبسی

موضوع: ابدال/ ابدال در کلام و روایات شیعه/ سفیان ثوری

مرحوم مامقانی می‌فرماید:

علامه حلی او را در قسمت دوم خلاصة الاقوال ذکر کرده است. مرحوم ابن داود هم در رجالش تصریح می‌کند: لیس من اصحابنا. در مقابل رجالیون عامه خیلی از او تجلیل می‌کنند، سمعانی در مورد او می‌گوید:

و كان سفيان من سادات أهل زمانه فقها، و ورعا، و إتقانا، شمائله‌ في‌ الصلاح‌ و الورع‌ أشهر من أن يحتاج إلى الإغراق في ذكرها، كان مولده سنة خمس و تسعين‌. إنّه إمام أهل الكوفة، مات بالبصرة.[1]

« سفیان از بزرگان فقه و ورع اهل زمانش بود، شمائل او در صلاح و ورع مشهورتر بود از اینکه محتاج به اغراق در ذکر آن باشد، او سال 95 متولد شد و او امام اهل کوفه بود و در بصره از دنیا رفت.»

فرزند مرحوم مامقانی می‌فرماید:

إنّ حال المعنون واضح و ضعفه ظاهر لایحتاج إلی البیان، هو أحد الأئمة الضلال و المعاندین للحق و لکن یظهر ممّاذکره المؤلف قدس سره أنّه کان فی اول امره زیدیا منحرفا عن الأئمة المعصومین ثم تمحض فی العامیة و یظهر أنّه کان وضاعا مدلّسا وقحا جریئا علی الأئمة الهدی ^{علیهم‌السلام} و لم یکن طیلة حیاته تابع للحق حتی ایام زیدیته، کان یروی الاحادیث عن رواة العامة و لکن تدلیسه کان عنهم و عن الأئمة^{علیهم‌السلام}، فعلیه لابد من عدّه من أضعف الضعفاء و حدیثه ساقط عن الإعتبار.[2]

« به درستی که حال معنون روشن است و صفات او آشکار و احتیاجی به بیان ندارد، او یکی از سران گمراهی و از دشمنان حق بود، و لکن از آنچه مولف ذکر کرد، معلوم می‌شود که او ابتدا زیدی و منحرف از ائمه ^{علیهم‌السلام} بوده است سپس سنی شده و ظاهر است که او جعل کننده، تدلیس کننده، بی ادب و گستاخ در برابر ائمه‌ی هدی ^{علیهم‌السلام} بوده است و در طول عمرش هیچ وقت تابع حق نبوده است حتی در زمانی که زیدی بوده است، چنین بود که احادیث را از روات عامه نقل می‌کرد و لکن تدلیس او در نقل از عامه و ائمه ^{علیهم‌السلام} بود، پس بنابراین هیچ چاره‌ای نمی‌باشد جز شمردن او از ضعیف‌ترین افراد و اینکه حدیث او از اعتبار ساقط است.»

نظر مرحوم مامقانی:

قد نقلنا الخبر الاخیر بطوله لیتبین عندک امران: أحدهما: إنّ سفیان الثوری کذّاب خبیث مدلّس معاند یهودی قد آثر دنیاه علی آخرته علی علم منه بذلک بنص الصادق ^{علیه‌السلام} و الآخر: إنّ مذهب العامة مبنی علی الجعلیات و الاکاذیب من بدایته الی نهایته.[3]

« به تحقیق روایت اخیر (روایت میمون بن عبدالله) با اینکه طولانی بود نقل کردم تا دو چیز نزد تو آشکار شود:

    1. اینکه سفیان ثوری دروغگو، خبیث، حیله‌گر، دشمن و یهودی است که به نص حضرت صادق ^{علیه‌السلام} او دانسته دنیای خود را بر آخرت ترجیح داده است. 2

    2. . اینکه مذهب عامه مبنی بر جعلیات و دروغ‌ها است.»

پس روایت احتجاج در مورد ابدال از جهت سند معتبر نمی‌باشد. مگر اینکه از حیث اقاریر، قوت متن یا به صورت تفکیک صدر و ذیل روایت، آن را بپذیریم.