درس خارج اصول آیت الله سبحانی

موضوع: اصالة الصحة فی فعل الغیر

بین محقق ثانی و شیخ انصاری اختلاف نظری وجود دارد و آن اینکه محقق ثانی می گوید: اصالة الصحة در جایی جاری می شود که تمامی ارکان عقد را احراز کنیم و فقط در وجود مانع و شرط فاسد شک کنیم.

شیخ انصاری قائل است همین مقدار که عقد را احراز کنیم و لو عرفا می توانیم اصالة الصحة را جاری کنیم.

نقول: نظر ما نظری متوسط بین مرحوم محقق ثانی و شیخ انصاری است. به نظر ما مسئله چند صورت دارد:

1- اگر شک کنیم که طرفین عقد عاقل هستند یا دیوانه در اینجا نمی توانیم اصالة الصحة را جاری کنیم. زیرا شک در صحت عقد نیست بلکه شک در وجود عقد است یعنی آیا اصلا عقدی به وجود آمده است یا نه. اصالة الصحة می گوید که ابتدا باید پیکره ی چیزی صحیح باشد و بعد در صحت و فساد آن شک کنیم.

2- عقدی از انسان عاقل صادر شده ولی نمی دانیم او بالغ بوده است یا نه ولی می دانیم که عاقل و قاصد بوده است. البته یقین به عدم بلوغ نداریم. در اینجا اصالة الصحة جاری است زیرا پیکر عقد محفوظ است و در مانع شک داریم. این بر خلاف قسم سابق شک در وجود عقد نیست بلکه در صحت و فساد عقد شک داریم.

3- انسانی در مسجد خم شده است و می خواهم به او اقتدا کنم ولی نمی دانم که او برای رکوع خم شده یا می خواهد چیزی از زمین بر دارد در اینجا نیز اصالة الصحة جاری نیست زیرا احراز نشده است که او در حال نماز باشد.

4- انسانی مشغول شستن میّت است. غَسل در اینجا مسلم است ولی نمیدانم غَسل او برای غُسل است یا برای نظافت. در اینجا چون شک در وجود شیء است اصالة الصحة جاری نمی شود.

الامر السابع: اصالة الصحة، صحت مطلقه را ثابت می کند یا صحت نسبی را؟

مثلا کسی در حال نماز است و نمی داند وضو دارد یا نه او می تواند اصالة الصحة را در فعل خود جاری کند و نمازش صحیح است ولی برای نماز بعدی باید وضو بگیرد.

همین مطلب در اصالة الصحة فی فعل الغیر هم جاری است.

مثلا بایع ایجاب را در عقد گفت ولی نمی دانیم مشتری نیز قبول را گفته است یا نه. اصالة الصحة در ایجاب می گوید که ایجاب صحیح است به این معنا که اگر قبول به آن ملحق شود، عقد صحیح می شود. ولی اینکه آیا قبول به آن منضم شده است یا نه از اصالة الصحة بر نمی آید.

دیگر اینکه می دانم واقف صیغه ی وقف را خواند ولی از ارکان وقف، این است که موقوف علیه مال وقفی را قبض کنند. در اینجا اگر شک کنیم که آیا قبض هم انجام شده یا نه، اصالة الصحة در واقف دلیل نمی شود که قبض هم صورت گرفته باشد زیرا اصالة الصحة در عاقد فقط می گوید که واقف اگر به آن قبض ملحق شود مؤثر واقع می شود.

دیگر اینکه کسی که عقد هبه را خوانده است ولی نمی دانیم قبض هم صورت گرفته یا نه که این هم مانند فرع سابق می باشد.