درس خارج اصول آیت الله سبحانی

موضوع: قطع/امر اوّل: احکام و اقسام قطع /مقدّمه اوّل: حالات مکلف هنگام التفات به حکم شرعی

المقصد السادس: فی احکام القطع و اقسامه و حجّیّة العقل فی مجالات خاصّة

الامر الاوّل:فی القطع و احکامه و اقسامه

مرحوم محقق خراسانی کفایه را در 8 مقصد مطرح نموده است:

    1. اوامر

    2. نواهی

    3. مفاهیم

    4. عامّ و خاصّ

    5. مطلق و مقیّد

    6. فی احکام القطع و حجّیّة العقل: هم اکنون در مقصد ششم هستیم.

اشکال استاد به عنوان: بیشتر کتب از این مقصد به تبع شیخ انصاری تعبیر به "فی القطع" می آورند ولی باید گفته شود: "فی الحجج الشرعیة" چون در این مقصد از حجج شرعیه بحث می کنیم و حجج شرعیه عبارتند از: کتاب و سنّت و اجماع و عقل، بنابراین این مقصد باید نامگذاری به حجج شرعیه شود.

اشکال به کتب اصولی: از طرفی می گوییم موضوع علم اصول حجج اربعه است و باید برای هر کدام بابی باشد در حالی که در رسائل از این چهار باب به صورت مستقل بحث ننموده است مثلا "عقل" را در بحث قطع ادغام نموده است و "کتاب" را به جایی که فصلی درباره "حجّیت کتاب" مطرح می کرد "کتاب" را در بحث "ظواهر کتاب" آورده است و "اجماع محصّل" را در "اجماع منقول" ادغام نموده است.

نظر استاد در نحوه مطرح نمودن این بحث در علم اصول: باید در چهار باب بحث کنیم: اوّل باید در حجّیت عقل بحث کنیم تا با رسائل و کفایه هماهنگ باشیم البته قطع را در عقل ادغام می کنیم نه عقل را در قطع؛ بابی را درباره حجّیت کتاب قرار دهیم و بابی در اجماع محصّل داشته باشیم و اجماع منقول را در آن ادغام کنیم و بابی در حجیت سنت قرار دهیم.

قبل از بحث از حجیت عقل در دو مقدّمه بحث می کنیم:

    1. تقسیم احوال مکلف هنگام التفات به حکم شرعی:

شیخ انصاری در تقسیم احوال مکلّف سه نحوه بیان دارد که بیان اوّل و دوّمش در اوّل قطع و بیان سوّمش در بحث برائت آمده است. شیخ می فرماید: برای مکلّف یا قطع حاصل می شود یا حاصل نمی شود اگر حاصل نشود یا ظنّ معتبر حاصل می شود یا شک و شک نیز بر سه قسم است: شک یا حالت سابقه ملحوظه دارد و یا ندارد و اگر حالت سابقه ملحوظه نباشد یا شک در تکلیف است یا مکلّف به.

نظر استاد درباره این بیان شیخ: مرحوم شیخ تقسیم ثلاثی کرده است که این تقسیم موافق طبیعت است زیرا برای انسان یا قطع یا ظن یا شک حاصل می شود امّا مرحوم آخوند تقسیم ثنائی کرده است که به نظر ما تقسیم شیخ بهتر است زیرا موافق با طبیعت انسان است.

برای جلسه بعد دو عبارت اوّل رسائل و فرق آندو را ملاحظه کنید و عبارت سوّمی را که در اوّل برائت مطرح شده را نیز ملاحظه کنید و دلیل عدول شیخ از دو بیان اوّل به سوّمی را ملاحظه فرمایید.