درس خارج فقه استاد علی اکبر سیفی مازندرانی

موضوع: اللواحق فی الحد

زوج شاهد زنای زوج باشد

اگر مردی زن خود را در حال زنا دید آیا می تواند زانی را به قتل برساند؟ آیا زوجه را هم می تواند به قتل برساند؟ البته فرض مساله در جایی است که احراز قطعی شود که زوجه مطاوعه کرده است، زیرا در صورت اکراه از موضوع مساله خارج است.

یا اینکه جایز نیست و زوج را باید به خاطر قتل قصاص کرد؟

در جواهر اینگونه آمده است:

عبارت محقق: ( إذا وجد مع زوجته رجلا يزني بها فله قتلهما ولا إثم )

عبارت جواهر:

«( إذا وجد مع زوجته رجلا يزني بها ) وعلم بمطاوعتها له ( فله قتلهما ) وإن لم يكن له استيفاء الحد(دوتا احتمال: نتواند مقدمات اقامه حد را بیاورد یعنی آوردن شهود و اثبات زنا؛ اجرای حد بر عهده حاکم است و نمی تواند حد را اجرا کند، این احتمال قویتر است) ( ولا إثم ) عليه كما عن الشيخ وجماعة، القطع به ، لكن قيده ـ كما عن ابن إدريس ـ باحصانهما (شیخ طوسی قید کرده است که اگر هر دو محصن باشند قتلشان جایز است) ومقتضى إطلاق المصنف وغيره ، بل عنه (مصنف) في النكت القطع به الإطلاق أي سواء كان الفعل يوجب الرجم أو الجلد (از جهت رجم یا جلد اطلاق دارد)، كما لو كان الزاني غير محصن أو كانا غير محصنين ، وسواء كان الزوجان حرين أم عبدين أم بالتفريق ، وسواء كان الزوج قد دخل أم لا ، وسواء كان دائما أم متعة لإطلاق الرخصة المستفادة ....‌»[1]

اصحاب مطلق گفته اند، غیر از شیخ و ابن ادریس که مقید به احصان کرده اند.

در این مساله اجماع یا شهرت وجود ندارد، زیرا دأب صاحب جواهر در بیان قول مشهور است که اینجا اشاره‌ای نکردند.

ادله:

نصوص سه طائفه هستند:

طائفه اول: دلالت بر جواز قتل کسی که سرکشی به خانه دیگران کرده است مثل همین خانه های چند طبقه که پنجره های آن مسلط بر عورات مسلمین هستند. این پنجره ها ستار ندارد، و این کار حرام است و باید ملزم شوند که پنچره ها مشجر باشد و یک ستار مستقل داشته باشد تا قابلیت دید به خانه مومنین نداشته باشد، و سازنده اینگونه خانه ها از عدالت ساقط هستند چون مرتکب حرام شده اند.

یک فرهنگ دیگر که شایع شده است این مجسمه سازیهاست که نصوص زیادی دال بر حرمت آن است، و غالب فقها حکم به حرمت آن داده اند، فقط امام راحل در کتاب البیع فرمودند که این نصوص منصرف به بت هستند، بقیه فقها این چنین چیزی ندارند، لااقل شهرت عظیمه بین فقها در منع صنع و نصب مجسمه دارند مخصوصا در میادین است. روایت معروف : « امر رسول الله علیا علیه السلام ان یکسر کل تمثال» وجود دارد، این مجسمه هایی بود که بر دیوار نصب بود. لذا اینکه شهر با این مجسمه ها آذین بسته شود به هیچ عنوان با فرهنگ اسلامی سنخیت ندارد و از سنت نبی خارج است.

طائفه اول: « باب أن من اطلع إلى دار لينظر عورة لأهلها فلهم منعه فان أصر فلهم قلع عينه ان خفى ذلك، وان لم يندفع بدون القتل جاز»

صحیحه حماد بن عیسی:

« محمد بن علي بن الحسين باسناده، عن حماد بن عيسى، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: بينما رسول الله صلى الله عليه وآله في بعض حجراته إذا طلع رجل في شق الباب (یک روایتی هست از پیامبر گرامی اسلام: " إذا دخل البصر فلا إذن " [2] سید رضی در مجازات النبویه نقل کرده است، یعنی کسی که چشمش به داخل منزل افتاد جایز نیست و اجازه بعدی هم آن نگاه را مباح نمی کند. قبل از ورد و نظر باید اجازه گرفته است و تا در بسته است اجازه باید گرفته شود.)وبيد رسول الله صلى الله عليه وآله مدارة (داس؛ وسیله ای که با آن شاخه های درخت و گندم را قطع و درو می کنند )فقال: لو كنت قريبا منك لفقأت به عينك.[3] (حضرت فرمود اگر من نزدیک تو بودم چشمهای تو را در می آوردم!).

س: انجام این کار تالی فاسدهایی دارد!

استاد: به هر حال پیامبر گرامی اسلام این را فرموده و اقل آن این است که حضرت خودش حاکم شرع بوده و این را انجام می داده است و از شئون حاکم باشد. اسلام در مقابل فحشاء خشونت دارد.

صحیحه محمد بن مسلم:

« وباسناده عن الحسن بن محبوب، عن أبي أيوب، عن محمد بن مسلم عن أبي جعفر عليه السلام قال: عورة المؤمن على المؤمن حرام، وقال: من اطلع على مؤمن في منزله فعيناه مباحة للمؤمن في تلك الحال (اینجا صریح است که مومن می تواند چشم کسی که به عورات او نگاه می کند را در آورد)، ومن دمر (داخل شدن)على مؤمن بغير إذنه فدمه مباح للمؤمن في تلك الحالة.[4] (نه اینکه در اولین مرحله کسی که وارد خانه می شود به قتل برسد، بلکه اول سوال می شود که اشتباهی نیامده است؟ اگر اصرار بر داخل شدن داشت آن وقت خونش حلال می شود.)

موثقه ابن بکیر:

« محمد بن يعقوب، عن أبي علي الأشعري، عن محمد بن عبد الجبار، عن صفوان، عن ابن بكير، عن عبيد بن زرارة، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: اطلع رجل على النبي صلى الله عليه وآله من الجريد (شاخه خرما یا حصیری که دیوار بوده است یا اینکه بالای درخت بوده و ...) فقال له النبي صلى الله عليه وآله: لو أعلم أنك تثبت لي لقمت إليك بالمشقص (آلتی که درختها و نباتات را قطع می کنند) حتى أفقا به عينيك (چشمان تو را دربیاورم) ، قال: فقلت له: وذاك لنا؟ (راوی گفت که آیا بر ما هم جایز است این کار را انجام بدهیم؟) فقال: ويحك أو ويلك أقول لك: إن رسول الله صلى الله عليه وآله فعل، وتقول: ذاك لنا؟!.[5] (امام فرمود که این کار پیامبر انجام داده و تو می گویی که آیا بر ما هم هست؟ یعنی حتما این کار برای شما هم جایز است. فعل رسول خدا برای همه ما حجت است)

صحیحه حلبی:

« وعنه، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن حماد، عن الحلبي، عن أبي عبد الله عليه السلام في حديث قال: أيما رجل اطلع على قوم في دارهم لينظر إلى عوراتهم ففقؤوا عينه أو جرحوه فلا دية عليهم، وقال: من اعتدى فاعتدي عليه فلا قود له.؟!.[6] (هرکسی تجاوزی کند و در مقابل به او تجاوز بشود، قصاص ندارد)

خبر العلاء بن الفضیل:

« وعنه، عن محمد بن عيسى، عن يونس، عن محمد بن سنان، عن العلا ابن الفضيل، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: إذا اطلع رجل على قوم يشرف عليهم (این روایت شامل این ساختمانهای چند طبقه می شود) أو ينظر من خُلَل (جمع خلال) شئ لهم فرموه فأصابوه فقتلوه أو فقؤوا عينيه فليس عليهم غرم وقال: إن رجلا اطلع من خلل حجرة رسول الله صلى الله عليه وآله فجاء رسول الله صلى الله عليه وآله بمشقص ليفقأ عينه فوجده قد انطلق، فقال رسول الله صلى الله عليه وآله: أي خبيث أما والله لو ثبت لي لفقأت عينك..[7]

این نصوص دلالت دارند که اگر کسی تطلع بر دار غیر کند و مقاومت کند و با جلوگیری صاحب منزل نرود، این شخص خونش حلال است.