درس فقه معاصر استاد حسین صفدری

موضوع: فقه معاصر/فقه سیاست خارجی /راهبردهای دشمن نشاسی

حدیث خوانی

عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ دَاوُوا مَرْضَاكُمْ‌ بِالصَّدَقَةِ وَ ادْفَعُوا الْبَلَاءَ بِالدُّعَاءِ وَ اسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ فَإِنَّهَا تُفَكُّ مِنْ بَيْنِ لُحِيِّ سَبْعِمِائَةِ شَيْطَانٍ وَ لَيْسَ شَيْ‌ءٌ أَثْقَلَ عَلَى الشَّيْطَانِ مِنَ الصَّدَقَةِ عَلَى الْمُؤْمِنِ وَ هِيَ تَقَعُ فِي يَدِ الرَّبِّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ الْعَبْدِ. (الکافی ج4ص3)

عبدالله ابن سنان از امام صادق علیه‌السلام درباره‌ی اهمیت صدقه دادن این سخنان را نقل کردند، صدقه یک رفتار اجتماعی برای کاهش ناتوانی اعضا و افراد جامعه است. اگر برای ناتوانی افراد جامعه تلاش شود که قدمی برداشته شود، با صدقه انجام می‌شود، کمک به دیگران در راه خدا. حضرت فرمود: اگر مریضی دارید یا برای پیشگیری از مرض در راه خدا صدقه دهید که به بهبودی مریض شما کمک می‌کند. اینکه صدقه چگونه امراض را از بین می‌برد، طبیعتاً وقتی به بندگان مستمند خداوند متعال رسیدگی شد، بندگانی که خداوند متعال آن ها را عیال و خانواده‌ ی اسلامی خود می‌داند، طبیعتاً وقتی مشکل آنان را مرتفع کردید خداوند به حل مشکل شما فکر می‌کند، قبل از اینکه بلا نازل شود شما میتوانید با صدقه دادن آن را دفع کنید. صدقه مثل سپری است که بین شما و بلا واقع می‌شود. انسان در واقع با چالش هایی مواجه است، گاهی امراض در جسم است گاهی ممکن است با نداشتن رزق کافی کسی گلایه ای دارد، راه حل بهبود رزق خویشتن داری از صدقه دادن و امساک نیست برای افزودن رزق خود باید صدقه دهید. پس صدقه یک رفتار اجتماعی برای حل مشکلات معیشتی و زندگی دیگران که در مقابل خداوند متعال وقتی شما مشکل سایر آحاد جامعه را مرتفع کردید، خداوند هم با لطف و مرحمت خود مشکل شما را مرتفع و دفع می‌کند.

ما همواره گفتیم این نوع روایات که تشویق دینی به همراه دارد، برای رسیدگی اجتماعی به سایر اعضای جامعه، این ها امنیت آفرین هستند یعنی شما میتوانید با پرداخت صدقه چالش های معیشتی اعضای جامعه را مرتفع کنید. در نهایت خاصیت و فایده ی همه ی این ها در حوزه ی امنیت هم خواهد بود.

ادامه بررسی سند راهبردی فرانسه

در سند راهبردی فرانسه، دشمن شناسی و راه های مقابله با دشمن را بررسی می‌کردیم. در ادامه‌ی مباحثی که در باب وجوب دشمن شناسی گفتیم عرض کردیم تجربه ی بشری هم به همین گونه برای شناخت دشمن و آنالیز قدرت او و طراحی راهکارهای مقابله با او تلاش می‌کند. یکی دو جلسه ای هم درباره سند ملی فرانسه صحبت می‌کنیم. صرف نظر از آن چهار هدف راهبردی که فرانسه برای دستیابی خود در سند ملی قائل شده که قدرتی موازنه گر باشد، ساز و کار و سامانه ی دفاعی مستقل برای اروپا در برابر تهدیدات تولید کند ، مکانیسم های چند جانبه گرایی را در دستور کار قرار دهد و به جایگاه برتر و قدرت امنیت آفرین در مدیترانه نائل شود عرض کردیم که برای دستیابی به این چهار هدف بزرگ راهکارهایی پیش بینی کردند. یکی از راهکار ها بازدارندگی هسته ای، قوی و قابل اعتماد بود که گفتیم به معنای وادار سازی دشمن به اطلاعات خود داری از برداشتن گام مهم در آسیب رسانی به منافع، امنیت و ثبات سیاسی هر کشور از جمله فرانسه است. دوم گفتیم فرانسه ی متحد و منعطف، متحد یعنی تلاش کند یکپارچگی خود را حفظ کند، تجزیه صورت نگیرد، به جدایی طلبان امکان دستیابی به اهداف شان را ندهند و منعطف هم یعنی چون تهدیدات ممکن است به اشکال مختلفی ظهور پیدا کند فرانسه ظرفیت مقابله با تهدیدات در اشکال مختلف را در خود به وجود بیاورد. سومین راهکار، اقتصاد سازگار با وضعیت دفاعی است. می‌گویند اگر ما بخواهیم به آن اهداف که شمردیم دست پیدا کنیم اگر بخواهیم با دشمن مقابله کنیم اگر بخواهیم تهدیدات را خنثی کنیم باید اقتصاد ما با وضعیت دفاعی سازگار شود یعنی باید نیاز های ضروری تأمین شود. ببینید وقتی فرانسه دشمنی های در مقابل خود را می‌شمارد یکی از فرمول هایش در چشم انداز آینده این است که نباید در نیاز های ضروری وابسته باشد بلکه باید تأمین کننده باشد. واقعاً اینطور نمی‌شود که یک کشوری برای خورد و خوراک روزانه و گندمی که مصرف می‌کند وابسته باشد بعد بخواهد در برابر تهدیدات بایستد. طبیعتاً دشمن وقت هجوم اولین کارش بستن گلوگاه هاست مثلاً ورود نیازمندی ها را به کشور می‌بندد. شما آب و گاز و گندم و برنج و برق و ... نیاز دارید اگر جلوی این ها را بگیرد مقاومت شما از درون فرو می‌ریزد پس ملاحظه می کنید یک سری نیازمندی های طبیعی که در نگاه اول با آن رفتار خدماتی و اقتصادی محض و معیشتی مانند گندم داریم، تأمین نیاز مردم در عرصه ی گندم ، قند و شکر ، چای این ها خیلی‌ سطحی و جزیی است اما در فضای تقابلی و دفاعی ممکن است این ها ابزار اثرگذار شود وقتی اجازه ندهند گندم وارد کشور شود و مایحتاج عمومی تامین شود آسیب زا است لذا رویکرد سوم فرانسه برای مقابله با تهدیدات این است که با تامین نیاز های ضروری کشور به وضعیت دفاعی کشور سامان دهند.

پس اولا تأمین نیازها ، اعم از واردات و تولید، باید طوری باشد که در لحظه ی بحرانی شما محتاج به دیگران نباشید.

دوم ایجاد تقابل میان ذخایر و قابلیت های تولید و مصرف، یعنی اگر روزی هزار تن یک کالایی را مصرف دارید و قرار است هزار روز برای خود احتیاط خلق کنید و مقاومت درست کنید شما باید هزار ضرب در هزار را تامین کنید و پس انداز داشته باشید. این یک قاعده ی کاملاً عقلانی و بشری است. اگر ذخیره ی شما برای سه ماه تان کفایت می‌کند و احتمال میدهید با بحران سه ساله مواجه هستید باید بتوانید با قابلیت های تولید عقب ماندگی‌ را جبران کنید پس تأمین نیازمندی های فوری در همه ی عرصه ها چه خوراکی ، پوشاکی، تسلیحاتی یا خدمات مربوط به میدان جنگ ، لباس رزمندگان چه دارو و درمان و... باید تأمین شود.

نکته ی بعدی اقتصاد سازگار با وضعیت دفاعی است به این معنی که تجهیزات ضروری برای مقابله با درگیری های شدید باید تأمین شود. اگر با دشمن در مرز ها درگیر هستید باید تجهیزات و تسلیحات شما تأمین شود و غذاهای کنسرتی شما تهیه شود. لوازم درمانی و معالجات شخصی و بیمارستانی شما باید تأمین شود. آمادگی به منظور گزار به اقتصاد جنگی و ساده سازی فرایند ها و محدودیت ها، این هم یکی دیگر از رویکردهای اقتصاد سازکار با وضعیت دفاعی است. در وضعیت جنگی نباید شما از الگو ها و مدل های پیچیده استفاده کنید. باید خیلی راحت و پر سرعت نیاز مردم و جنگ و جبهه و پشت جبهه را تأمین کنید. این اقتصاد سازگار با وضعیت دفاعی است. در اقتصاد سازگار با وضعیت دفاعی یک نکته دیگر است و آن اولویت بخشی به دفاع است یعنی هر کالایی در تقویت رویکرد های دفاعی نقش موثر دارد تأمین آن ها در اولویت است. طبیعتاً کالاهای لوکس و کالایی که ممکن است در هزینه‌های جاری کشور اثر سنگینی بگذارد اما در سبد دفاعی نقش زیادی نداشته باشد طبیعتاً این ها از اولویت بالایی برخوردار نیستند. این آن اقتصاد سازگار با وضعیت دفاعی است. پس ملاحظه می کنید برای مقابله با چالش ها و تهدیدات و دشمن و برای دستیابی به اهداف والا ضمن ایجاد بازدارندگی و منعطف بودن باید طراحی و برنامه ریزی کرد، باید اقتصاد کشور را هم سازگار با وضعیت دفاعی مدیریت کرد.

راهبرد بعدی که در سند ملی فرانسه توجه شده است، انعطاف پذیری سایبری است ، انعطاف پذیری سایبری به این معنا که چون‌ تهدیدات سایبری خیلی متنوع شده است و با روش ها و الگو های مختلف و با الگوریتم های جدید، تهاجم سایبری به محیط امنیتی سایبری کشور ها رو به افزایش است خب باید بتوانیم در مقابل اینکار واقعاً انعطاف پذیری در همه ی زمینه ها ایجاد کرد و برای طول دو دوره ی حملات سایبری باید طراحی داشت. فرانسوی ها هم همین فکر را کردند. مثلاً آمریکایی ها اعلام می‌کنند فلان بانک با مرکز خدماتی در آمریکا دچار حملات سایبری شده است، وقتی داروخانه‌ها و مراکز خدماتی دچار هجوم سایبری شود. این هجوم سایبری باعث می‌شود ارائه خدمات مختل شود. در ایران چند سال قبل با یک هجوم سایبری، جایگاه های سوخت را مورد هجوم قرار دادند و خدمات ارائه ی سوخت را بر روی بستر های فعال کارتخوان های فروش بنزین مورد هجوم قرار دادند و دچار خلل کردند. جمهوری اسلامی ظرف کمتر از بیست و چهار ساعت مشکل را حل کرد اما این یک هجوم و چالش است. در مناطق مختلف جهان دائما از این تهاجمات انجام می‌شود و طبیعتاً هر کشوری دشمنی دارد و دشمنی ها به اینجا ختم می‌شود. هر کشور باید بتواند انعطاف پذیری سایبری و دستیابی به قابلیت ها روز آمد، سازمان دهی شده را برای مقابله با هر تهدید در فضای سایبری را در خود فراهم کند. این هم یک رویکرد دولت فرانسه است چون خود را در معرض هجوم سایبری می‌بیند تلاش می‌کند در این زمینه خود را واکسینه کند و از طرفی سرنخ های تهدید آفرین را تعقیب کند.

راهبرد بعدی اینکه فرانسه در حوزه ی اروپا، یورو و آتلانتیک قصد دارد نقش و تعهد ناتو به منظور دفاع و حمایت از اروپا را تقویت کند. ببینید در راهبرد دفاعی کشوری مثل فرانسه دو پارامتر مهم برای اقدام سخت وجود دارد. یکی که بحث هسته ای و بازدارندگی هسته ای بود که ابعاد آن گذشت و این را هم مطرح کردیم که ابزار هسته ای ابزاری برای استفاده نکردن است نه برای استفاده کردن. کسانی که سلاح های هسته‌ای دپو کردند این ها بیشتر با دپو و حجم دپو مانور قدرت می‌دهند. قدرت اعمال این ها را کمتر دارند. در دنیای امروز اگر یکی از تسلیحات هسته‌ای بهره بگیرد گفتیم به نظر می آید شلیک اولین موشک هسته ای به ضرر خود شلیک کننده هست، در حقیقت لوله ی تفنگ و موشک هسته ای به سمت همان کشوری است که شلیک می‌کند. درست است بر حسب ظاهر دشمن خود را می‌زند اما بازتاب های آن هم‌چنان روی کشور شلیک کننده خواهد بود. آمریکایی ها بعد از گذشت ده ها سال از استفاده از بمب اتم در هیروشیما هنوز متحد و تحت فشار افکار عمومی هستند و اگر کشور ها قدرت پیدا کنند و بازیگران مستقل قدرت پیدا کنند آمریکا را حتما به سزای عمل در این زمینه خواهند رساند. پس نمیتوان با سلاح هسته‌ای آن رفتارهای نظامی را که همواره مورد نیاز هست، اعمال کرد. با سلاح هسته ای می‌توان جوی از ارعاب را برای پیشبرد اهداف ایجاد کرد اما آنجا که نیاز است کار دفاعی و اقدام هجومی صورت بگیرد این است که این ساز و کار های نظامی تقویت شوند. یکی از مهم ترین ساز و کار هایی که الان در فضای دفاعی در دنیا فعال است، ناتو است. جمع بندی فرانسه این است که ناتو به حد کافی قدرت نقش آفرینی را ندارد‌ از نظر فرانسه اراده ی کافی در ناتو برای دفاع همه جانبه وجود ندارد. از نظر فرانسه ابزار کافی برای دفاع از اروپا هم در ناتو وجود ندارد لذا تلاش فرانسه این است به عنوان متحد درجه یک در حوزه ی یورو و آتلانتیک نقش ناتو و اراده ی ناتو را تقویت کند تا علاوه بر قابلیت های عملیاتی که ناتو در اختیار دارد در چهارچوب فرایند های جدید بتواند نقش آفرینی موثر در تأمین امنیت در حوزه‌ ی اروپا را به اجرا دربیاورد. این یک رویکرد است پس رویکرد بعدی دوباره به نوعی یک اقدام سخت و نظامی برای مقابله با تهدیدات است. پس همانطور که می‌بینید فرانسه به عنوان یک کشور اروپایی خود را با تهدیداتی مواجه می‌بیند که راه های مقابله با آن تقویت زیرساخت های قدرت نظامی در اروپا است.

راهبرد بعدی که فرانسوی ها در دستور کار خود قرار دادند شراکت برای تأمین امنیت سایر شرکا است. همانطور که گفتیم یکی از رویکرد های فرانسوی ها چند جانبه گرایی را تقویت کردن بود، وقتی شما می‌گویید باید چند جانبه گرایی را تقویت کرد یعنی باید جوامع مختلف در حکم شریک وارد میدان شوند و هدف مشترکی را تامین کنند. فرانسه نمی‌تواند از سایر کشور ها درخواست کمک کند در حالی که برای تامین امنیت سایر شرکا نقش آفرینی نکند و یکی از اتهام هایی که آمریکایی ها با خود حمل می‌کنند این است که به اندازه‌ی کافی از شرکای خود حمایت نمی‌کنند. نه شریک آنان در اروپا مثل اوکراین نه شریک آنان در غرب آسیا مثل دولت قبلی افغانستان و دولت عربستان، می‌گویند این ها به اندازه‌ی کافی ما را در شرایط سخت حمایت نمی‌کنند. امروز تقریباً عربستان در باتلاقی به اسم یمن گیر کرده است و از نگاه آنان آمریکا هزینه ی کافی برای نجات عربستان نمی‌کند. فرانسه می‌خواهد این اتهام به او نباشد و این رویکرد را تقویت کند که از سایر شرکای خود حمایت کافی کند لذا می‌گویند فرانسه به تامین امنیت شرکای خود مبادرت خواهد ورزید و حمایت از شرکا نباید به حاشیه رانده شدن فرانسه یا قرار گرفتن در صف اتحاد های متخاصم تبدیل شود. در این سند حمایت از شرکا یک اصل است. ولی در کنار یک اصل دیگر و آن هزینه مند شدن رفتار های فرانسه است. فرانسه نباید در تحولات بین المللی هزینه ی سایر کشور ها را بر عهده بگیرد لذا می گوید نباید ما به حاشیه رانده شویم اگر از اوکراین دفاع می‌کنیم نباید به حاشیه رانده شویم و نباید در صف اتحاد های متخاصم قرار بگیریم یعنی درست است الان فرانسه به مسکو تشر می‌زند و ابراز نگرانی می‌کند اما دوست ندارد در صف اتحاد های در حال خصومت واقع شود. حمایت از شرکا یک اصل است اما دشمن نتراشیدن برای خود از این رهگذر هم یک اصل حاکم است این اصل حاکم را رعایت می‌کنند که خصومت ها علیه خود را تقویت نکنند. در این سند مشارکت در تأمین امنیت خلیج فارس به طور خاص ذیل همین بند قرار گرفته است. خب آن ها می‌گویند ما برای حمایت از متحدان خود مثلاً در حوزه ی خلیج فارس تلاش می‌کنیم امنیت خلیج فارس فراهم شود و کشور های خلیج فارس در امنیت باشند اما آیا آن ها حاضر هستند این کمک و مساعدت را تا سر حد یک جنگ ادامه دهند؟ خیر! اگر جنگ شود حتما دامن خود را جمع می‌کنند برای اینکه درگیر یک نبرد نظامی نشوند.

یکی از علت هایی که فرانسوی ها در امنیت خلیج فارس به خود حساسیت نشان می‌دهند و می‌گویند ما تلاش می‌کنیم این را تأمین کنیم البته با همان ملاحظه که تاکید شد موجب ایجاد خصومت های جدید علیه فرانسه نشود، می‌گویند پویایی بخشی به شرکت های فرانسوی در حوزه ی خلیج فارس برای مقابله با اتحاد های راهبردی جدید، یک ضرورت است. یعنی اگر بخواهیم با اتحاد های راهبردی جدید مقابله کنیم مثل همین که بین ایران، بین چین و بین روسیه یک اتحادی برقرار شود. آنها می‌گویند ما باید شرکت های فرانسوی، اقتصاد فرانسه و رفت و آمد های فرانسه را در حوزه ی خلیج فارس تقویت کنیم تا بتوانیم با این اتحاد های جدید مقابله کنیم و در این منطقه امنیت شرکای خود را تأمین کرده باشیم. این ها شرکا را در مناطق مختلفی از جهان می‌شمارند از جمله در حوزه ی هند و پاسیفیک که مباحث طولانی است و از حوصله ی مباحث ما خارج است اما اجمالا بر یک جمله تاکید می‌کند و آن که نقش آفرینی فرانسه در معادلاتی که نیازمند دفاع از هم‌پیمانان این کشور است.

رویکرد بعدی، فرانسوی ها می‌گویند ما در تشخیص، رویکرد مستقلانه ای داریم و در حاکمیت تصمیم گیری خودمان هم مستقل هستیم. یعنی تبعی حرکت نمی‌کنیم. این یکی از ایراداتی است که به بسیاری از کشورهای اروپایی می‌گیرند که در تشخیص خود را به آمریکا وابسته کردند این چند ضرر دارد، اولاً آنجا که تشخیص آمریکایی ها نارس و کال و ناکارآمد است در حقیقت تشخیص کشور های اروپایی هم ناکارآمد می‌شود. وقتی همه ی شناخت ها از رهگذر ادراکات و آمریکایی ها صورت گرفت، آنجا که آمریکایی ها توان شناخت ندارند ظرفیت شناخت اروپاییان را کاهش می‌دهند. دوم آنجا که آمریکایی ها غرض ورزی کنند و بخواهند شناخت واقعی و فیکی را به کشور های اروپایی القا کنند و بر اساس شناخت فیک تصمیمات راهبردی را اتخاذ کنند در حقیقت به نوعی کشور های اروپایی را دچار اغوا کردند و گول زدند. فرانسوی ها برای اینکه دچار چنین اغوایی نشوند در این سند راهبردی بر استقلال تشخیص و حاکمیت در تصمیم گیری تاکید می کنند. می‌گویند آن چیزی که می‌خواهیم تشخیص دهیم و در آنجا که می‌خواهیم تصمیم بگیریم مستقل هستیم لذا باید قابلیت تشخیص در فرانسه مستقل شود لذا وقتی می‌گویید قابلیت تشخیص یعنی فرانسه در فعالیت های برون مرزی و حوزه ی سیاست خارجی باید کار اطلاعاتی و شناخت و کسب اطلاعات از تحولات جهان را در اولویت خود قرار دهد. بتواند خوب پیش بینی کند و شناخت ایجاد کند، اهداف و مقاصد رقبای خود را بشناسد و ادراکات خود را تقویت کند. همین بحث مقدماتی که ما در حوزه ی سیاست خارجی داریم یا اولین مسئله ای که بحث کردیم که ضرورت شناخت در حوزه ی سیاست خارجی ، این یکی از مصادیق آن است. فرانسه اعلام می‌کند ما باید در تحولات سیاست خارجی چه شناخت دشمن یا دوست یا حوادث یا مدیریت تحولات یا برداشتن گام باید استقلال در تشخیص یعنی شناخت داشته باشیم و تصمیم گیری برای اینکه چه عملی انجام دهیم در مقابل چه عملی سکوت کنیم، هجوم ببریم، در این ها هم باید استقلال در تصمیم داشته باشیم. این هم یک راهبرد و رویکرد فرانسه برای عبور از صحنه های سخت سیاست خارجی بود.

نکات دیگری هم دارند مانند آزادی عمل و قابلیت هدایت عملیات نظامی در مناطق درگیری که اینجا اولویت بندی هایی کردند که در کجا چه اقدامی انجام دهند با چه رویکردی انجام دهند که این در جای خود قابل توجه هست و از مختصر مباحثی که ما داریم دیگر خارج خواهد شد.

با همه ی نکاتی که در طول سه جلسه ی گذشته درباره ی سند ملی فرانسه صحبت کردیم به نظر می‌آید چند نکته‌ی مهم از بررسی این سند استخراج شد.

۱ اولویت فرانسه در عرصه ی سیاست خارجی شناخت تهدیدات و دشمنانی است که در تقابل با منافع این کشور نقش آفرینی دارند. اسم های مختلفی مطرح شد ولی مجموعه ی آن ها در این جمع بندی میگنجد که در تقابل با منافع این کشور است. تلاش پاریس این است تا با استفاده از عوامل قدرت و توانمندی هایی که در اختیار دارد این چالش ها یا خصومت ها را مدیریت کند. اگر نشد مقابله کند و از فرصت های در اختیارش برای بهبود وضعیت داخل خود بهره بگیرد.

۲ نکته ی بعدی اینکه حجم تهدیدات و دشمنی هایی که فرانسه با آن مواجه است یا فرانسه را احاطه کرده است. علاوه بر مشکلاتی که در داخل با آن ها دست و پنجه نرم می‌کند، مشکلاتی که از بیرون فرانسه را احاطه کرده است بیشتر از توان و ظرفیت مقابله ای پاریس قلمداد می‌شود لذا سیاست چند جانبه گرایی در دستور کار فرانسه قرار گرفته است.

۳ فرانسه با دور و نزدیک کردن تهدیدات و خصومت هایی که به آن متوجه است سعی می‌کند برای خود در مقابله با خصومت هایی که در دور دست تر هستند فرصت بخرد تا در گام اول دشمنی های نزدیک را بردارد لذا دولتی مثل فرانسه یک کشوری مثل چین را از یک جهت رقیب خود می‌داند، آن موقع که چین می‌خواهد در حوزه ی اروپا نفوذ کند و عرصه ی اطلاعاتی را به فرانسه تنگ کند اما در جاهایی هم فرانسه معتقد است که چین می‌تواند شریک خوبی در بخشی از معادلات اقتصادی باشد. یعنی در مرحله ی گزار فعلی یک کشور ضمن اینکه می‌تواند رقیب یا در جاهایی خصم قلمداد شود در جاهای دیگری می‌تواند یک هم پیمان یا شریک تلقی شود. این سیاست در هم تنیده، راهبرد کشور ها را چگونه تعیین و تبیین می‌کند که هر کشوری در این فضای پیچیده مجبور است با دقت کامل در این پیچیدگی های در هم تنیده منافع خود را تعقیب کند. یک جا با یک کشور بر سر یک مسئله هم پیمانی می‌کند یک با همین کشور بر سر مسئله ی دیگری رقابت می‌کند. شواهد زیادی در این زمینه هست که انشاالله اگر عمری بود به جای خود بیان و اشاره می‌کنیم.

از همه ی نکاتی که بیان کردیم نتیجه می‌گیریم فرانسه بر اساس این سند ملی کشوری است که اولویت آن در سیاست خارجی مقابله با خصومت ها است و تلاش می‌کند به خوبی خصومت ها را بشناسد و برای مقابله با آن ها راه حل ارائه دهد.