درس فقه معاصر استاد حسین صفدری

موضوع: کتاب الجهاد/فقه جنگ نرم /مرابطه

حدیث خوانی

عن ابی عبدالله علیه السلام قال: إِنَّمَا هِيَ اَلْمِدْحَةُ ثُمَّ اَلثَّنَاءُ ثُمَّ اَلْإِقْرَارُ بِالذَّنْبِ ثُمَّ اَلْمَسْأَلَةُ أَنَّهُ وَ اَللَّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنَ اَلذَّنْبِ إِلاَّ بِالْإِقْرَارِ.

امام صادق علیه‌السلام درمورد ادب و آداب دعا فرمودند که از آداب این عمل یعنی دعا کردن و خواستن از خداوند متعال مدحت است. مدح خدا گفتن، خدا را به بزرگی و قدرتش یاد کردن و کرامتش را برشمردن. این خدای بزرگ متعال را با همه ی مهربانی هایش سنایش کردن،

در درگاه خداوند متعال به خطا ها و اشتباهی که کرده ایم اقرار کردن ، راجع به اقرار دو نکته مهم است

۱ برخی وقت ها انسان ها مرتکب گناه هستند اما با یک لحن توجیه گری بهانه تراشی می‌کنند و حقانیت خود را در این گناه و خطایی که مرتکب شدند، می‌خواهند به اثبات برسانند. زبان توجیه گری در درگاه خداوند متعال معنا ندارد.

۲ اقرار در درگاه خدا است که زمینه ساز پذیرش دعا است. اقرار نزد غیر خدا مضموم است، اشاعه ی فاحشه هست پس انسانی که مدح خدا را به زبان جاری می‌کند، عظمت خدا را یاد می‌کند، خداوند متعال را می ستاید و به خطا های خود در برابر خدا اقرار میکند، توجیه گر نیست و اشتباه و کوتاهی خود را به گردن می‌گیرد و از خدا می‌خواهد این خطا و این گناه را از او ببخشاید، بعد از خداوند متعال حوائج خود را طلب می‌کند. سپس فرمود: با این تأکید ضمیر شأن و سوگند بعد از آن بخدا سوگند شرم چنین است بخدا سوگند که هیچ بنده ای از گناهان خود خالص نمی‌شود و به خلاصی نمی یابد مگر اینکه به خطای خود در بارگاه الهی اقرار کند. وقتی به خطا اقرار کرد و از گناه خارج شد و پاک و پاکیزه شد، ان شاالله دعای او مستجاب خواهد شد.

خلاصه جلسات گذشته

در ادامه ی مباحث جنگ نرم ، موضوع رصد و مرابطه را مورد بحث قرار دادیم. عرض کردیم از جمله جاهایی که باید مرزبانی شود و صیانت حاصل شود، مرزبانی و صیانت از دین است. صیانت از دین والاترین مرزبانی حساب میشود حتی اگر مستلزم بذل جان یا مال بود باید جان و مال برای حفظ دین بذل شود. خب برای صیانت از دین باید ابتدا تهدیداتی را که متوجه به دین است را رصد و شناسایی کنیم. در غفلت از تهدید، نمی‌توان از دین یا هر چیز دیگری صیانت کرد، باید رصد داشت و تهدیدات را شناخت و در مقابل تهدیدات، برنامه ریزی متناسب و مناسب داشت و آن ها را دفع کرد تا از دین صیانت شود. پیشگیری و مقابله با تهدید در حوزه ی دین با غفلت زدگی انجام نمی‌شود. باید غفلت زده نباشیم. پیشگیری از غفلت زدگی مستلزم رصد و مرابطه است. البته باید این را هم بدانیم مرابطه و صیانت از هر چیزی در برابر تهدیدات متوجه به آن به حسب خود خواهد بود. اگر شما قصد داشته باشید از اموال با ارزش، ثروت منقول، اموال با ارزش خودتان صیانت کنید، این اشیاء قیمتی یا اموال قیمتی یا آن ممتلکات با ارزش را به حسب وزنی که دارد از آن نگهداری می‌کنید. طلا و جواهر را در صندوق های آهنین و مستحکم قرار می‌دهند. خودروی گران قیمت را در پارکینگ با حفاظت قرار می‌دهند. اگر لازم باشد در ورودی و خروجی دوربین نصب می‌کنند تا هر تردد و دست درازی به این اموال با قیمت را تحت اشراف داشته باشند، آن ها را پایش کنند و رصد کنند تا از دستبرد سارقان در امان بمانند. مرابطه و صیانت از نقاط مرزی اقتضاعاتی غیر از مرابطه و صیانت از اموال با ارزش دارد. صیانت از نقاط مرزی و بیضه ی اسلام، سرزمین های اسلامی مستلزم استقرار در مرز یا حضور در دکل های دیدبانی یا با نصب دوربین های دید در شب است. کما اینکه مرزبانی در حوزه ی تهدیدات بیوتروریستی یک اقتضای دیگری دارد. مراقبت از اسناد معتبر و دارای طبقه بندی یک اقتضای مخصوص به خود را دارد.

اقتضائات مرابطه از دین و اعتقادات

همانطور که صیانت از اموال و سرزمین و اسناد و مقابله با تهدید بیوتروریستی اقتضا هایی دارد حفظ دین و پاسداری از مرز های اعتقادی و باور های دینی هم الزامات خاص خود را دارد. دین را نمی‌توان در گنجینه ها پنهان کرد یا با استقرار در دکل های دیدبانی از آن حراست کرد. حراست از سرزمین های اسلامی از طریق استقرار در دکل ها و نقاط مرزی میسر است. برای حراست از دین باید راهکار های مخصوص خود را مد نظر داشت. مثلاً تقویت زیر ساخت های فکری و اندیشه ی دینی و اعتقادی در جامعه به نوعی مرزبانی در حوزه ی حراست از دین است. آن فرد دلسوزی که در نقاط شهری یا روستایی تلاش می‌کند اعتقادات دینی جوانان را ترسیخ و تقویت کند، ریشه دار کند. این به نوعی حراست از دین به شمار می‌رود. پاک سازی اعتقادات اصیل دینی از خرافات و اسراییلیات که برای ایجاد انحراف در دین به اسلام یا ادیان سماوی نسبت داده می‌شود، این هم نوعی دیگر از مرزبانی در حوزه ی دین است. شما روایات جعلی را ببینید، این روایات جعلی که با زبان دین وارد دین شده است. این اندیشه های باطل که در غالبی دین مدارانه به خورد جوانان در عصر ها و دهر های مختلف داده شده است. این ها بر این بوده است که در حقیقت دین انحراف ایجاد کنند. مقابله با انحرافات، مرزبانی از حوزه ی دین است. برای جوانان سوال پیش می‌آید یا دیگران در ذهن آن ها سوالاتی ایجاد می‌کنند تا آن ها را منحرف کنند. ارائه ی پاسخ مناسب با زبان و لغت روس، پاسخ های موثر به پرسش های نسل جوان ، این ها نوعی حراست از دین قلمداد می‌شود یا تقویت جنبه های عملی، دین فقط اعتقاد نیست، دین اعتقاد و عمل است. اگر جنبه های عملی در جامعه سست شود این جامعه دین مدار نیست. تقویت جنبه های عملی برای انجام فرائض یا ترک محرمات دینی یکی از روش های مرزبانی از دین تلقی می‌شود. این ها و مواردی از این دست باید در فضای مرابطه و حراست از دین مد نظر باشد. اینجا است که نقش علما و دانشمندان و اسلام شناسان در حراست از دین برجسته می‌شود همانطور که نقش متخصصان نظامی مثلاً در حوزه ی فضا یا در حوزه های موشکی یا جنگ سرزمینی در نقاط درگیری لشکر های منظم در این حوزه ها، متخصصان نظامی و کارشناسان ورزیده نقش موثری دارند، در مقابله با اقدامات بیوتروریستی نقش پزشکان یا میکروب شناسان برجسته می‌شود، در حوزه ی مقابله با میکروب هایی که دین جامعه را تخریب می‌کند، نقش علما و فقیهان دین برجسته می‌شود. از طرفی می‌توانیم یک نکته ی دیگری را یک تقسیم بندی در آن ایجاد کنیم، آفت دین که باید در مرزبانی های فکری با آن مقابله شود گاهی از درون خود انسان سرچشمه می‌گیرد مثل اینکه انسانی، فردی، مسلمانی به وجوب نماز، روزه، دادن زکات و حج اعتقاد نظری و فکری دارد اما سستی ها و تنبلی ها مانع از انجام این فرائض می‌شود. می‌گوید حالش را ندارم. می‌گوید سفر حج برای من سخت است. این سستی ها و تنبلی ها از درون انسان سرچشمه می‌گیرد. گاهی انسان بخاطر زیاده خواهی و کبر و غرور یا هر رذیله ی دیگری فرامین دینی را زیر پا می‌گذارند. بخاطر زیاده خواهی دست به سرقت میزند چون متکبر و مغرور است به دیگران ظلم می‌کند. این رذیله ها هم نوعی آفت برای دین مداری هستند که انسان ها و مسئولین مربوط در جامعه ی اسلامی باید این آفت ها را رصد کنند و آفت زدایی کنند. رصد آفت ها یعنی مرزبانی، شناسایی، المرابطه همه به معنی ارصاد ترجمه کردند. باید بپاییم. پایش جامعه برای شناخت نقاط ضعفش در دینداری ممکن است در بعضی از نقاط به اینجا ها ختم شود. خب وقتی این آفت را شناختم معالجه ی این آفت ها مستلزم آگاهی بهشی، محاسبه ، مراصده خود سازی و جامعه سازی است بر اساس معیار های دینی تا انسان ها از درون به اصلاح خود مبادرت کنند. گاهی هم آفت از تهدید دشمن ناشی می‌شود. دشمن دین و باور را تهدید می‌کند. مصداق اتم تهدید دشمن نسبت به باور های دینی فعالیت لشکر سایبری آن در هجوم به دین و مبانی دینی است. تلاش می‌کنند با بد بین کردن مردم به اعتقادات دینی، سست کردن آن ها نسبت به ارزش های اسلامی یا وارد کردن خرافه در دین و از این روش ها مردم را سست کنند. رفته رفته جوان ها و نسل جوان را به پوچ‌گرایی سوق دهند. با ایجاد جاذبه های کاذب و دروغین به نوعی رفتار نسل جوان و اثر گذار جامعه را به سمت باطل هدایت کنند. دشمن با استفاده از همه ی روش ها و جاذبه ها تلاش می‌کند تا گوهر دین را از انسان ها برباید و آن ها را به قحقرا بکشاند. کار دشمن فقط ضربه زدن به ساختمان ها و پل ها و مدنیت شهری و این ها نیست، گاهی مهندسی شهری و توانمندی های دفاعی مورد هدف است گاهی تغییر باور ها هدف است. دشمن در هر حوزه ای که واقع شد باید آن را رصد کرد و آن را دشمن دانست و در مقابل آن ایستادگی کرد. ﴿إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا ۚ إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ﴾، تلاش شیطان این است که انسان ها را به سمت دوزخ، چه دوزخ دنیا چه در دوزخ آخرت بکشاند. خب در این فرض باید در برابر دشمن ایستاد، نقاط تهدید را شناسایی کرد و با او هوشمندانه مبارزه کرد. حالا چه کسی قادر است در زمان هجوم به فکر و اندیشه و اعتقاد، میدان دار مبارزه‌ با دشمن باشد. در مرز های جغرافیایی نظامیان محور این کار هستند. در مرز های تهدید بیوتروریستی، پزشکان و میکروب شناسان فرمانده ی این میدان هستند. در مقابله با تهدیدات دینی چه کسی این وظیفه را بر عهده دارد!؟ افراد اسلام شناس، فقیه، با انگیزه، مجاهد میدان دار این حوزه هستند که با علم و دانش و درایت خود و با برخورداری از آشنایی کاملشان به دین و تلاش مستمر شان و خودگذشتگی های گسترده شان بتوانند از مرز های اعتقادی و اسلامی، حراست و پاسداری کنند. این اتفاقی که در طول تاریخ رخ داده است و بزرگان شیعه در این راه جان دادند. شما شهدای فضیلت و مبارزه با خرافه و مبارزه با تهدید تیمی را در طول تاریخ می‌توانید ببینید و بشناسید. شهید اول و شهید ثانی رحمت الله علیه از جمله این مرزبانان اعتقادی هستند. لذا در روایات به جایگاه علما و فقها برای حراست از دین و پیشگیری از آفت زدگی در دین اشاره های زیادی شده است از جمله این روایتی است که امروز در سیاق روایات جلسات قبل اشاره می‌کنیم. علی ابن حمزه می‌گوید از موسی ابن جعفر علیه السلام شنیدم که می‌فرمود: إِذَا مَاتَ‌ الْمُؤْمِنُ‌ وقتی مومنی از دنیا می‌رود بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ فرشتگان آسمانی بر او گریه می‌کنند وَ بِقَاعُ الْأَرْضِ بقاع و ارض هم برای او اشک می‌ریزند هر منطقه‌ای از سرزمین که كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَيْهَا ، آن مناطقی که در آنجا خدا عبادت می‌شده است وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ آن دریچه های آسمانی که يُصْعَدُ فِيهَا بِأَعْمَالِهِ، حالا یا مجهول بخوانیم دریچه هایی که عبادات خلق از آنجا به بالا میرفته است یا معلوم یعنی بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ وَ بِقَاعُ الْأَرْضِ الَّتِي كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَيْهَا آن جا یا نقطه‌ای که آن عالم آن جا عبادت می‌کرده است یا آن نقطه ای که اعمال او در آنجا به آسمان می‌رفته‌است. این ها گریه و بی تابی می‌کنند وَ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْ‌ءٌ با مرگ این عالم ثلمه ای در دین حاصل می‌شود که این حفره پر نشدنی است لِأَنَّ الْمُؤْمِنِينَ الْفُقَهَاءَ این ذیل عبارت شاهد عرض ما است که این دسته از علما و مومنین فقها که از دنیا رفتند کسانی هستند که حُصُونُ الْإِسْلَامِ هستند. این ها حصن و دیوار و مانع خستندو کمربندی از اندیشه ی خود در اطراف اندیشه‌ ی اسلامی ایجاد کردند و به دشمن اجازه ی ورود نمی‌دهند كَحِصْنِ سُورِ الْمَدِينَةِ لَهَا، همانطور که عرض شهری برای خود دیوار و حصن و مرز و مرزبانی دارد اندیشه ی اسلامی هم مرزبان دارد که این مرزبانان مومنین الفقها هستند این ها حصون هستند و مرزبانی می‌کنند. ممکن است تعبیر کنیم که بیضه ی اسلام و سرزمین اسلامی یک وضعیت و حقیقت فیزیکال دارد که باید از آن حراست کرد. مرز های آن را نقطه به نقطه پایش کرد و یک باطن و معنویتی دارد که آن معنویت خود معارف اسلامی است از معارف اسلامی هم باید نقطه نقطه و سطر به سطر و کلمه به کلمه حراست کرد تا دشمن از این راه وارد نشود، خدعه نکند جوانان را فریب ندهد. اسراییلیات و افکار باطل را وارد این شهر اندیشه ی دینی و مدنیت فکری اسلامی نکند

چه کسی می‌تواند میکروب اعتقاد فکری را تشخیص دهد؟ طبیعتا فقها و علما. این ها هستند که قادر هستند از شبیه خون اعتقادی و از به تاراج بردن اعتقادات جامعه جلوگیری کنند. این دسته از روایات که کم نیستند، معید آن روایتی هستند که در جلسات گذشته مطرح کردیم که امام صادق علیه‌السلام فرمود: )عُلَمَاءُ شِيعَتِنَا مُرَابِطُونَ فِي اَلثَّغْرِ – اَلَّذِي يَلِي إِبْلِيسَ وَ عَفَارِيتَهُ يَمْنَعُوهُمْ عَنِ اَلْخُرُوجِ عَلَى ضُعَفَاءِ شِيعَتِنَا ) علمای شیعه در این شکاف هایی که شیطان و عفاریتش در آنجا کمین کردند، مرابط هستند.

وَ عَنْ أَنْ يَتَسَلَّطَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ

این علما مانع می‌شوند که ابلیس بر شیعه مسلط شود.

أَلَا فَمَنِ انْتَصَبَ لِذَلِكَ مِنْ شِيعَتِنَا كَانَ أَفْضَلَ مِمَّنْ جَاهَدَ الرُّومَ وَ التُّرْكَ وَ الْخَزَر

کسی که در این راه تلاش می‌کند از مبارزین که در برابر روم و ترک و خزر ایستادند هزاران هزار بار فضیلت دارند زیرا لِأَنَّهُ يَدْفَعُ عَنْ أَدْيَانِ مُحِبِّينَا وَ ذَلِكَ يَدْفَعُ عَنْ أَبْدَانِهِم‌

این از حوزه های اندیشه ای و باور های دینی شیعه حراست می‌کند و مرزبانی که در نقاط مرزی است از سرزمین حراست می‌کند. طبیعتاً در مقایسه بین زمین و انسان ساکن بر آن زمین و فکر آن انسانی که این را از فرش به عرش تعالی بخشیده و از ملائکه افضل کرده است ، دفاع از این مهم تر است.

بحث ما در زمینه ی نقاط مرزبانی یا گلوگاه هایی که باید از آن مرزبانی شود تمام شد و حاصل مسئله و مطالبی که عرض کردیم را در یک جمع بندی ان شاالله در جلسه ی بعد بیان خواهیم کرد.