درس فقه معاصر استاد حسین صفدری

موضوع: کتاب الجهاد/فقه جنگ نرم /مرابطه

حدیث خوانی

عن ابی عبدالله علیه السلام قال: قال رسول الله ص رَحِمَ اللّه ُ عبدا طَلَبَ مِن اللّه ِ عزّوجلّ حاجةً فَألَحَّ في الدُّعاءِ ، اُستُجِيبَ لَهُ أو لم يُستَجَبْ لَهُ.

امام صادق علیه‌السلام از قول پیامبر اکرم درباره ی اهمیت دعا و خواستن از خدا فرمودند خدا رحمت کند آن بنده ای را که از درگاه خداوند متعال مسئلت کند. خداوند متعال معدن خیر است و بی نیاز مطلق است. انسان فقیر الی الله است. فقیر الی الله اگر از خدا بخواهد در این روایت برای او ترحم شده است و مورد مغرفت خدا است نه اینکه فقط بخواهد در دعا پافشاری کند و ناامید نباشد. خواه خواسته ی او برآورده شود یا نشود بعد حضرت این آیه ی شریفه را تلاوت کردند وَأَدْعُو رَبِّي عَسَىٰ أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاءِ رَبِّي شَقِيًّا

خود خواستن از خدا و در درگاه خدا دست به دعا برداشتن و مطالبه کردن باعث می‌شود انسان شقی نباشد، از خدا نخواستن یا در درگاه خدا تضرع و اصرار و الحاح نکردن موجب است ممکن شقاهت انسان باشد. انسان باید در محضر خدا ابراز نیاز کند اگر نکرد ممکن است رفته رفته احساس بی نیازی و قطع ارتباط با خدا کند. اینکه ما خواسته ای داریم بهانه ای است که در محضر خدا مطالبه کنیم. اصل دعا مایه ی هدایت انسان و تحکیم پیوند بین انسان و خدا است. اینکه دعا در نگاه دینی و مطالبه کردن از خدا ارزشمند است بخاطر اثری است که در وجود انسان ایجاد می‌کند. این اثر تعبد و تقرب به خدا است و عبودیت را افزایش می‌دهد این آیه ی شریفه هم معید آیاتی است که قول ما ربکم ربی لادعاکم اگر دعای شما نبود مورد توجه خدا واقع نمی‌شوید وقتی دعا کردید مورد توجه خداوند واقع می‌شوید.

خلاصه بحث های گذشته

بحث ما در مرابطه و مراصده بود. گفتیم فقهای عظام مرابطه را ناظر بر وجود تهدید محتمل بیان کردند. در عبارت مرحوم صاحب جواهر که به استناد فرمایش فقهای قبل از خود و قدما از اصحاب آن را جمع بندی کردند سه نکته در آن وجود داشت

1 ارصاد ثغر در مرز ها برای حفظ آن از هجوم مشرکین

مرز ها را هم حد مشترک بین دار الاسلام و دار الشرک گفتند.

2 فرمودند که کل موضع یخاف منه ، هر نقطه ای که بیم خطر از آن وجود دارد

3 جمع بین این دو

پس ناظر بر اینکه تهدید در کجا واقع می‌شود باید مرابطه کرد. مبتنی بر این تعریف و برداشت عرض کردیم دسته ی اول از جا هایی که باید از آن رصد کرد و آنجا را نگهبانی کرد و پاس داشت و مواظبت کرد جاهایی است که ممکن است حمله ی نظامی صورت بگیرد با بیانی که توضیح دادیم.

مرابطه در مرز زیستی

دسته ی دوم نقاط یا مرز هایی است که بیم تهدید بیولوژیکی یا میکروبی از آن متصور است. دشمن در گذشته از مرز جغرافیایی حمله می‌کرد. امروز برای اینکه جامعه و نظام اسلامی را از پا دربیاورد ممکن است حمله ی میکروبی کند. حمله ی بیولوژیکی یا میکروبی عبارت است از استفاده ی از میکروب ها، میکروب دارو ها و میکروب هایی که می‌تواند در هر جا و هر چیزی برای تهدید یا نابود کردن طرف مقابل بارگزاری شود. ایجاد ترس و دلهره ی عمومی در جامعه ی اسلامی از رهگذر این میکروب؛ مثلاً فرض کنید دشمن موفق شود در یک دارو یا خوراک عمومی یا چیزی که عموماً مورد استفاده است میکروب بارگزاری کند و وارد کشور اسلامی کند. بگویند آسپرینی که مردم مصرف می‌کنند آلوده است. اگر اصل آلوده بودن واقعی باشد و دشمن آن را به میکروب های متعدد بارگزاری کرده باشد، چه فاجعه‌ای به بار می‌آورد. هر پیرزن و پیرمرد و جوان و طفل اگر مثلاً از این آسپرین استفاده کرد که یک داروی عمومی است، آن ها میکروب زده می‌شوند. حالا تأثیر این میکروب در جسم به شکل های مختلف است، پوست ورم کند چهره به هم بریزد نور از بین برود شنوایی آسیب ببیند، معده خراب شود... اگر چنین کار گسترده ای کردند جامعه ی اسلامی را فلج می‌کنند اگر در حد گسترده استفاده نکردند و توانستند با وارد کردن حجم بسیار اندکی چند مورد ایجاد دلهره کردند سپس این را با استفاده از ابزار عملیات روانی تعمیم دادند. شما ببینید جامعه نسبت به چنین مریضی چه واکنشی نشان می‌دهد. ما در این اواخر در کشور با همچنین حالتی مواجه شدیم. وقتی اتفاقات محدودی در مدارس دبستانی رخ داد، دختربچه ها یکی پس از دیگری بیمار شدند و آسیب دیدند. در کنار آن حجم انبوهی از تبلیغات روانی شکل گرفت. همه احساس کردند مدارس برای فرزندان خردسالشان نا امن است. چه ولوله ای راه افتاد و بحران ایجاد شد. منشأ تهدید کاملاً پیدا نبود اما اثر تهدید در مدارس یکی پس از دیگری بروز و ظهور پیدا می‌کرد. البته در کنار آن یک تهدیدات سخت دیگری هم درست کردند که به مدارس مراجعه می‌کردند یا عوامل آن ها می‌رفت و تعرضی در حق فرزندان خردسال جامعه می‌کردند.

امروز بحث ما مباحث مربوط به زیست است که در مباحث زیستی با وارد کردن میکروب بخش گسترده ای از جامعه را تهدید کنند. این یکی از نقاطی است که ممکن است از آن هجوم صورت بگیرد. اگر فرض قصه این است که دشمن قصد داشته باشد و تمایل داشته باشد یا طراحی کرده باشد که ما از این رهگذر منفعل کند. در دنیا راه اندازند که جامعه ی ایران مثلاً جامعه ی امنی نیست حتی کودکان در مدارس امنیت ندارند یا دارو ها را جوری تولید کنند که بیماران در بیمارستان امنیت نداشته باشند یا در محیط های کارگری یک غذایی بدهند، کارگران یا کارمندان یا مثلاً کارگزاران بخش تسلیحات کشور را به میکروب آلوده کنند چه میکروب مرگ زا یا آسیب زا؛ این نقطه ی تهدید می‌شود. اینجا خوف به وجود می‌آید که دشمن از این نقطه بتواند به اهداف خود دسترسی پیدا کند. البته این گسترده است و ممکن است متناسب با اهداف دشمن به اشکال مختلفی ظهور و بروز پیدا کند. دشمن نمی‌تواند توانمندی هسته ای ما را هدف اقدام موشکی خود قرار دهد چون زیر زمین است اما اگر بتواند از این میکروب هایی که در خوراک یا در تجهیزات یا در دارو ها یا در وسایلی که به طور عموم مصرف می‌شود جاسازی و بارگزاری کند همه ی کارگزاران بخش مثلاً صنعت موشکی یا صنعت هسته ای یا همانطور که عرض کردم بیماران در بیمارستان ها، کودکان در مدارس، بزرگان در هر جایی که هستند، این ها را آلوده کند. این آلودگی باعث تهدید بزرگی برای کشور می‌شود. بنابراین جنگ زیستی یا بیولوژیک یا میکروبی که به مفهوم استفاده ی هدفمند از عوامل آسیب زا و بیولوژیک و از باکتری ها و ویروس ها و قارچ ها و حشرات و انگل ها، این ها را کشت کند تا بارور کند تا جان جامعه را بگیرد تا بکشد یا ناتوان کند یا گیاهان یک کشور را آلوده کند، هرکسی بعدا از این گیاهان و سبزیجات تناول و استفاده کرد دچار بیماری شود آیا این تهدید است و لازم است آن را سد کرد؟ به اعتقاد ما وقتی میگوییم مرزبانی و مقابله با تهدید، شامل اینجا می‌شود اگر اینجا مرزبانی کردیم یعنی همانطور که با نصب ایکس ری ها در گلوگاه های گمرکی کشور ورود مواد مخدر را کشف می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم وارد کشور شود، ورود مواد منفجره را کشف می کنیم و اجازه نمی‌دهیم وارد کشور شود تا در عرصه های سخت آسیب زایی کند. همانطور که گلوگاه های کشور را کنترل می‌کنیم که لشکر دشمن هجوم نیاورد همینطور باید گلوگاه ها را کنترل کرد تا فتنه ی دشمن وارد کشور نشود، گاهی این فتنه از طریق ورود سلاح است گاهی از طریق ویروس و قارچ ها و حشرات است. مثلاً در وقتی قرار بوده است که فلفل دلمه ای به یک کشور برود این ها انواع قارچ ها را بارگزاری کردند. روسیه چند سال قبل از خیلی از کشور ها فلفل دلمه ای وارد می‌کرد بعدا فهمید آن فلفل ها آلوده است و در زندگی مردم پخش می‌شود و آسیب زایی می‌کند. با یک حرکت گسترده جلوی آن را گرفتند. پس حضور در گلوگاه ها با روش های تخصصی خود، عمومی نیست و اینطور نیست اگر شما وارد مرز شدی و بازرسی بدنی کردی بتوانی میکروب را تشخیص دهی و اجازه ی ورود ندهی اما هر مرزی که دارو، خوراکی ، لوازم عمومی که ممکن است در آن ویروس یا میکروبی بارگزاری شده باشد، وارد شود آنجا را باید با روش های علمی و تخصصی و تحقیقاتی و پژوهشی واکسینه کرد امروز یکی از کار های بزرگ کشور ها مراقبت از مرز های واردات و صادرات از که دچار آسیب های بیولوژیکی نشود. از نظر ما مرز بانی شامل اینجا هم است.

تا کنون بیش از هزار نوع از انواع عوامل میکروبی و بیولوژیکی در حوزه های تهدید شناسایی شده است که از این میکروب ها به عنوان جنگ افزار زیستی استفاده می‌شود. این ها مورد مطالعه قرار گرفته و تناسب هر کدام با چه ماده ای چه چیزی شناسایی شده و سامانه های تسلیحاتی قدرت های بزرگ این ها را در خوراک و نیازمندی های عمومی مردم بارگزاری می‌کنند یعنی همانطور که موشک می‌سازند و فشنگ می‌سازند و همانطور که فرض بفرمایید تانک می‌سازند. میکروب سازی و بارگزاری می‌کنند در حوزه های نیازمندی های زیستی؛ دامنه ی عوارض این عوامل هم گسترده است. با استفاده ی بعضی از این جنگ افزار ها یا میکروب های بارگزاری شده یک آلرژی خفیف به آدم ها دست می‌دهد. در برخی از جاها عارضه های پوستی و تاول های یکی پس از دیگری بر جسم و چهره حاصل می‌شود. در بعضی از این ها مرگ به دنبال استفاده یا بهره گیری از چنین میکروب هایی به وجود می‌آید. این کار توسط تیم های بسیار گسترده و قوی در حال انجام است و در حال تحقیق هستند که چگونه این میکروب دارو ها یا دارو های مجهز شده به میکروب یا خوراکی ها را وارد کشور ها کنند. تلاش می‌کنند خلأ ها را پیدا کنند راه های ورود آن را شناسایی کنند یعنی به محض اینکه شما در یک زمینه خلأ داشتید از همان خلأ استفاده می‌کنند که این میکروب دارو ها وارد شود پس نباید خلأ ایجاد کنید. مرابطه یعنی ایستادگی در این شکاف که این هم یک ثقره از این ثقرات است جایی که ممکن است باکتری ها یا میکروب هایی که جنگ زیستی را در کشور گسترده می‌کنند آنجا را کنترل کردند. سلاح یک جور وارد کشور می‌شود و میکروب ها به یک شکل دیکری، باید گلوگاه های ورود میکروب ها را شناسایی کرد. دستکاری های ژنتیکی در مواد می‌تواند کشندگی یا منجر به ناتوان سازی را در جامعه بیشتر کند. درمان آن ها را سخت تر کند پس پیشگیری از همه ی این کار ها و جلوگیری از ورود چنین تهدیدی حتماً یک کار بسیار مهم و ضروری است.

امروز بر اساس ضوابط دنیا استفاده از جنگ افزار های بیولوژیک، در حقیقت استفاده از جنگ افزار هایی است که جنایت جنگی بشمار میروند. فرض کنید در جنگی که مثلاً بین فلسطین و اسرائیل هست. اسراییلی ها که گلوگاه های همه ی مواد را برای غزه و فلسطین در اختیار دارند‌، از مواد میکروبی استفاده کنند. اگر بخواهند مردم غزه را نابود کنند، مردم زفه ی غربیه را نابود کنند اگر از سلاح استفاده کنند استفاده از سلاح موجب کنش ها و واکنش های عمومی جهان می‌شود اما اگر میکروب را به صورت خزنده و مرگبار وارد کنند کل فلسطین را از بین می‌برند. حقیقتا این یک جنایت بزرگ جنگی است بنابراین بر اساس معاهدات حقوق بین الملل و معاهدات بشر دوستانه استفاده از سلاح های بیولوژیک یا میکروب هایی که با اشکالی که عرض کردم می‌توانند استفاده کنند و جامعه ی مقابل خودشان و کشور مقابل خودشان را دچار آسیب کنند ممنوع و غیر قانونی است البته به این معنا نیست که همه ی کشور های قدرتمند ملتزم به این معاهدات هستند اما این از نظر عرف بین الملل ممنوع است اما متاسفانه علی رغم محدودیت های قانونی کشور های ماجراجو و قدرت های پیشرو در صنعت نظامی جهان طی سال های گذشته در در دوران جنگ یا پنجاه سال گذشته تولید و ذخیره سازی جنگ افزار های بیولوژیک را در دستور کار خود قرار دادند و در این زمینه با حجم بالا فعالیت دارند. محدودیت های قانونی و فشار های بین المللی که مانع این شد سلاح هایی را تولید کنند که میکروبی باشد. یک دست از این سلاح ها، موشک ها، خمپاره ها، بمب ها به میکروب های متعدد آلوده می‌شد و در جنگ ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. کاری که صدام در بمباران حلبچه انجام داد. اگر مراجعه کنید بمباران حلبچه که یک فاجعه ی بزرگ بود آن را مطالعه کنید می‌بینید صدام به جهت اینکه کرد ها یک جنگ گسترده ی داخلی علیه حاکمیت بغداد ایجاد کرده بودند از طرفی با ایران در جنگ بود برای اینکه خاطرش از جبهه ی داخلی راحت و آرام شود یک کشتار گسترده ای را در جنگ حلبچه با استفاده از سلاح های میکروبی راه انداخت. خب فشار های بین المللی برای ممانعت از استفاده از این سلاح ها گسترده است و ممکن است جاهایی بازدارندگی ایجاد کرده باشد. این کارخانه های تسلیحات آمدند این تجهیزات و میکروب ها را به اشکال دیگری به اشکال دیگری در غیر از تسلیحات نظامی بارگزاری کردند و وارد کشور ها کردند. این یک زمینه ی فاجعه ی گسترده درست کرد. امروز مقابله با این یک کار بزرگی است. با استفاده از سلاح های میکروبی که تولید آن کار کارخانه یا کمپانی های بزرگ اسلحه سازی در دنیا است میکروب ها برای ترور افراد و ایجاد اغتشاش و برای هر اقدامی که منجر به تضعیف جبهه ی مقابل شود الان مورد استفاده است. تغییر در کاربرد میکروب ها که از تسلیحات نظامی در آن انتقال پیدا شده و وارد خورد و خوراک مردم و دارو ها شده است دامنه ی جنگ میکروبی را گسترده کرده است. برای منفعل کردن یک کشور ممکن است استفاده از این میکروب دارو ها در دستور کار دشمن قرار بگیرد. اگر این دقت و مرزبانی صورت نگیرد اگر در این عرصه مرابطه وجود نداشته باشد این میکروب ها در اشکال و غالب های مختلف چه در غالب دارو ها و واکسن ها و مواد خوراکی و نوشیدنی و شوینده ها و مواد بهداشتی وارد کشور می‌شود و شامپو های گران قیمت وارد می‌شود تا اثر بهداشتی داشته باشد اما این در چند مرحله مشکلات پوستی در جامعه ی اسلامی گسترده شود و فاجعه ی بزرگ درست کند. پس نتیجه ی کلام ما این است که کتترل گلوگاه های گمرکی در هر کشوری برای پیشگیری از ورود این تسلیحات کشنده و مخرب که مرگ خاموش به دنبال دارد یا آسیب گسترده به وجود می‌آورد یا ولوله ایجاد می‌کند مانند مدارس دختران در ماه های گذشته ، امری لازم است. کنترل و مراقبت و رصد این گلوگاه ها برای تأمین امنیت جامعه یک ضرورت است پس با این ترتیب اگر ما چنین گلوگاه هایی را کنترل کردیم از قتل عام انبوه و آسیب های انبوه جامعه جلوگیری به عمل می‌آید وگرنه ممکن است از این طریق دشمن بتواند از یک طرف جامعه را سست کند و از طرف دیگر حاکمیت را تضعیف کند و ادعا کند حاکمیت قادر نیست مشکلات امنیتی جامعه را حل کند و از طرفی دیگر برای جامعه ی آشوب زده ازطرق مختلف طراحی کند و تزلزل ایجاد کند. اگر ورود میکروب ها در اشکال مختلف ، در خوراک و مواد پوشاکی و دارو و واکسن ها تهدید شود که تهدید است، کنترل مرز ها برای ممانعت از ورود آن به داخل کشور اسلامی یک امر واجب است. اینجا مراقبه و مراصده و مرابطه امری ضروری است و باید مرزبانی شکل بگیرد و گروه های متخصص در گلوگاه های مربوط گمرکی مستقر شوند و با روش های قانونمندی که در دنیا است از این ثقرات واقعاً پاسداری و مرزبانی کنند.

نتیجه ای که ما می‌خواهیم در این جلسه استنتاج کنیم همین بود که تأکید کردیم وقتی مرابطه بر اساس کلمات فقهای بزرگ مربوط و منوط به دفع خطر دشمن است، وقتی می‌گویند کل موضع یخاف منه، پایش مرز هایی که از آنجا تهدید سرازیر شود یک امر ضروری است. یکی از مرز ها مرز های جغرافیایی برای ممانعت از ورود سلاح بود یکی از مرز ها مرز هایی است که ممکن است خوراکی و دارویی و پوشاکی وارد شود که مرز های گمرکی برای ممانعت از ورود این مواد ترکیبی یا میکروبی که جامعه را از پای در می‌آورد. با رصد در چنین نقاطی از بروز خطر برای جامعه ی اسلامی جلوگیری می‌شود و اجازه نمی‌دهند که دشمن از این خلأ و شکاف برای آسیب رساندن استفاده کند. پس مکمل مرزبانی در نقاط جغرافیایی برای ممانعت از قشون ظاهری دشمن تمرکز بر مرزبانی در حوزه های زیستی است که ممکن است به زیست جامعه آسیب برساند. این حوزه ی دوم که به اختصار عرض کردیم. دسته ی اول نقاط تهدید سخت دشمن بود با همه ی گستره ای که دارد مرز های دومی که باید رصد و کنترل شود و جلوی دشمن در آنجا سد شود تا جامعه را دچار آسیب نکند حوزه های زیستی و نقاط بیولوژیک است. انشاالله در جلسه ی بعد ادامه ی مباحث را تعقیب می‌کنیم.