درس فقه معاصر استاد حسین صفدری

موضوع: کتاب الجهاد/فقه جنگ نرم /مرابطه

حدیث خوانی

عن ابی عبدالله علیه السلام قال: قال امیرالمومنین علیه السلام: اَلدُّعَاءُ تُرْسُ اَلْمُؤْمِنِ

ترس به معنای سپر است. فرمود دعا سپر مومن است.

وَ مَتَى تُكْثِرْ قَرْعَ اَلْبَابِ يُفْتَحْ لَكَ

هر باری که شما دعا می‌کنید به این نکته توجه داشته باشید که به هر مقدار دری را بکوبید احتمال باز شدن آن بیشتر است. به هر مقدار الحاح و التجاه بکنید احتمال باز شدنش فراهم تر است. پس یکی اینکه دعا سپر است که در روایات روز های گذشته عرض کردیم چگونه می‌شود بلا را با دعا دفع کرد.

دوم دعا کلیدی برای باز شدن درب رحمت است. در درگاه خدا هر چقدر دعا کنید و اصرار و پافشاری کنید شانس برای باز شدن در و فراهم شدن اسباب نزول رحمت فراهم تر است. در حقیقت دعا نوعی کسب قابلیت برای تسهیل سهم بیشتری از فیوضات الهی است البته دعا با شرایطی به استجابت می‌رسد. باید آن را فراهم کرد. یکی از شرایط استجابت دعا این است که وقتی دعا می‌کنید برای همه دعا کنید و برای خود هم دعا کنید. یکی دیگر نا امید نشدن از نتیجه است. اصرار به معنای این نیست که آن چیزی که از خدا خواستی فقط یک همان را بخواهی و تکرار کنی. چه بسا بعضی از مواردی که از خدا می‌خواهیم به صلاح خدا نباشد. اصرار این است راجع به صلاح و مصلحت خود از فیض خدا نا امید نشوی. اینکه در خانه ی خدا را رها کنی و بروی و بگویی دعا کردم و نشد. هر مقدار هم که دعا کردی از خدا بخواه و نا امید نشو و خیر خود را بخواه و چه بسا برخی از وقت ها آن خواسته ی ما به مصلحت ما نیست که انجام شود و امیرالمومنین فرمود اگر آن چه می‌خواهی به تو بدهند چه بسا هلاک دین و دنیا در آن باشد پس روی هیچ خواسته ای نباید پافشاری کرد چه بسا خدا بر اثر اصرار ما چیزی بدهد که هلاک ما در آن است باید صلاح را خواست و از خدا نا امید نشد. دعا هم سپر و هم کلید گنجینه ی رحمت الهی است.

خلاصه بحث گذشته

بحث ما در مرابطه تا آنجا پیش رفت که عرض کردیم مرابطه مختص مرز های جغرافیایی نیست، از هر کجا که خطر جامعه ی اسلامی و مسلمین را تهدید کند و احتمال تهدیدش باشد همان جا نقطه ی رباط است. در باب فضیلت مرابطه و حراست از مرز های اسلامی چه مرز های جغرافیایی یا مرز های فکری که مصادیقی از آن را ذکر کردیم روایات متعددی از طریق فریقین نقل شده است که مرابطه فضیلت دارد و برای مرابط یعنی کسی که رصد می‌کند و در گلوگاه رصد واقع شده و دشمن را زیر نظر می‌گیرد برای آن اجری قائلند. اگر یک نیروی گمرکی، کارمند امور گمرکی چه در نقطه ی مرزی مستقر باشد چه در فرودگاه های داخل شهر ها مثلاً فرض کنید فرودگاه امام خمینی رحمت الله علیه این یک مسئولیت دارد و آن اینکه اجازه ندهد مثلاً یک جنس مسموم وارد کشور شود. گوشت آلوده وارد کشور شود. داروی آلوده وارد کشور شود. این مرزبانی است دیگر، مرزبانی در دوران فعلی منحصر به این نیست که کسی در فرض کنید تایباد در مرز ها بایستد و جلوی حمله ی احتمالی یا هجوم یا خطر احتمالی را بگیرد. چه کسی که در تایم باد است یا کسی که در فرودگاه امام است به او مسئولیت دادند کالا و خوراک و دام و داروی آلوده وارد کشور نشود. این با تلاش بسیار سعی می‌کند وظیفه اش را به خوبی انجام دهد. این مرزبان است و اجر مرزبانی را می‌گیرد. چه آن کسی که مأمور است مثلاً در مرز های جغرافیایی یا گمرکی جلوی ورود کتاب های ذاله را بگیرد. خب این دقت و توجهی که می‌کند ماجور است و مرزبان است. اگر همین فرد در سیستم های نوین امروز در فضای سایبری دقت کند سایت هایی که مروج افکار ذاله هستند را ببندد. این مرزبان است. کسی که جلوی سایت هایی که فکر ذاله را ترویج می‌کنند این ها را شناسایی کند و جست و جو کند با موتور های قوی و جست و جو گر های مسلط و مسیر ورود این را به سامانه ی نت کشور ببندد خب این مرزبانی کرده است. در حق این ها و در فضیلت این افراد روایاتی وارد شده است که نشان می‌دهد این کار ها مهم است و باید به آن توجه داشت.

ادامه روایات مرابطه

من چند روایت در فضیلت مرابطه یادداشت کردم که برای دوستان در این جلسه عرض می‌کنم و شاید در آینده به بعضی از این موارد برای تکمیل بحث بیشتر توجه کنیم.

روایت اول را از خصال شیخ صدوق رحمت الله علیه نذر می‌کنیم که فرمود حدثنا جعفر علی ابن حسین کوفی رضی الله عنه و عن حسن ابن علی از جدهی عبدالله مغیره عن کوفی عن جعفر ابن محمد صادق علیه‌السلام عن ابیه علیه‌السلام قال، قال رسول الله: سند روایت همه ثقات عالی مقام شیعه هستند به غیر از سکونی، اسماعیل ابن ابی زیاد سکونی که غیر امامی است لاکن ثقه است. در کتب رجالی شیعه راجع به سکونی می‌گویند عامی علی المشهور و ثقه علی التحقیق، مشهور این است که عامی است اما تحقیقا ثقه است. این روایت بر اساس فن رجال و درایه موثقه هست. در این روایت تصریح شده است که كُلُّ عَيْنٍ بَاكِيَةٌ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ إِلاَّ ثَلاَثَ

همه ی چشم ها در روز قیامت گریان هستند وقتی پرونده ی های عمل را باز می‌کنند می‌بینند چه مقدار تفریط داشتند و چه مقدار حواسشان پرت شده و عمل ناشایست داشتند و چقدر غیبت کردند و دروغ گفتند و چقدر آنجا که واجب بوده کاری انجام دهند انجام ندادند و عدم فعل داشتند. هرکسی کارنامه و پرونده اش را روز قیامت بگیرد چشمش گریان است غیر از سه چشم

عَيْنٌ فَاضَتْ مِنْ خَشْيَةِ اَللَّهِ، عده ای که در دنیا از خشیت هدا گریستند و در قیامت گریان نیستند زیرا آدمی که از خوف خدا در دنیا گریه کرده است حتما خطاهای خود را اصلاح کرده است. آدم توبه کار دیگر مسیر غلط نرفته است. کسی که مسیر و جاده ی انحرافی میرفته و متوجه شده و تضرع و دعا کرده و گریه کرده و در مسیر صحیح واقع شده است او کارنامه ی درخشانی خواهد داشت و چشمش گریان نیست.

دوم عَيْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اَللَّهِ

گناه چشم چشم چرانی است و نگاه به محارم و صحنه ها و افراد حرام آلود است. کسی که در دنیا چشمش را بر گناه بست جایی که وسوسه شد با یک امضا با یک چشمک زدن به کسی، جابجا کردن اموال، با یک زد و بند ذهنی و چشمی و دستی و ایمایی و اشاره ای حقی را نا حق کرد باید او گریان باشد اما کسی که چشمش را بر این کار ها بست و حرامی مرتکب نشد او در قیامت پرونده ی درخشانی دارد.

و عین باطت ساحره فی سبیل الله ،

چشمی که شب تا به صبح را در راه خدا بیدار گذراند. کنایه از اینکه در گلوگاه هایی که باید دیدبانی کند دیدبانی کرد حالا یا در مرز های جغرافیایی یا گمرکی یا فضای سایبری یا هر مرز دیگری که در تصور ما باشد در برابر دشمن ایستاد دشمن را رصد کرد و شب نخوابید و بی خوابی کشید در راه خدا برای نجات امت اسلامی. همه ی چشم ها جز این سه چشم گریان هستند. ببینید عجب فضلی برای کسی که در حال رباط است، بی‌خوابی می کشد و دشمن را رصد می‌کند تا آسیبی به مسلمین نرسد قائل شدند. این از فضیلت های مرابطه و رباط است که برای مرابطه چنین اجری قائل شدند. اگر در دنیا بی خوابی کشیدی و از حریم دین و ملت و وطن دینی پاسداری کردی در قیامت گریان نخواهی بود. کنایه از اینکه پرونده ی سرشاری داری و وضع خوبی خواهی داشت. همانطور که عرض کردیم سند روایت موثق است و در آن تصریح شده است که رباط فضیلت دارد. پاسداری و مراصده در هر حوزه ای که صورت بگیرد مایه ی خرسندی و سربلندی و باعث می‌شود انسان در قیامت گریان نباشد.

روایت دوم و سوم را از مرحوم علامه حلی در منتها نقل می‌کنیم. مرحوم علامه در منتها آورده است که رِبَاطُ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرٍ وَقِيَامِهِ، یک شب و یک روز مرابطه کردن بهتر از روزه داری یک ماه و قیام شب های آن ماه ، یک ماه در روز روزه باشید و شب ها در عبادت باشید سپس فرمود از قول پیامبر اکرم که این فرد و آن مات مرابطه ، اگر چنین فردی در منطقه ی رباط فوت کرد، در حین انجام وظیفه در مرز بود فوت کرد یا در مرز گمرکی بود یا شب در پشت سیستم سایبری خود بود در محل اداره به هر دلیلی فوت کرد در حین انجام خدمت ، جَرَى عَلَيْهِ اَلَّذِي كَانَ يَعْمَلُهُ

این فوت می‌کند و پرونده ی عملش تمام می‌شود اما پرونده ی رباط و مرابطه ی او همچنان جاری است و برای او خیر ثبت می‌شود.

جَرَى عَلَيْهِ اَلَّذِي كَانَ يَعْمَلُهُ وَ أُجْرِيَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ .و چنین آدمی همچنان رزق و برکت می‌دهند.

رباط ليلة في سبيل اللّه خير من صيام شهر و قيامه، فإن مات، جرى عليه عمله الذي كان يعمل، و أجري عليه رزقه، و أمن الفتّان

مرابط وقتی از دنیا برود مثل شهید زنده است و رزقش را دریافت می‌کند. فتان نکیر و منکر قبر را می‌گویند که از سوال و جواب آن در امان است پس کسی که یک شبانه روز رباط کند عمل او از یک ماه روزه داری و عبادت در شب های آن ماهی که روزه می‌گیرد این بهتر است و اگر در این حالت بمیرد پرونده ی عملش بسته نخواهد شد، پرونده ی مرابطه اش تعطیل نخواهد شد و رزقش ادامه خواهد یافت و از سوال و جواب نکیر و منکر هم در امان است. این روایت از منابع اهل سنت در نقل شده است در صحیح مسلم هم با اندک تفاوتی آمده است که توضیح آن را دادیم. مهم این است که مرابط حتی اگر به مرگ عادی بمیرد نه اینکه در راه خدا بجنگد و کشته شود عملش محفوظ و اجر و رزق آن مستمر و از فتان در امان است. سوال و جواب نکیر و منکر را نخواهد داشت. فتان یعنی ملکین فی القبر. این دو فرشته با سوال و جواب پی در پی او را خسته و ناراحت نمی‌کنند.

مرحوم علامه در منتها یک روایت دیگری هم از قول پیامبر نقل کرده است. دارد که فضال ابن عبید آورده است که پیامبر فرمود: كُلُّ مَيِّتٍ يُخْتَمُ عَلَى عَمَلِهِ، هرکسی از دنیا می‌رود پرونده اش را مهر و موم می‌کنند و تعطیل می‌کنند و می‌بندند الا المرابط مگر کسی که در راه خدا رباط کرده است فإنّه ينمو له عمله إلى يوم القيامة ويؤمن من فتّان القبر، عمل او تا روز قیامت رشد می‌کند و از سوال و جواب نکیر و منکر در قبر در امان است این دو روایت را مرحوم علامه در منتها آوردند که از منابع اهل سنت است این روایت دوم هم در مسند احمد در جلد ششم صفحه ی بیست با همین تعبیر آمده است.

در این دو روایت دو فضیلت برجسته برای مرابطه بیان کردند. یکی استمرار اجر و پاداش عمل مرابط تا روز قیامت ، خیلی مسئله ی مهمی است. شما یک کار خیری کردید تا روز قیامت برای شما صدقه ی جاریه است این در حالی است که پرونده ی عمل دیگران با مرگشان بسته می‌شود. می‌گویند الدنیا مزرعه الاخره ، در دنیا بکار در اخرت بهره را بگیر. وقتی که از دنیا رفت دیگر از مزرعه خارج شده است و کشت و کاری در کار نیست اما برای مرابط می‌گویند همچنان عملش مسثبت است اما اجر آن ادامه دارد مرابط می‌تواند همچنان از مرزعه ی دنیا برای آخرت بهره بگیرد. این پرونده ی کار خیر برایش باقی خواهند ماند.

دوم از فتنه ی قبر در امان است. یکی از مراحل سخت انتقال انسان از دنیا به آخرت سوال و جوابی است که نکیرین در قبر می‌کنند. مرابطی که در مرز ها مراصده کرده و انجام خدمت کرده است و برای دفاع از مسلمین چه جان مسلمین چه مال مسلمین چه فکر و اعتقاد مسلمین این مرزبانی کرده است. این با سوال نکیرین مواجه نخواهد شد و نکیرین با پرس و جو از او و استنطاق او باعث ناراحتی او نخواهند بود. این همه تکریم و احترام برای این است که مرابط جان و مال خود را برای حفظ اسلام و حفظ مسلمین تقدیم کرده است و او مانند شهیدی است که قرآن کریم فرمود ﴿وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ﴾

این دو فضیلت یکی استمرار اجر و پاداش و دوم در امان بودن از فتنه ی غرب، بهترین گواه بر این است که مرابط در نزد خداوند متعال فضیلت بالا و والایی دارد.

روایت چهارم یا مطلب چهارم را در فضیلت مرابط ما از دعای اهل ثغور صحیفه ی سجادیه استخراج کردیم. در دعای اهل ثغور امام سجاد علیه السلام بعد از فقره ی اول که می‌فرماید اللهم صل علی محمد و آله و حصر ثغور مسلمین به عزتک ، که مرز های مسلمانان را به عزت و جلال خود تقویت کن و عیدهما قوتکخو اسبک عطایا من جدتک بعد از فقره ی اول که راجع به استحکام مرز ها می‌فرماید حضرت می فرماید هماتش را، یعنی کسانی که از مرز ها حمایت می‌کنند یعنی اهل ثغور یعنی مرابطین آن هایی که اینجا دیدبانی می‌کنند و نگهبانی می‌دهند و آن ها که مواظب هستند دشمن از این گردن ها و ثغرات وارد مرز های فکری و معنوی نشود و مرز های جغرافیایی نشود و مرز های گمرکی نشود این ها را تایید کن. امام معصوم شیعه در حق این ها دعا می‌کند که حامیان مرز را با قوت و عنایت خود کمک بفرما و اسبق عطایا من جدتک. عطایایی که میخواهی به آنان بدهی و اجری که می‌خواهی بدهی و لطفی که می‌خواهی بکنی این ها را سرشار و پر و پیمان بده. اهل ثغور یا مرابطین یا دیدبانان و نگهبانان یا کسانی که در گلوگاه ها مواظب هستند کسی معترض به عموم مسلمین نشود آن ها اینقدر عزیز هستند که امام سجاد برای آن ها اجر بی پایان می‌خواهد اینگونه دعا کردن امام معصوم شیعه برای مرابطین که به رصد مرز ها که عرض کردم اهتمام دارند حکایت از فضیلت مرزبانی در اندیشه ی دینی دارد. اگر حاکمیت اسلامی بخواهد در امان بماند باید از همه ی مرز هایش مراقبت شود. ما نمی‌توانیم بگوییم مثلاً مرز جغرافیایی را رها کنیم اما به مرز های فکری توجه کنیم و بالعکس. باید همه ی مرز ها مورد توجه باشد و همه ی کسانی که برای حفظ حاکمیت دینی در مرز های مختلف تلاش می‌کنند مشمول این دعای امام سجاد علیه السلام هستند اید تحاک بقوتک و اسبق عطایا من جدک، با لطف و کرم خود از توانمندی بی پایانی که داری به این ها مزد و اجر زیاد و پاداش نیکو بده و این بر جایگاه مهم مرابطه دال است.

فضیلت مرز بانی در اندیشه ی دینی بسیار بالا است موفقیت برای مرز بانان موفقیت برای حفظ جامعه ی اسلامی و کشور های اسلامی است. عطایای معنوی بی پایانی که برای این ها درخواست شده است دال بر ارزش کار این ها است. شما می‌دانید که اگر مثلاً در گمرک یک مرزبان یا یک مأمور گمرک به وظیفه اش خوب عمل نکند، گوشت آلوده وارد کشور شود، داروی آلوده وارد کشور شود. برای کشور اسلامی که این همه دشمن دارد. می‌دانید چه اتفاقی می‌افتد اگر خون آلوده وارد کشور شود ؟! نتیجه اش صورت گرفتن قتل عامی از مسلمان ها است که در مرز ها صورت نمی‌گیرد. برخی از وقت ها رصد گلوگاه های نوین و اقتصادی و تجاری امروز از رصد گلوگاه های مرزی و نقاطی که ممکن است در آن جا جنگ سخت رقم بخورد، مهم تر شده است. اگر بذر آلوده وارد کشور شود. می‌دانید بذر آلوده ای که مثلاً برای کشت فلفل دلمه ای از فلان نقطه ی دنیا قرار بوده که به روسیه برود. روس ها آزمایش کردند و دیدند که آلودگی زیادی دارد این خاک و آینده‌ی کشاورزی این ها را برهم می‌زند آن مأموری که در گلوگاه مشغول رصد بذر های وارداتی بود باید به آن آفرین گفت اما اگر غفلت زده شود و خوابش ببرد و عافت زده شود کشور از بین می‌رود پس دعای امام سجاد برای مرزبانان در جای جای مختلف نشان می‌دهد کار مرزبانی و مرابطه بسیار مهم است که حضرت در حق آن ها این چنین دعا کردند البته دعا فقرات دیگری هم دارد که انشاالله در جلسات آینده عرض می‌کنیم.