درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبیهات/ تنبیه چهارم/مقدمات استاد

مرحوم میلانی فرمودند امور تدریجه سه قسم هستند :

1 : امر تدریجی عبارت است از زمان است و این زمان قید است برای خود تکلیف چه آن تکلیف از احکام وضعیه باشد و چه از احکام تکلیفیه باشد و در این صورت که زمان قید حکم وضعی و یا تکلیفی شد آن اثری که مال حکم تکلیفی و یا وضعی است برای زمان خواهد بود یعنی اگر زمان بود این اثر است و اگر نبود نیست.

و اگر استصحاب در این زمان جاری شد آن اثر برای این زمان ثابت خواهد شد و آنجای که زمان قید حکم وضعی باشد مثل خیار حیوان در معامله حیوان اگر حیوانی خرید و فروش شد خیار حیوان تا سه روز برای مشتری خواهد بود و حالا این خیار که حکم وضعی است برای سه روز اول معامله است.

و جایی که آن زمان قید حکم تکلیفی باشد مثل صوم ماه رمضان در ماه رمضان که روزه واجب است اثری که است مال آن زمانی است که ماه رمضان است و در غیر ماه رمضان آن اثر صوم نیست و اگر استصحاب جاری باشد در امر تدریجی که بعد خواهد آمد اگر در ان سه روز خیار حیوان اگر شک شد سه روز تمام شد یا نه؟ اگر استصحاب جاری شد و بگویم خیار حیوان جاری است یا نه ان خیار هنوز ثابت خواهد بود وقتی خیار از بین می رود که سه روز تمام باشد پس این خیار حیوان که حکم وضعی است اثر است برای زمانی است که سه روز اولی که معامله باشد.

و اگر در ماه رمضان شک کردیم که ماه تمام شده است یا نه؟ اگر استصحاب جاری شد در بقاء ماه رمضان آن اثری که مال صوم است در این جا ثابت خواهد شد.

پس قسم اول این شد که امر تدریجی زمان است چه این زمان قید حکم وضعی باشد و یا حکم تکلیفی باشد.

قسم دوم :

امر تدریجی زمان است ولی این زمان قید است برای متعلق تکلیف است و به تعبیری برای ماموربه مثل لیل که این قید برای کسانی که در شب خاصی در منی بیتوته کنند و این بیتوته در منی اثری که دارد برای شب است اگر بیتوته شد آن اثری که در اینجا بود بر او بار خواهد شد و الا نه و اگر شک کردیم که از این قید لیل چیزی باقی است و یا لیل تمام شده است؟ تا از این سر زمین بیرون بروم استصحاب می کنم بقاء لیل را که هنوز باید بمانم.

قسم سوم :

ان امر تدریجی زمان نیست بلکه یک سنخ خاصی از امر تدریجی است چه این تدرج در اکوان متعاقبه باشد یعنی در حرکات پشت سر هم مثل تکلم و مشی و قرائت کردن در این جا این زمان خود همین امر تدریجی است خود این حرکاتی که انجام می شود و یا در وقتی صحبت می شود در تکلم یک سنخ امور تدریجیه هستند.

و یا این امر تدریجی زمان نیست گاهی در همین حرکات و کلماتی است که می گوییم و گاهی این سنخ از امر تدریجی در یک صورت نوعیه است مثل کیفیت مثل برگی که سبز است زرد می شود این زرد شدن خودش امر تدریجی است که یک امر تدریجی است که در او باید بحث شود که استصحاب جاری است و یا جاری نیست؟

بنابراین امور تدریجی که مرکز بحث ما است استصحاب در او جاری است یا نه؟ سه قسم است :

اول : زمان قید خود تکلیف

دوم : زمان که قید متعلق تکلیف است.

سوم: چیزی که زمان نیست بلکه سنخ خاصی از امر تدریجی است چه تدرج در حرکات باشد و چه در صورت نوعیه و کیفیت باشد.

در گوهر مراد نقل شد که متحرک در حال حرکت دو حالت دارد یک حالت حرکت قطعیه و دوم حرکت توسطیه در امر تدریجی هم در حرکت قطعیه اش اشکال شده است و هم در حرکت توسطیه اشکال در حرکت قطعیه است غیر اشکال در حرکت توسطیه است

اشکال در حرکت قطعیه :

عبارت از این است که جایی برای جریان استصحاب نیست چه اینکه باید شک در بقاء متیقن باشد و نه شک در حدوث و در حرکت قطعیه شک در حدوث است مثلا از او ده حرکت صادر شده و شک در حرکت یازده باشد و یا شک در حدوث قدم یازده دارد یعنی از افراد حرکت قطعیه است و به تعبیر دیگر آیا این ادامه مشی مامور به من است و و لازم نیست و تمام شده است ؟

اشکال در حرکت توسطیه یعنی حرکت بین مبدء و منتهی

در حرکت توسطیه اشکال عبارت است از این که فرد دیگری جای فرد اول را گرفت است یا نه؟ یعنی هر قدمی به منزله فردی است و در حرکت توسطیه آیا این قدم فعلی جزء همان توسطیه و ماموربه من است یا نیست؟ این داخل کلی سوم است که در تنبیه سوم بیان شد کلی در ضمن فردی بود و آن فرد از بین رفت ولی احتمال می دهم بعد از بین رفتن فرد اول شک می کنم فردی دیگری جای او قرار گرفت یا نه؟ استصحاب جاری نیست بخاطر این که آنکه یقین داشتم یقینا بین رفت و الان شک دارم فرد دیگری است غیر آن است؟ جای برای استصحاب نیست چون نسبت کلی به افراد نسبت اباء به ابناء است یعنی کلی و طبیعی در ضمن این فرد است غیر این کلی در ضمن فرد دیگر است.

به عبارت دیگر : متیقن غیر از مشکوک است

و همین اشکال در حرکت توسطیه است اگر حرکت قبلی را برداشتم آیا جزء حرکت توسطیه است؟ و در حرکت دوم شک دارم که این حرکت دوم مصداق حرکت توسطیه است یا نه؟