درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبیهات/تنبیه سوم/ کلی قسم دوم/شبهه عبائیه

تعبیری که مرحوم نائینی برای استصحاب کلی در ضمن جوابهای که از شبهه عبائیه دادند داشتند این است که متیقن مردد باشد بین فردی یقینا از بین رفته است و بین فردی که یقینا باقی است

و صاحب مصباح الاصول از این استصحاب کلی این جور تعبیر کردند که فرمودند که متیقن ، عنوانی است که مردد است بین دو فرد است یک فرد از صف طویل عمر است مثل فیل نسبت به حیوان و یک فرد از صف قصیر عمر است مثل پشه نسبت به همان حیوان

اقول

تعبیر مرحوم نائینی در فوائد الاصول اجمع از تعبیر مرحوم سید الخویی مصباح الاصول است چه اینکه تعبیری که مصباح بیان کرد عنوانی است که مردد بین دو فرد از دو صنف است شامل آن حدث کلی که یقین به او داشتیم و مردد بود بین بول و منی نخواهد شدچون بول و منی دو فرد از دو صنف برای حدث نیست و اما تعبیر نائینی شامل است چون حدث بین دو فردی که مقطوع الارتفاع است (مثل بول و وضوء گرفتم یقینا از بین رفت ) و بین مقطوع البقاء (مثل منی ) است

مرحوم سید الخویی در مصباح الاصول هم به جواب اول و هم به جواب دوم مرحوم نائینی در شبهه عبائیه اشکال کردند و همچنین مرحوم میلانی حلا و نقضا از جوابهای مرحوم نائینی اشکال کردند.

جواب اول مصباح از کلام نائینی

جواب اول نائینی این بود که این استصحاب نجاست در عبا اثر شرعی ندارد و آن اثری که برای او متصور است اثر عقلی است و نسبت به او مثبت است.

اشکال مرحوم سید الخویی در مصباح الاصول این است : اصل مثبتی در کار نیست چه اینکه نجاست این عبا با استصحاب ثابت می شود من یقین دارم یک قطره خون روی عبا افتاد ولی طرف راست و یا چپ معلوم نیست و یک طرف شسته شد حالا شک می کنم نجاست باقی است و یا باقی نیست ؟ استصحاب بقاء نجاست می کنم پس با استصحاب فقط نجاست عبا ثابت می شود که نجاست باقی است و اینکه ملاقی نجس است و یا باقی نیست ؟ بحکم وجدان است نه با استصحاب چه اینکه فرض این است که دست من با هر دو طرف این عبا ملاقات کرده وجدانا و می دانم دست ملاقات کرده پس قهرا باید حکم بشود به نجاست این ملاقی و این حکم نجاست ملاقی با استصحاب نیست تا اصل مثبت شود بلکه با حکم وجدان است

جواب دوم نائینی بود : استصحاب در شبهه عبائیه استصحاب کلی نیست بخاطر اینکه آنچه من یقین دارم یک قطره خون است که روی عباء افتاده است و این قطره خون کلی نیست و تردد من این است که کجا افتاده است پس اینکه شما این مورد را داخل استصحاب کلی کردید صحیح نیست.

مرحوم صاحب مصباح الاصول در جواب می فرماید :

این جواب شما ی نائینی( استصحاب کلی نیست و جزئی است) این ربطی به اصل اشکال ندارد چه اینکه اشکال این است که استصحاب نجاست در همین عبا با قول به طهارت ملاقی (که اگر دست من با عبا ملاقات کرد این پاک است ) جمعش ممکن نیست خواه استصحاب کلی و یا جزئی باشد و این کلیت و جزئیت ربطی به اصل اشکال ندارد.

و اشکال این جا است که ملاقی یکی از اطراف شبهه که معتقدیم پاک است اگر استصحاب جاری شد باید بگوییم پاک نیست جمعش ممکن نیست.

اقول

بر این کلام مصباح الاصول می شود اشکال کرد که شبهه عبائیه در جایی است که مستصحب کلی باشد بعد سید صدر می گویید که استصحاب کلی جاری باشد در مورد عبا چه می کنید؟ و الا اگر مستصحب جزئی باشد از محل کلام خارج هستیم.