درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبیهات/تنبیه سوم/ کلی قسم دوم/شبهه عبائیه

از شبهه عبائیه مرحوم نائینی دو جواب می دهند سپس به دو جواب ایشان اشکال خواهد شد.

که استصحاب نجاست در این مثال که یکی از دو طرف عباء نجس شده است استصحاب کلی است ولی این استصحاب کلی جاری نمی شود چون اثر شرعی ندارد.

اثری که برای استصحاب نجاست برای این دو طرف عبا، متصور است این که است که بگوییم بعد از اجراء این استصحاب اگر چیزی با هر دو طرف عبا ملاقات کرد باید بگوییم این ملاقی نجس است و حال اینکه این اثر هم اثر شرعی نیست و این اثر عقلی است بخاطر اینکه این اصل مثبت است یعنی عقل می گوید لازمه استصحاب کلی نجاست در این دو طرف عبا این است که اگر با هر دو طرف ، دستی ملاقات کرد این ملاقی باید نجس باشد و در جای خوش ثابت شده است که با اجرای استصحاب اثر شرعی باید ثابت شود نه اثر عقلی و اثر عقلی اصل مثبت می شود.[1]

اینجا استصحاب کلی نیست بخاطر اینکه استصحاب کلی در جایی است که آن متیقن ما یعنی نجاست کلی باشد مردد بین دو طرف باشد و حال اینکه در مانحن فیه استصحاب متیقن استصحاب کلی نیست بخاطر اینکه متیقن سابق ما یک امر جزئی حقیقی است که تردیدی در او نیست یعنی یک قطره خون به عبا من اصابت کرده یا طرف راست و یا طرف چپ و حالا یک طرف شسته شده و متیقن من که یک قطره خون است ، کلی نیست و یک امر جزئی است و این تردیدی که ما داریم بخاطر این است که محل او کجاست ؟ طرف راست است و یا طرف چپ است؟و الا اگر طرف معلوم بود جایی هیچ شکی نبود پس اینکه می خواهید استصحاب کلی کنید ، صحیح نیست بلکه جزئی است.

و این مورد ما شبیه است به استصحاب فرد مردد در وقتی که یکی از دو طرف تردید از بین برود یعنی شما از محل بحث خارج شدید و ربطی به بحث ما که استصحاب کلی بود ندارد و شما به استصحاب کلی اشکال دارید.[2]

( ان شالله خواهد آمد در چند جلسه بعد که مرحوم صاحب منتقی الاصول [3] می فرماید استصحاب فرد مردد با استصحاب کلی جهت اشتراکی دارد و جهت افتراقی دارد.)

مرحوم صاحب مصباح الاصول [4] در مقام توضیح کلام نائینی می فرماید : استصحاب جاری در مثل عباء استصحاب کلی نیست بخاطر اینکه استصحاب کلی در جای است که ما کلی داشتیم مردد باشد بین فردی که از بین رفته است و فردی که باقی است و به تعبیری مردد است بین فرد طویل عمر و فرد قصیر عمر مثل حیوانی که مردد بود بین پشه و فیل که این استصحاب کلی می شود اما در ما نحن فیه این استصحاب کلی نیست چه اینکه تردید در ما نحن فیه در خصوصیت محل نجس است آنکه باعث نجاست عبا شده یک قطره خون بیشتر نیست و فرد است نهایت محلش معلوم نیست ( و تردد در مانحن در خصوصیت محل نجس با علم خصوصیت خود فرد ) و تردد در خصوصیت مکان و زمان باعث نمی شود متیقن ما کلی باشد و استصحاب کلی وقتی است که خود متیقن کلی است.