درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبيهات/ تنبيه هفتم

در جلسه قبل بیان شد که در علم سه جهت است :

اول : علم صورتی است از آن معلوم خارجیه خودش

دوم : کاشفیت از معلوم

سوم : به طبق علم حرکت می کند.

مشهور و معروف منطقیون در جهت اول علم که صورت نفسانیه است آن را تعریف علم دانسته اند.

بعد مرحوم نائینی فرمود که اماره نازل منزله آن جهت دوم علم شده است ولی اصل عملی نازل منزله جهت سوم که بر طبق علم عمل می کند.

ولی برای جهت اول مرحوم نائینی می فرماید :

من در فقه از جهت علم از حیث صورت نفسانیه موردی پیدا نکردم شارع مقدس علم را نازل منزله صورت نفسانیه نکرده است و طبیعی است و موردی برای او نباشد پس چیزی نازل منزله او نمی شود.

مرحوم میلانی به کلام نائینی اشکال می کردند :

مقدمه قبل بیان اشکال :

اینکه متداول و شایع است که برهان ان و برهان لم داریم و بعد می گویند در برهان لم از علت معلول را می فهمد و در برهان ان از معلوم پی به علت می شود این دچار مشکلی است علم دو معلوم داشته باشد یعنی هم علت معلوم علت است و هم معلوم معلول است بلکه مراد منطقیون این باشد از علم به علت ما علم دیگری به معلول پیدا کنیم که دو علم باشد و دو معلوم یعنی یک علم متعلق علت است و یک علم متعلقش معلول است و این را می شود پذیرفت.

و مختار ما (میلانی) در این مقدمه این است علیتی در کار است از علت معلول روشن می شود و بالعکس در وقتی است علم به ملازمه بین علت و معلول باشد یعنی ملازمه بود علم به یکی باعث علم به دیگری می شود یعنی بین طلوع خورشید و وجود نهار ملازمه است می فهمیم از این علم به یکی به علم به دیگری خواهد بود.

مصباح اصول بیان میلانی را می کند که بیان میلانی روشن تر است که شما به کلام مصباح خودتان مراجعه کنید.

اما اشکال مرحوم میلانی به مرحوم نائینی :

هم در مقام ثبوت و هم مقام اثبات کلام نائینی اشکال دارد.

اولا : چه فرقی بین اماره و اصل که بگوید که اماره نازل ان جهت کشف علم است و اصل نازل ان جهت عمل به علم است؟ دلیل شما چیست؟

ثانیا : علم به لازم عین به ملزوم نیست و از این علم به لازم علم به ملزوم متولد نمی شود بلکه این علم به لازم به عین ملزوم است در وقتی که ملازمه بین این دو باشد و بدون علم به ملازمه مطلب ناقص است و در باب حجیت اماره که خبر ثقه نازل منزله علم است و حجت است ما هیچ ملازمه بین خبر ثقه و معلومش ملازمه است نه وجدانا است و نه تعبدا باشد چه اینکه شارع مقدس نفرموده اذا اخبر العادل فانت عالم و حال اینکه گفتیم باید ملازمه باشد پس وقتی ملازمه نیست پس تنها علم به علت علم به معلول نیست.پس کلام شما نائینی در این جهت که اماره و اصل نازل منزله علم است تمام نیست.

ثالثا : در وقتی اماره قائم شد اینکه اثر باید بر او بار شود از باب حکومت نیست.