درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبيهات/ تنبيه هفتم

چه علتی باعث شده است در فرق بین اماره و اصول عملیه و قواعد فقهیه بگویند که مثبتات امارات حجت است ولی مثبتات اصول علمیه و قواعد فقهیه حجت نیست.

مرحوم آخوند در این باره در کفایه می فرماید : « ثم لا يخفى وضوح الفرق بين الاستصحاب و سائر الأصول التعبدية و بين الطرق و الأمارات فإن الطريق و الأمارة حيث إنه كما يحكي عن المؤدى و يشير إليه كذا يحكي عن أطرافه من ملزومه و لوازمه و ملازماته و يشير إليها كان مقتضى إطلاق دليل اعتبارها لزوم تصديقها في حكايتها و قضيته حجية المثبت.»[1]

توضیح عبارت : فرق بین اماره و با اصول عملیه و قواعد فقهیه

اماره همانطوری که در مقام بیان از مودی لفظ حکایت می کند یعنی از مدلول مطابقی همچنین از اطراف آنهم حکایت می کند یعنی از ملزوم و لازم و ملازمات هم حکایت دارد و اشاره به آنها دارد.

اقول

ما در سابق مثالی برای توضیح مطلب آخوند نقل کردیم که مثلا اماره قائم شده که الان روز است و اینکه از وجود نهار حکایت می کند از ملزوم هم که طلوع خورشید است و از لوازم هم حکایت می کنید مثل وجود حرارت یعنی وقتی خورشید طلوع کرد و روز بود قهرا حرارت بیشترش شب خواهد بود و از ملازمات حکایت می کند مثل وجود روشنایی وقتی روز شد هوا هم روشن است پس این اماره کما اینکه از مدلول مطابقی حکایت می کند از مدلول التزامی هم حکایت می کند پس علی ای حال از خبرهای متعدد حکایت می کند بعضی بالمطابقه و بعضی بالالتزام و وقتی اماره خبرهای متعدد نقل کرد و ما باید تصدیق قول اماره کنیم پس لامحاله مثبتاتش حجت است چون مدلول مطابقیش مطلبی است به ظاهر حکایت می کند و ملزوم و لوازمش مثبتات او است بخلاف استصحاب که فقط ناظر به اثار یقین در زمان شک باید باشد دیگر اسمی از لوازم و ملزومات نیست.

حاصل مطلب این است

فرق بین اماره و اصول از ناحیه دلیلی است که دلالت می کند بر حجیت اماره بخاطر اینکه دلیل اطلاق دارد و شامل مدلول مطابقی و مدلول التزامی را و دلیل استصحاب فقط در خصوص متیقن است که متیقن در ظرف شک اثرش باقی باشد پس دلیل استصحاب از یک چیز حکایت می کند پس مثبتاتش حجت نیست بخلاف اماره .

نقد این کلام

این حرف کلیت ندارد که در همه جا اماره حکایت از مدلول مطابقی و التزامی و ملازمات دارد بلکه در جایی است که آن اماره که قائم شده است توجه به لوازم داشته باشد و اما توجه به آن لوازم ندارد طبیعی است که از لوازم حکایت نکند و بگویم استصحاب این معنی را ندارد

اماره و بینه که از امام معصوم شنیده است چون لوازم و ملزومات در پیش چشم او است قهرا مثبتات او حجت است ولی اگر اماره قول امام را نقل نکند و از روای نقل کند که توجه به لوازم و ملزومات او ندارد مثبتات او حجت نیست.

پس کلام آخوند کلیت ندارد .