درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبیهات/ تنبیه پنجم

در ابتداء مبحث استصحاب تعلیقی در جلسه 18/01/1400 بیان شد که برای استصحاب تعلیقی و اجراء استصحاب تعلیقی دو مشکل تصور شده است و از دو جهت ممکن استصحاب جاری نباشد:

الف : ارکان ناتمام است یعنی باید در باب استصحاب موضوع و محمول دو قضیه متیقنه و مشکوکه یکی باشد و در این جا موضوع دو است در قضیه متیقنه عنب و در قضیه مشکوکه زبیب است و جای استصحاب نیست.

و از این اشکال جواب دادند.

ب : این استصحاب معارض دارد و معارض نمی گذارد که استصحاب تعلیقی جاری بشود.

و معارض این استصحاب تعلیقی آن حکم منجزی است که درباره زبیب است که عنب قبلا حکم منجز داشت که خوردن عنب حلال است و حکم تعلیقی دارد که اگر عنب غلیان پیدا کند حرام می شود و حالا عنب تبدیل به زبیب شده و می خواهیم استصحاب حکم تعلیقی را بکنیم یعنی اگر زبیب غلیان پیدا کند می خواهیم بگوییم حرام می شود و این استصحاب در صورتی است که معارض نداشته باشد و در اینجا معارض این است که خوردن زبیب بدون تردید حلال است.

حکم تنجیزی زبیب که حلیت است جلوی استصحاب حرمت تعلیقی زبیب عند الغلیان را می گیرد و تعارض بین این حکم تنجیزی و تعلیقی است.

به این تعارض مرحوم شیخ در رسائل اشاره کرده است با این عبارت : نصه : « نعم ربما يناقش في الاستصحاب المذكور: تارة بانتفاء الموضوع و هو العنب، و اخرى بمعارضته باستصحاب الإباحة قبل الغليان، بل ترجيحه عليه بمثل الشهرة و العمومات-یعنی الداله علی الطهارة والحلیة

..... و الثاني فاسد؛ لحكومة استصحاب الحرمة على تقدير الغليان على استصحاب الإباحة قبل الغليان.»[1]

توضیح عبارت : این استصحاب تعلیقی در حالت زبیبه جاری می کنید یک اشکال این است که مستصحب در قضیه متیقنه عنب بود و در قضیه مشکوکه حالت زبیبه است

و از این اشکال جواب دادند.

اشکال دیگر این است : این استصحاب مانع دارد

استصحاب بقاء حرمت زبیب بعد الغلیان معارض با استصحاب اباحه زبیب قبل از غلیان دارد (یعنی اباحه تجیزی زبیب) بلکه استصحاب اباحه تنجیزی زبیب ترجیح به مثل شهرت ( چه اینکه شهرت ملتزم هستن که آب زبیب با غلیان نجس نمی شود و شرب آن حلال است پس استصحاب حلیه موافق با مشهور است و موافقت با مشهور از مرجحات است) بر استصحاب تعلیقی حرمت زبیب بعد غلیان

مرحوم شیخ در جواب این تعارض می فرماید:

دارد

این کلام صحیح نیست بخاطر اینکه استصحاب حرمت تعلیقی زبیب بعد الغلیان حکومت بر استصحاب اباحه زبیب قبل الغلیان دارد و وقتی حکومت بود دیگر تعارضی نخواهد بود.

مرحوم آخوند می فرماید تعارض و تنافی بین استصحاب تعلیقی و تنجیزی زبیب نیست با این عبارت: « لعدم المضادة بينهما فيكونان بعد عروضها بالاستصحاب كما كانا معا بالقطع قبل بلا منافاة أصلا ‌ »[2]

توضیح عبارت :

استصحاب که از قطع بالاتر نیست در وقتی که قطع داشتیم عنب بود حکم تعلیقی و تنجیزی تعارض نداشتند حالا که با استصحاب بین تعلیق و تنجیز در زبیب جمع می کنید تعارض نیست.