درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: استصحاب/تنبیهات/ تنبیه پنجم

در مقدمه دوم بیان شد که مرحوم میلانی دو مطلب بیان کردند

اول : اینکه استصحاب تعلیقی در صورتی تحقق پیدا می کند که در خود جمله و کلام لفظ اداة تعلیقی باشد چه با کلمه علی تقدیر و ان غلا و چه اذا غلا باشد

ان قیدی که در این عبارت است چهار صورت برای او متصور است :

اول : این قید ، قید فعل باشد مادة و هیئة.

دوم : قید ماده تنها باشد.

سوم : قید برای خود مکلف باشد.

چهارم : قید خود حکم باشد.

این چهار صورت که بیان شد برای قید در کلامی است از او استصحاب تعلیقی استفاده می کنیم.

این محتملات در صورتی است که کلام ظهور در هیچ کدام نداشته باشد فایده ذکر این محتملات این است در مورد دلیل ظهوری برای هیچ کدام نباشد انوقت به هیچ کدام اخذ نمی شود و کلام مجمل می شود.

عناوینی که در حیز خطاب واقع می شود و ممکن است از او استصحاب تعلیقی استفاده بشود چهار امر و یا چهار قسم است:

قسم اول : عنوان دخیل در نه موضوع و نه در ملاک است بلکه این عنوان معرف محض است مثل اینکه العنب حلال این عنوان عنب در این کلام نه دخیل در موضوع است و نه در ملاک و لذا این عنب زبیب شد باز حلیت باقی خواهد بود پس این عنوانی که عنب باشد در کلام اخذ شده و نه در ملاک و در موضوع دخیل شده و اگر شکل عنب عوض شده و زبیب شد باز حلیت باقی خواهد بود

یا در مثال دیگر جئنی بمن في المدرسه یعنی بعد بیان این جمله می دانیم موضوع تمام اکرام عالم است و مدرسه دخالتی در حکم و موضوع ندارد

قسم دوم : برای عنوان در حکم دخالت است حدوثا و بقاء مثل عنوان صور نوعیه حقیقة انجایی در کلام صور نوعیه واقع شده و یا چیزی به مثل صور نوعیه واقع شده دخیل عنوان در حکم و موضوع است مثل عنوان کلبیت در نجاست دخیل است و اگر این عنوان عوض شد و سک یک تکه نمک شد در اینجا نجاست او عوض می شود در این جا عنوان حقیقه در موضوع اخذ شده است تا این عنوان است حکم است و تا عنوان عوض شد حکم تغییر می کند

و دوم بمنزله عنوان حقیقه است مثل مسافر که تا زمانی در سفر است و عنوان سفر بر او صدق می کند قصر بر او واجب است و بعد زوال این عنوان و حاضر شد قصر بر او واجب نیست.

قسم سوم : برای عنوان دخالت در موضوع و درحکم است حدوثا و نه بقاء مثل عنوان ام الزوجة یعنی ازدواج با ام زوجه حرام است و این ام زوجه در حدوث این حرمت دخالت دارد و لذا این حرمت باقی است ولو بعد از فوت زوجه چون ام زوجه دخیل در حرمت این ام زوجه فقط حدوثا و همین اینکه ام زوجه بود ازدواج با ام زوجه حرام است چه زوج باشد یا نباشد

مثل عنوان تغیر که آبی متغیر به نجاست شد و بر اثر نجاست طعم و رنگ تغییر پیدا کرد این تغیر دخالت حدوثا دخالت در نجاست لذا این تغیر به وسیله تابیدن افتاب بر طرف شد نجاستی نخواهد بود

قسم چهارم : عنوان در نظر عرف واسطه در ثبوت باشد مثل عرف ابی که در اثر نجاست تغییر کرد این واسطه ثبوت می بیند یعنی این تغیر باعث نجاست شد و تغیر واسطه در اثبات نیست.

آیا استصحاب تعلیقی در تمام صور جاری است و یا نه؟

مرحوم میلانی جریان این استصحاب در صورت چهارم است نه سه صور دیگر :

بخاطر اینکه در اول عنوان دخیل فقط معرف است مثل العنب حرام جای استصحاب نیست بخاطر اینکه ما علم به بقاء حکم داریم جای استصحاب نیست و در دومی که عنوان دخیل حدوثا و بقاء مثل صورت نوعیه مثل کلب در این علم به زوال و ارتفاع حکم داریم جای استصحاب نیست و در سوم که حدوثا دخالت دارد مثل ام زوجه دخالت دارد و بقاء دخالت ندارد باز در این مورد علم به بقاء حکم داریم جای استصحاب نیست و در سابق بیان کردیم و بعد خواهد امد استصحاب متمم دلالت دلیل مجمل و یا دلیل مهمل است و اگر دلیلی مجمل و یا مهمل بود یعنی معلوم نیست که بعد است و یا نیست اینجا استصحاب جاری است ولی در جای که دلیل مهمل و مجمل نیست و مشخص است که این حکم بعد است و یا بعد نیست اینجا جای استصحاب تعلیقی نخواهد بود.

واگر شک کردیم که ایا این عنوان دخیل است حدوثا فقط وحدوثا و بقاء استصحاب جاری نیست بخاطر اینکه موضوع محرز نیست.