درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: کلام محقق همدانی

در ادامه کلام آقا رضا همدانی می گوییم:

    1. اگر قرینه ای در کار نباشد نهی از شئ دال بر حرمت است و اگر از نهی اراده کراهت شود قرینه لازم دارد و همچنین امر به شئ بدون قرینه دال بر الزام و وجوب است و اگر مراد استحباب باشد باید قرینه ای در کلام ذکر بشود پس نهی و امر دو قسم نیست که به الزامی و غیر الزامی تقسیم شود بلکه امر و نهی همیشه دال بر الزام است و غیر الزامی بودن نیازمند به قرینه است.

    2. نهی مثل امر دال بر طلب است و فرقشان در مطلوب است و مطلوب در امر اتیان فعل است صل یعنی نماز بخوان و مطلوب در نهی ترک فعل است و لا تغتب یعنی غیبت نکن و هر دو دال بر طلب هستند یکی طلب فعل و دیگری طلب ترک است این کلام همدانی در مقابل فرمایشی است که می فرماید امر اگر چه طلب است و دال بر ایجاد فعل است ولی نهی دال بر منع از فعل است و متعلق هر دو فعل است نهایت امر آن طلب فعل و نهی زجر و منع از فعل است و سابق بیان کردیم که مختار ما همین قول دوم است.

مرحوم همدانی در کتاب طهارت مطالبی درباره امر ارشادی دارند و از آن جمله که می فرماید امر ارشادی نمی تواند کلام مطلق مولی را تقیید کند لذا کسانی که فرمودند اطیعوا الله و اطیعوا الرسول اگر قرینه ای در کار نباشد واجبات شرعیت اسلام را به واجب تعبدی تقیید می کنند چون در واجب تعبدی به قصد اطاعت و قصد امر و قربت باید انجام دهد و واجب توصلی قصد قربت و امر لازم نیست و امر اطیعوا امر ارشادی است و نمی تواند واجبات را به واجب تعبدی تقیید کند.

مطلب دیگر در کتاب صلوة دارند که مطلب خوبی است گر چه ربطی به بحث ما ندارد و در ذیل مبحث( نافله ظهر و عصر در سفر ساقط است) آمده است: « ليس المدار عندنا في جواز العمل بالرواية على اتّصافها بالصحّة المصطلحة..... بل المدار على وثاقة الراوي ، أو الوثوق بصدور الرواية وإن كان بواسطة القرائن الخارجيّة التي عمدتها كونها مدوّنة في الكتب الأربعة ، أو مأخوذة من الاصول المعتبرة......ولأجل ما تقدّمت الإشارة إليه جرت سيرتي على ترك الفحص عن حال الرجال.» [1]

توضیح عبارت: ملاک در عمل به روایات بر این نیست که روایت صحیح اصطلاحی باشد.....مدار و ملاک بر طبق روایات روایت موثوق صدور باشد یعنی اطمینان بشود که از امام صادر شده است ولو از قرائن خارجیه استفاده شود نه از عدالت راوی ها......قرائن خارجی که به ما کمک می کنند برای وثوق صدور روایت که این روایت در کتاب اربعه مثل کتاب کافی و در اصول معتبره باشد....و علت اینکه در کتابهای فقهی بحث رجالی عنوان نمی کنیم که فلان راوی ثقه است و یا ثقه نیست و یا راوی عادل است یا عادل نیست این است ملاک در عمل به روایات وثوق به صدور است و این وثوق از هر راهی صادر بشود.

استاد: مطلب اخیر آقا رضا همدانی مورد قبول ما است زیرا بناء عقلاء در همه شئون زندگی عمل به وثوق و اطمینان است و اگر چه کسی که خبر می دهد طفل صغیر باشد و بلکه عقلاء در عمل به علم هم به وثوق و اطمیان عمل می کنند زیرا علم با اطمینان نوعا تلازم دارند و از طرفی دلیل حجیت خبر امضا همین سیره عقلاء است یعنی شارع مقدس سیره عقلاء را امضاء کرده است.

ولی مطلب سوم مرحوم همدانی را قبول نداریم.