درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /وجه تقدیم اماره بر استصحاب

اما جهت دوم

وجه تقدم بین عناوین اربعه دائر بین یکی از چهار عنوان تخصیص و تخصص و ورود و حکومت است و اولا بیان فرق بین عناوین و سپس کیفیت تقدم آن را بیان می کنیم.

مقدمه :

حکومت یا موضوعیه و یا حکمیه است و مرحوم صاحب عنایه الاصول [1] قسم سومی اضافه کردند و آن حکومت تعلیقیه است به عنوان مثال گفته می شود اکرم العلماء سپس دلیل حاکم می گوید بوسیدن پاها اکرام نیست در اینجا بوسیدن نه مربوط موضوع و نه مربوط حکم بلکه به چیزی که متعلق اکرام است.

حکومت موضوعیه :

ناظر به موضوع است که یا موجب تضیق دائره موضوع و خروج بعض افراد از موضوع می شود و یا حکومت موجب توسعه موضوع است و دخول بعض اغیار در موضوع اول می شود مثل کلام امام که کثیر الشک لیس بشاک چه اینکه شارع کثیر الشک را از افراد شاک خارج کرده است با اینکه واجدانا کثیر الشک شک دارد و دوم که تضیق موضوع است مثل کلام امام علیه السلام الطواف فی البیت صلوة شارع طواف را داخل در افراد نماز کرده است با اینکه طواف از افراد حقیقتا محسوب نمی شود پس حکومت ناظر به موضوع سعه و ضیقا می باشد.

حکومت حکمیه :

مرحوم میلانی به استادشان نائینی نسبت داده است که توجه حکومت به حکم و محمول است به اینکه دلیل حاکم شارح و مفسر حکم است مثل حکومت حرج و عسر بر وجوب وضوء و یا وجوب اطاعت ابوین مثلا چه اینکه این دو دلیل شارح و مفسر دلیل وجوبشان است یعنی وجوب اطاعت ابوین و وجوب عسر و حرج مختص به جایی است که عسر و حرج نباشد پس این حکومت ناظر به حکم است و شارح حکم است که تعبیر به حکومت محمولی در مقابل موضوعی است که همان صورت اولی است.

تخصیص

لسانش لسان نفی الحکم از موضوع ثابت است و نفی او مطابقتا مثل اکرم العلماء الا زیدا یا نفی الحکم از موضوع التزاما مثل کلام مولی که بگوید اکرم العلماء و لا تکرم زیدا چه اینکه حرمت اکرام دلالت التزامی دارد بر نفی وجوب الاکرام از زید عالم است.

فرق تخصص و ورود

بین تخصص و ورود در منفی فرقی نیست و فقط فرق بین آن دو در اسباب نفی است.

به عبارت دیگر موضوع در هر دو حقیقتا و واقعا منفی است ولی سبب نفی او در تخصص تکوینی و خارجی است و در ورود تعبدی و شرعی است.

فرق بین ورود و حکومت

فرقی بین ورود و حکومت در اسباب نفی نیست و اینکه اسباب نفی در هر یک از ورود و حکومت تعبدی است و فرقی بین آن دو در منفی است چه اینکه منفی در ورود تکوینی و در حکومت تعبدی است ولی در منفی در حکومت موضوعیه موجب تضیق موضوع است اما در غیر حکومت موضوعیه هیچ شباهتی بین ورود و حکومت اصلا وجود ندارد مثل دلیل اماره به نسبت به اصول عملیه عقلیه و شرعیه و در نسبت اماره به اصول عملیه عقلیه وارد است و در نسبت دلیل اماره نسبت به اصول علمیه شرعیه حاکم است.