درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /شرایط استصحاب

دو کلمه

کلمه اول :

وجهی برای آنچه که متداول بین اعاظم است وجود ندارد که در استصحاب یقین سابق و شک لاحق است پس استصحاب کنیم مثلا می گوید کنت علی یقین من الوضوء در صبح و الان شک دارم پس استصحاب وضوء در صبح را می کنم.

وجه فساد

ما سوال می کنیم که آیا متیقن همانا ماهیت وضوء است ؟ یا وجود مطلقش ؟ و یا وجودی که مقید به زمان اول است؟ و صرف الوجود که تعبیر به ناقض العدم می شود.

وجهی برای اول و دوم نیست و بنابر سوم شک مربوط به یقین نیست چه اینکه شک در وجود دوم است نه در وجود اول که متیقن باشد و تعبد هم همچنین بلحاظ اثر وجود دوم است نه وجود اول بخاطر اینکه فائده در تعبد به اثر اول است که یقین داشتیم پس آنچه متیقن است همان وجود اول است که شک در او نداریم و تعبدی به اثر اول هم نداریم و آنچه مشکوک است و تعبد به لحاظ اثرش است وجود دوم است که متیقن نیست پس استصحاب کجا است؟

ان قلت

جریان استصحاب به مثل این دقائق عقلیه متوقف نیست و اخبار استصحاب واگذار به عرف است که عرف چه از این خطاب می فهمد و دقت عقلی در فهم اخبار معتبر نیست و شی واحد یک وجود در همه زمان ها دارد و صحیح نیست که به واسطه زمان تقطیع کنیم به اینکه بگوییم وجود سابق و وجود لاحق بنابراین وضوء شی واحد و یک وجود هم بیشتر ندارد و وجود وضوء متیقن است و الان شک در وجودش داریم استصحاب جاری می کنیم.

قلت

بله شی واحد تا زمانی که موجود است اگر چه یک وجود واحدی بیشتر ندارد ولی زمانی که اثر مترتب بر وجود مختلف شد کشف می کنیم که باید وجود بحسب زمان تقطیع و جدا شود وجود اول و وجود دوم درست بشود و مانحن فیه ما هم همینطور است چه اینکه اثر متربت بر وجود وضوء در سابق و در لحظه حدوث وضوء همانا اثر واقعی است و اثر متربت بر وضوء الان اثر ظاهری است که شک داشتم و با استصحاب آن وضوء را ثابت کنم و اختلاف آثار که مترتب بر وضوء از جهت واقع و ظاهر کاشف است که وضوء وجودا جدا و تقطیع می شود و اینکه وجود لاحق با وجود سابق غیر از یکدیگر هستند وحدتی در بین نمی باشد پس استصحاب هم جاری نمی شود.

ان قلت

وجه دوم که مرحوم نائینی به آن برای اختصاص اخبار لا تنقض الیقین به استصحاب استدلال کرده است اجرا امام علیه السلام استصحاب در مورد وضوء همان طوری که نص روایت است و این مورد از موارد یقینی اجراء استصحاب است پس اخبار لا تنقض به حکم این مورد ناظر به استصحاب است.

قلت

بله استدلال امام در باب وضوء « فَقَالَ يَا زُرَارَةُ قَدْ تَنَامُ الْعَيْنُ وَ لَا يَنَامُ الْقَلْبُ وَ الْأُذُنُ- فَإِذَا نَامَتِ الْعَيْنُ وَ الْأُذُنُ وَ الْقَلْبُ وَجَبَ الْوُضُوءُ..»[1]

در نهایت متانت است چه اینکه متیقن در مورد استدلال امام وضوئی است که بقاء دارای اثر است و مشکوک همچنین آن متیقن است پس لا محاله استصحاب می شود بخاطر اتحاد الموضوعین بخلاف مواردی که برای متیقن بقاء اثری نباشد و عمل بواسطه اثر واقعی فعلی است.

خلاصه

مختار استاد ما مرحوم محقق میلانی در اخبار لا تنقض این است که مفید معنی عام است و آن همانا اصالة الیقین است و یکی از مواردش جایی است که بین دو قضیتین فعلا ثابت و باقی باشد و بنابراین اتحاد بین قضیتین تمام ملاک نیست.

تمام ملاک در جریان اخبار لا تنقض بلکه ملاک تام در جریان اخبار همان ناقضیه الشک برای یقین است پس هر شکی قابلیت داشته باشد که ناقض یقین باشد اعتناء به آن شک نمی شود فرقی ندارد که دو قضیه موضوعا و محمولا متحد باشد و یا نباشد و لذا که دو قضیه متحد نیست شامل شکوک صلوتیه می شود.

سپس مرحوم میلانی می فرمودند که لکن این مباحث که در این جا بحث کردیم در مقام بحث علمی است و اما در مقام عمل با آن عمل نمی کنیم تا با مشهور مخالفت نکرده باشیم.