درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه سیزدهم

صحبت در این بود اگر عامی داشتیم و این عام تخصیص خود و بعد در یک مورد شک کردیم که وظیفه چیست به عام مراجعه شود و یا به مخصص ؟سه قول بود و طبق بعضی اقوال به عام و طبق بعضی به مخصص مراجعه می شد و مرحوم نائینی فرمودند که اگر زمان قید حکم باشد به عام مراجعه می شود و اگر زمان قید متعلق باشد به عام مراجعه می شود و بعد مرحوم نائینی کلام شیخ را توجیه کردند که بعضی هم فرمودند که در خیار غبن شواهدی است که موافق با توجیه ای که مرحوم نائینی کرده است می باشد.

بعد مرحوم نائینی فرمودند که اگر زمان قید حکم باشد با دلیل اول نمی شود اثبات کرد چه اینکه زمان عرض است و معروض موخر است و تا معروض نباشد عرضی نیست و نمی شود دلیلی که معروض را بیان کند عرض را بیان کند این لازمه اش این است عرض و معروض در یک رتبه باشد و باید زمان حکم را با دلیل دیگری اثبات کرد.

مرحوم میلانی با دو بیان کلام استادش مرحوم نائینی را خدشه می کردند:

بیان اول از استادشان مرحوم محمد حسین اصفهانی نقل کردند

آن دلیل دومی که استمرار را به وسیله او اثبات می کنید مفاد این دلیل چیست؟ آیا اخبار از این دلیل از آن استمرار حکم قبلی و یا انشاء می کند حکمی را فعلا و شق سومی ندارد.

اگر بگویید اخبار می کند که این قابل قبول نیست چه اینکه آنکه استمرار دارد و باقی است آن اثر حکم است و باقی است و ادامه دارد نه خود آن حکم و آن حکم با گفتن مولی افعل با این افعل ان حکم بیان شد و الان نیست و گفتنش یک دقیقه طول می کشد و آن دوام ندارد و آن که ممکن ادامه پیدا کند اثر است که باید انسان اتیان کند.

و اگر بگوید این خودش انشاء می کند اثر را و این غیر از حرف اول خودتان است و مدعی شما این نیست و مدعی شما این شد که آن استمرار با دلیل اول اثبات نمی شود و باید دلیل دوم باید استمرار حکم اول را و استمرار غیر انشاء یک حکم جدید است پس علی ای حال این مفاد دلیل دوم شما که با او می خواهید استمرار را اثبات کنید ممکن نیست که قبول شود چه مفادش حکایت باشد از ان استمرار حکم قبلی و چه انشاء باشد و هر دو باطل است و اگر حکایت باشد یقینا حکم قبلی نیست و اثرش است و اگر انشاء باشد این مفاد دلیل دوم غیر از مفاد اول شد و شما می خواهید با دلیل دوم استمرار دلیل اول را اثبات کنید پس چه دلیل دوم شما حکایت آن حکم دلیل اول باشد و چه انشاء مثل او باشد علی ای حال قابل قبول نیست.

مرحوم میلانی می فرمودند این جواب اصفهانی مطلبی روشن است و دو دو تا چهارتا است.

بیان دوم از خود مرحوم میلانی:

این دلیل دوم که بیان کننده استمرار حکم اول است این دلیل دوم در چه زمانی آن حکم اول را بیان می کند؟یا قبل از آنی است که امتثال کند دلیل اول را و یا بعد از امتثال دلیل اول بیان شده است و شق ثالثی نیست و هر دو شق باطل است و اگر قبل از امتثال دلیل اول آمده است لغو است چا اینکه تکلیفی به ذمه انسان آمد خود عقل انسان می گوید این تکلیف را امتثال کنی و دستور مولی را اجراء کنی و بعد دستور عقل دیگر نیازی دستور دوم شارع ندارد و بعد از درک عقل دستور دوم شارع لغو است و اگر بعد از امتثال دلیل اول این دلیل دوم آمده است و این هم لغو است چه اینکه دلیل دوم برای چی آمده است؟ برای امتثال همان دلیل اول آمده است و فرض اینکه آن را امتثال کردم و در هر دو صورت لغو است و کار لغو از حکیم صادر نمی شود.

پس حاصل مطلب این می شود که فرمایش نائینی با دو بیان مخدوش است.

وقتی با کلام نائینی نشد استمرار اثبات کنیم پس استمرار در واقع تحدید همان حکم اول است یعنی حکم اولی که مولی بیان می کند لابد محدود به حدی است و وقتی استمرار در واقع باید تعیین کننده آن حد حکم باشد تحدید هم همانطور که به دلیل دوم باشد همانطور تحدید با دلیل اول بیان بشود و نیازی به دلیل دوم نباشد و اگر این تحدید آن تحدید حکم و در بازه زمانی باشد فرض کنید بگوید وجوب امساک تا غروب باشد مگر یک ساعت ظهر و این یک ساعت ظهر معارض با دلیل وجوب چه اینکه دلیل وجوب می گوید تا ظهر باید امساک کنی با استثناء یک ساعت ظهر معارض است پس تحدید حکم با استثناء معارض و تنافی است.

و اگر این تحدید آن تحدید متعلق باشد مثلا جلوس لازم است مگر ساعت ظهر و این الا در ساعت ظهر مخصص است.

و در زمانی که شک کنیم که این حدی تعیین شده آیا حد حکم است و یا حد متعلق حکم است چه باید کرد.؟

مقتضی صناعت علمی حد حکم است نه حکم متعلق است.

در جلسه 12/10/1400 بیان شد مقتضی صناعت علمی در دوران امر بین اینکه حد بیان شده حد حکم باشد و یا حد متعلق این حد حکم خواهد بود