درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه سیزدهم

مقدمه هشتم

مرحوم خوئی در مصباح الاصول می فرماید : « .....فانّ الكلام في تخصيص المجعول لا في تخصيص الجعل الراجع إلى النسخ.... و الجعل و المجعول يختلفان من حيث الاستمرار و عدمه، فتارةً يكون الجعل‌ مستمراً دون المجعول كالزوجية الانقطاعية، فانّ المجعول و هو الزوجية غير مستمرٍّ، و أمّا الجعل- أي جواز العقد الانقطاعي- فهو مستمر إلى يوم القيامة، و اخرى يكون بعكس ذلك كالزوجية الدائمية مع فرض نسخ جواز العقد الدائمي، فيكون المجعول- و هو الزوجية- مستمراً، و الجعل- و هو جواز العقد الدائمي- غير مستمر.» [1]

توضیح عبارت :

بحث ما در اینجا بحث ما در تخصیص مجعول است نه جعل یعنی می خواهیم بکوییم مجعول ما اینجا چه می شود و بحث ما در نسخ نیست که او چه گونه است

در هر جایی که جعل و مجعولی باشد از حیث استمرار و غیر استمرار مختلف است گاهی جعل مستمر است ولی مجعول مستمر نیست مثل زوجیت انقطاعیه که وقتی این زوجیت پیدا شد جعل می شود جواز زوجیت و این جعل استمرار دارد تا یوم القیامه ولی مجعول که زوجیت انقطاعی باشد استمرار ندارد چند روزی و چند ماهی بیشتر نیست و گاهی عکس این است مثل زوجیت دائمی که حاصل شود این زوجیت استمرار دارد ولی عقد دائم ممکن در شرائط فسخ شود و ادامه پیدا نکند پس مجعول که زوجیت است مستمر است ولی جعل که جواز عقد دائم باشد غیر مستمر است که ممکن این عقد دائم نسخ شود.

مقدمه نهم

عام استغراقی چیزی است که برای او افرادی است و به عدد هر فردی یک حکم مستقل است خواه ان افراد عرضی باشد یعنی در یک زمان باشد مثل اکرم العلماء که ده نفر هستند و ده نفر در یک زمان هستند و یا افراد طولی هستند مثل سی روز روزه واجب در ماه رمضان است و بعدد هر روز یک وجوب است و این عام استغراقی افرادش در یک زمان نیستند و برای هر فرد از این افراد یک معصیت و یک اطاعت است مثلا در یک روز از سی روز روزه بگیرد اطاعت است و روزی دیگر روزه نگیرد معصیت کرده است پس عام استغراقی از نظر افراد دو جور است یکی اینکه افرادش در یک زمان ممکن باشد مثل اکرم العلماء و یکی افراد در یک زمان نیستند مثل سی روز روزه ماه رمضان.

اگر چنانچه عام ما عموم زمانی دارد اگر دارای عام استغراقی باشد افرادش طولی است.

بعد از این مقدمات اقوال در مسئله سه قول است :

اول : قول مرحوم شیخ در رسائل می فرماید : اگر عموم استغراقی باشد مرجع بعد از شک نسبت مورد شک که استصحاب حکم مخصص ویا به عموم عام مراجعه شود ؟ بخاطر اینکه عموم عام استغراقی است و اخراج یک فرد از تحت عام باعث نمی شود که بقیه افراد از تحت عام خارج شود.

اگر عام ما مجموعی باشد و عام ما تخصیص خورد و در عام مجموعی یک حکم است وقتی مخصص آمد تخصیص داد این حکم را این حکم قطع بشود حکمی نیست که به او مراجعه شود و اثباتش بعد از قطع نیاز به دلیل است و دلیلی هم نداریم و مرجع ما بعد از شک رجوع به استصحاب است

قول دوم : کلام آخوند است که چهار صورت درست کردند که در جلسه ا0/10/1400 بیان شد که زمان ایا ظرف است و یا قید و یا مختلف است؟ خواه عام مجموعی و یا عام استغراقی است و اگر زمان ظرف باشد که عام قطع می شود به استصحاب مراجعه می شود و اگر زمان قید باشد به عام مراجعه می شود.

قول سوم : محقق نائینی که فرق است بین زمان قید حکم باشد و یا زمان قید متعلق باشد

اگر قید حکم باشد به عام مراجعه نمی شود و اگر قید متعلق باشد به عام مراجعه می شود و جمع بین این که قید متعلق و قید حکم باشد ممکن نیست.

ولی آخوند می فرماید جمع بین این دو که هم قید حکم و بین متعلق باشد ممکن است نهایت چون عام دلیل است و اصل دلیل نیست مراجعه به عام می شود و به استصحاب مراجعه نمی شود.