درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه یازدهم

بیان شد که در کان ناقصه اثر مال موضوعی که متصف به این صفت باشد و اگر بخواهیم اثر از بین برود و در این مقام باشیم باید اثبات کنیم که آن موضوع ما متصف به این صفت نیست چون اثر مال ان موضوعی است که متصف به این صفت باشد.

و اثبات این مطلب دو راه برای او متصور است :

اول استصحاب کنیم عدم تقدم را و وصف را از بین ببریم تا اثبات کنیم این ذات متصف به صفت نباشد و یا استصحاب کنیم خود ذات غیر متصف را.

و گفتند هیچ کدام از دو راه ما رو به مقصود نمی رساند چه اینکه اگر استصحاب عدم صفت بخواهید اثبات کنید که ذات غیر متصف است این لازمه عقلی است و مثبت است و استصحاب خود ذات غیر متصف هم حالت سابقه ندارد.

مرحوم میلانی از هر دو جواب می دهند :

اما جواب از کلام آخوند

بیان کردیم در چندی قبل که در جایی که موصوف و صفت است یک نسبتی بین این دو است که نامش اتصاف است و آن نسبت حالت سابقه دارد وجود این نسبت به این است هر دو طرف باشد و عدم آن به اینکه یا هر دو طرف نباشد و یا یک طرف نباشد و این اتصاف چون حالت سابقه دارد ما الان شک می کنیم این اتصاف است و یا نه؟ وقتی استصحاب عدم اتصاف کردیم قهرا آن وصف از بین خواهد رفت و اینکه آخوند گفتند نمی شود که صفت از بین برود چون حالت سابقه ندارد صحیح نیست بلکه با استصحاب عدم اتصاف ما اثبات می کنیم آن صفت نیست و قهرا اثری که مترتب بود بر موصوف با این صفت آن اثر از بین خواهد رفت مثلا اگر در احرام عقد نکاحی واقع شود اثرش حرمت ابدی بین زن و مرد است و نفی این اثر این است که یکی از این دو نباشد یا عقد و یا حالت احرام نباشد و با استصحاب عدم اتصاف اثبات می کنیم این اثر نیست چون لا محاله وقتی اتصاف نبود یا آن عقد نیست و یا احرامش نیست و استصحاب جاری می شود و ثابت می شود که اثر مال موصوف بدون صفت است و به تعبیری اثر مال فردی است که متصف به این صفت نباشد مثل زوجیتی مترتب بر عقدی که مقارن با احرام نباشد.

و اما جواب مرحوم نائینی

اصلا بین موضوع مرکب از عرض و محل و بین مفاد کان ناقصه ملازمه نیست و ممکن در خارج مفاد مفاد کان ناقصه باشد ولی در مقام موضوعیت نباشد و قهرا ان مشکل نائینی نخواهد بود و قبلا بیان کردیم مقام تکوین که کان ناقصه است غیر مقام موضوعیت است ممکن ارتباط در مقام تکوین باشد مثل کان ناقصه که با وصف و موصوف دارد ولی در مقام موضوعیت ارتباط نباشد پس ممکن وصف نباشد ولیس ناقصه است و نفی اثر می شود و لازم نیست موضوع متصف است و یا متصف نیست چون ممکن در خارج متصف باشد ولی در مقام موضوعیت اتصاف نباشد و بالعکس.