درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه یازدهم

در تنبیه یازدهم صحبت در این بود که اگر شک کنیم در تقدم و تاخر شی کردیم مثلا پدر و پسر هر دو مرده اند و نمی دانم کدام یک مقدم و کدام موخر بوده است؟

مرحوم آخوند فرمودند که اثر مال وقتی است که پدر قبلا مرده باشد و مرحوم آخوند فرمودند که استصحاب عدم تقدم پدر جاری نیست بخاطر اینکه حالت سابقه ندارد چه اینکه زمانی نبوده است که این موت باشد و مقدم نباشد پس استصحاب عدم تقدم موت پدر جاری نیست و اثر از بین خواهد رفت.

مرحوم میلانی نسبت دادند که مرحوم نائینی فرمودند اصل عدم تقدم جاری است ولی فایده ای نخواهد داشت.

توضیح مطلب :

تقدم صفتی از صفات است نمی دانیم که این صفت پیدا شد و یا نه ؟ شک در وجود این صفت و تحقق این صفت داریم اصل عدم جاری می شود می گوییم اصل این است که این صفت پیدا نشده است ولی این اصل لغو است بخاطر اینکه موضوع ما مرکب است از تقدم و از محلش که این باید قبل باشد پس لامحاله موضوع می شود ذات متقدم بوصف کونه متقدما که این جور ذاتی اثر دارد و اگر ما اراده کنیم که اثر را نفی کنیم نفی اثر به اثبات نقیض است یعنی ذات غیر متصف به تقدم و اگر خواستیم اثر را نفی کنیم باید اثبات کنیم این ذات متصف نبوده است و اجراء اصل تقدم برای اثبات نقیض اصل مثبت می شود یعنی اصل عدم تقدم تا اثبات کنیم این نقیض را که ذات غیر متصف این اصل مثبت است بخاطر اینکه ذات غیر متصف به تقدم لازمه عقلی عدم تقدم است و با استصحاب عدم تقدم می خواهیم اثبات کنیم که این ذات متصف نبوده و لازمه عقلی هم با استصحاب ثابت نمی شود و اصل مثبت می شود پس استصحاب عدم تقدم اگر چه جاری است چه اینکه حالت سابقه دارد ولی چون مثبت است مفید نخواهد پس ناچاریم که استصحاب موجود متصف به تقدم یعنی موت متصف تقدم نبوده و حال اینکه سابقه ندارد.

پس آنکه حالت سابقه دارد مفید نیست چون مثبت است و آنکه مفید است حالت سابقه ندارد پس در قسم دوم که اثر مترتب بر وجود علی نحو کان ناقصه جای استصحاب عدم صفت نیست یا بخاطر اینکه حالت سابقه ندارد که آخوند فرمودند و بخاطر اینکه مثبت است که به مرحوم نائینی نسبت داده شد.