درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه یازدهم

بیان کردیم که اگر شک در تقدم و تاخر نسبت به زمان باشد و یا نسبت به زمانی

نسبت به زمانی چهار صورت درست می شود.

که قسم اول که منشاء اثر بنحو کان تامه باشد.

قسم اول : از کلمات بزرگان اینطور استفاده می شود که در قسم اول در جریان استصحاب که موضوع اثر که می خواهد استصحاب جاری بشود چه موضوع مرکب باشد و یا نباشد.

مرحوم میلانی می فرمودند که فرقی ندارد که متعلق تکلیف مرکب باشد مثل صوم نهار که متعلق تکلیف است مرکب از صوم و از نهار است و بین اینکه موضوع متعلق و به عبارت دیگر متعلق متعلق مرکب باشد مثل صل خلف امام العادل یعنی امامت محرز بالوجودان و عدالت با استصحاب ثابت می شود که اینجا متعلق متعلق ما مرکب است.

و اگر شک در متعلق متعلق باشد استصحاب جاری می شود همانطوری که اگر موضوع مرکب نباشد جاری می شود ولی بعضی فرمودند اگر شک در متعلق متعلق باشد استصحاب جاری نیست چون اصل مثبت می شود.

توضیح مثبت بودن :

به اینکه ترکب متعلق معنایش تقید مامور به است به جزء و یا به شرط و یا به عدم المانع مثلا می گوییم الصلوة مقیدة بالوضوء و یا مقیدة بعدم وقوعها ثوب النجس و اگر استصحاب وضوء که شرط بود و یا استصحاب عدم نجاست برای اثبات تقید نماز به وضوء و یا عدم نجاست اصل مثبت می شود چه اینکه لازمه عقلی استصحاب وضوء پس نماز با طهارت بوده است و لازمه عقلی استصحاب بقاء نهار این است امساک در نهار بوده است و اصل مثبت می شود و استصحاب جاری نخواهد بود.

محقق نائینی از این اشکال جواب می دهد :

حاصل کلام ایشان این است مقید بودن یعنی در واقع دو تا است اعم از عارض و معروض باشد و اعم از اینکه با هم و معیت داشته باشد و اگر وجود قابل عروض باشد عارض و معروض می شود و اگر قابل عروض نبود این در واقع دو تا با هم هستند پس معنای این نماز مقید به طهارت است معنای ان نیست طهارت بر نماز عارض شده است بلکه طهارت معیت وجود با وضوء دارد و همچنین نماز با ما لبس لا یوکل لحمه معیت عدمی دارد و شک در وقوع صلوة با طهارت مسبب از بقاء وضوء و عدم وضوء است و استصحاب بقاء وضوء را می کنیم و متعبد می شویم که طاهر بودیم و وقتی ما متعبد شدیم که با استصحاب وضوء با طهارت بودیم دیگر شک در صحت طهارت در نماز نخواهیم داشت چه اینکه نماز معیت با طهارت دارد و وقتی استصحاب بقاء وضوء کردیم و طهارت هم ثابت می شود و نماز با طهارت ثابت می شود.

ان قلت

این استصحاب اگر چه با معیت که گفتید مثبت نیست ولی معارض دارد یعنی استصحاب کردید طهارت و ما استصحاب عدم طهارت می کنیم و تعارض می کنند و تساقط می کنند و استصحاب جاری نمی شود.

قلت

استصحاب نماز با طهارت که جاری است هر دو موجود هستند و برای هر یک استصحاب جاری می شود و استصحاب عدم طهارت حالت سابقه ندارد و جای این استصحاب نیست پس استصحاب عدم طهارت جاری نخواهد شد

پس نه اصل مثبت است و معارض هم نخواهد داشت.

پس در قسم اول استصحاب جاری است مطلقا چه موضوع اثر مرکب باشد و چه نباشد و ترکیب در خود متعلق اثر باشد و چه در متعلق و متعلق متعلق باشد و نه اصل مثبت و نه معارض خواهد داشت.