درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه یازدهم

بیان کردیم اگر شک در اصل حکم و موضوع حکم باشد استصحاب جاری می شود و اگر شک در تقدم و تاخر باشد تارة نسبت به زمان و اخری نسبت به حادث اخر سنجیده می شود و نسبت به زمان مرحوم میلانی پنج صورت تصور کردند اول اثر مال وجود سابق دوم اثر مال عدم سابق باشد و سوم اثر مال وجود متاخر باشد که بحث در این سوم بود که اگر اثر مال وجود متاخر باشد استصحاب جاری نیست چون اصل مثبت می شود و بعد ان قلت بیان کرد که اصل مثبت نیست حدوث متاخر از دو شی وجود در زمان و عدم در زمان سابق وجود ان محرز بالوجدان و عدمش با استصحاب ثابت می شود و اصل مثبت نیست و در قلت بیان شد که اولاحادث مرکب نیست و بلکه بسیط است

ثانیا حادث در برابر ذات باری است که بحث فلسفی و کلامی و طولانی است که ما بحث نمی کنیم که هم در باب حادی عشر و گوهر مراد مفصل بحث می شود

مراد از حادث مورد بحث ما است چیزی است که شک در ابتدا وجودش است که آیا ابتداء وجود در زمان لاحق بوده است و یا در سابق مثلا این استطاعت در زمان محرم و یا در زمان ذی الحجه بوده است ؟ این جا جای استصحاب نیست چون اگر استصحاب کنیم که استطاعت در ماه ذی الحجه نبوده است اثبات نمی کند پس بنابراین باید در این ماه محرم باشد که اصل مثبت می شود.

صورت چهارم

چهارمین احتمال در این مبحث بود که حادث نسبت به زمان بوده یا نه ؟ اثر مترتب باشد بر عنوان تقدم زمانی و این تقدم بنحو کان تامه است یعنی استطاعت در زمان حج بوده است یا نه؟ استصحاب عدم تقدم زمانی جاری می شود و تقدم زمانی نبوده است.

صورت پنجم

پنجمین احتمال در این مبحث بود که حادث نسبت به زمان بوده با نه؟ اثر مترتب باشد بر عنوان تاخر باشد و این تاخر بنحو کان ناقصه باشد

اگر این دو احتمال چهارم و پنجم در عنوان بنحو کان تامه باشد استصحاب عدم جاری می شود ولی عدمی که اینجا است عدم ازلی است بخاطر اینکه موصوفی که متقدم و یا متاخر است با صفتش هر دو مسبوقان به عدم ازلی است که در ازل نبوده است و شک در وجود این شی قهرا شک در صفتش خواهد بود و می گوییم این شی با این صفت در ازل بوده است و یا نبوده است؟ استصحاب عدم ازلی یعنی این صفت در ازل نبوده است و استصحاب جاری است.

همانطوری که اثر برای وجود سابقا صورت اول و یا اثر برای عدمش سابقا صورت دوم بود استصحاب جاری بود همچنین استصحاب ازلی در عنوان تقدم و تاخر هم جاری است.

صوری که در مقام اول که پنج صورت بود طبق انچه مرحوم میلانی بیان فرموده است که استصحاب در چهار صورت جاری است یعنی در صورت اول و دوم و چهارم و پنجم استصحاب جاری است و در صورت سوم استصحاب جاری نیست.

اما مقام دوم

تقدم و تاخر نسبت به حادث دیگر سنجیده شود

مثلا پدر و فرزندی مرده است نمی دانیم کدام اول مرده است؟ و یا دو حکم در موضوعی وارد شده است یکی ناسخ و دیگری منسوخ است و شک در ناسخ و منسوخ که کدام اول بوده است.پس تاریخ هر کدام مجهول است.

به عبارت دیگر

تا حالا حادث زمان با حادث زمان می سنجیدیم و در مقام دوم حادث زمانی با حادث زمانی می سنجیم.

مرحوم آخوند چهار صورت تصور می کنند.