درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملية/ استصحاب/تنبیه هفتم/کلام میلانی

بحث ما در اصل مثبت بود.

مرحوم میلانی فرمودند :

ما با چهار عنوان برای استنباط احکام ( در مسائل اصولی و فقهی) سر کار داریم :

    1. اماره مثل بینه و خبر واحد.

    2. اصل لفظی مثل اصالة الحقیقه و اصاله عدم قرینه و اصاله عدم تقید و اصاله عدم تخصیص و برگشت همه این اصول لفظیه به این است که یا مستقیما برای لفظ ظهور درست می کند یعنی برگشت به اصاله ظهور دارد و یا به واسطه رفع مانع مثل عدم قرینه مجازیه چه اینکه با این اصل ظهور درست می شود که این لفظ دارای معنای حقیقی است و بعد از رفع مانع ظهور ثابت می شود.

    3. اصول عملیه مثل استصحاب و نظیر استصحاب.

    4. قواعد فقهیه مثل قاعده ضمان و قاعده تلف.

مشهور است که مثبتات اماره و اصل لفظی حجت است ولی مثبتات اصول عملیه و قواعد فقهیه حجت نیست.

و مرحوم میلانی می فرمودند : تعبدات شرعیه در امور تکوینیه نیست یعنی امر تکوینی چه عقلی و چه عادی باشد مثل شارع مقدس ما را متعبد بکند که آنچه در مقابل تو است دیوار است و یا ساختمان است و تعبدی به این موارد از قبل شارع نیست و تعبد همیشه نسبت به اموری است که شرعا قابل تعبد باشد و یا اگر چه قابل تعبد نیست ولی که اثر شرعی داشته باشد که قابل تعبد باشد.

و در ادامه مرحوم میلانی سوالی مطرح کردند که چه فرقی است بین اماره و اصول عملیه که مثبتات اماره حجت است ولی مثبتات اصل عملی حجت نیست؟ که پاسخ این سوال را در چند وجه بیان شده است که در جلسات قبل مطرح کردیم.

مرحوم میلانی در تکمیل فرمایش خودشان استنثنائی مطرح کردند که در بعضی از موارد در اصل علمی هم مثبتاتش حجت است مثل آنجایی که خود آن مورد اصل عملی اثر شرعی ندارد ولی آن یک لازم دارد که لازمش دارای اثر شرعی است و در این جور جایی این اصل عملی جاری می شود و آن لازم ثابت می شود.

و علت این مطلب را مرحوم میلانی این طور بیان می کنند: که دلالت اقتضاء در جایی است لغویت کلام متکلم متوقف بر این اقتضاء دارد و مطلب متکلم از باب دلالت اقتضاء ثابت می شود و اگر این نباشد کلام متکلم لغو است یعنی مطلبی است که خود ملزوم که اثر شرعی ندارد و لازم که اثر شرعی دارد و اگر این اثر برای مطلب ثابت نشود مطلب متکلم لغو می شود.

به تعبیر دیگر :

مثبتات اصول عملیه به طور کلی حجت نیست مگر در یک مورد که دلالت اقتضاء حجیت مثبتات اصول عملیه را ثابت کند.

مرحوم میلانی می فرمودند :

لازم عقلی در اصول عملیه چون اصلا مثبت است ثابت و مترتب نمی شود این به معنای این است که آن اثر شرعی که مترتب به لازم عقلی است آن با اصل مثبت ثابت نمی شود و اما خود لازم عقلی قطعا متربت می شود مثل اینکه عقل می گوید امتثال امر مولی لازم است.