/جایگاه منصب قضا /فقه القضا

موضوع: فقه القضا/جایگاه منصب قضا /

آیه دیگری که بر ولایی بودن جایگاه و منصب قضا دلالت دارد این آیه شریفه است

إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ ۖ يَقُصُّ الْحَقَّ ۖ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ

سوره انعام آیه ۵۷

حکم در این آیه هم حکم تکوینی و هم حکم تشریعی را در بر می گیرد. شاید کسی خرده بگیرد که این کاربست لفظ در بیش از یک معنی است ولی ما پاسخ می دهیم که اینگونه به نظر نمی رسد چرا که حکم چه تکوینی و چه تشریعی یک معنای عام بوده و به هر روی حکم است و حتی اگر اینگونه باشد و برداشت واژه حکم بر حکم تکوینی و تشریعی استعمال لفظ در بیش از یک معنی باشد باز هم طبق مبنای ما کاربرد لفظ در بیش از یک معنی رواست. این آیه دلالت می کند که حکم منحصراً در ید اختیار و قدرت خدای تعالی است. اابته شاید بتوان گفت واژه حکم در این آیه انصراف به معنای حکم تشریعی دارد و قضا از مهمترین افراد حکم تشریعی است و باید به حسب تدبیر و فرمان الهی جریان بیابد و حق تعالی چنین فرمان داده و چنین تدبیر نموده است که حکم قضایی از سوی ولی امر که او بر می گمارد به انجام برسد. از سوی دیگر تحاکم به طاغوت پذیرش ولایت طاغوت است و روا نیست. همانگونه که در صحیحه سلیمان بن خالد گذشت امام صادق علیه‌السلام فرموده اند از پذیرش و عهده داری حکومت بپرهیزید چرا که حکومت از شؤون خاص امام عالم به قضاء و عادل است. پس ولایت قضاء، بالذات از آن خداوند، بالعرض از آن نبی و وصی نبی و بالنصب و النیابة از آن ولی فقیه است. منصب قضاء یک منصب الهی است و نیاز به نصب و گمارش دارد. لهذا امام صادق علیه‌السلام در صحیحه ابی خدیجه و مقبوله عمر بن حنظله شیعیان را از تحاکم به اهل جور بازداشته و فرموده اند باید در داوری به فقهای شیعه ای روی کنید که قضایا و معارف ما را می شناسند و من آنها را بر شما حاکم و قاضی قرار دادم. فقها از روایت عمر بن حنظله به مقبوله تعبیر کرده اند گویی که خود او شخصی ناشناخته است ولی روایت او پذیرفته و بدان تمسک شده است. ولی به نگره ما گرچه عمر بن حنظله از سوی اصحاب رجال نه مدح و نه قدحی ندارد ولی قرائن بسیاری در توثیق او در دست است که مرحوم محدث نوری در اواخر مستدرک آنها را آورده است. همچنین شهید ثانی رحمت الله علیه نیز ایشان را توثیق نموده اند. و راویان شناخته شده بسیاری که برخی از ایشان از اصحاب اجماع هستند از عمر بن حنظله نقل حدیث کرده اند و این نشان از جایگاه والای او در میان راویان حدیث دارد. گذشته از این صفوان بن یحیی از از رواة ثقه است و ابن ابی عمیر که از اصحاب اجماع است هر دو از شاگردان عمر بن حنظله هستند و این مقام والای او را نشان می دهد. این راویان حدیث بسیار از علمای رجال که چند صد سال پس از عمر بن حنظله می زیسته اند او نزدیک تر بوده اند. از این رو به نگره ما این روایت موثقه است نه مقبوله.