/ /فقه القضا

موضوع: فقه القضا/ /

گام های بایسته برای ساختارمند سازی فقه ایده آل

برای ساختارمندی فقه گام های زیر ضروری و بایسته هستند

گام نخست دانستن تعریف پیشینی فقه مطلوب و ایده آل و دستاوردهای تبویب و ساماندهی فقه ایده ال

گام دوم دانستن مولفه های رکنی علم فقه یعنی شناختن مبادی، موضوع ، مسائل، منطق و غایت فقه ایده آل

گام سوم شناختن نطاق یعنی قلمرو علم فقه ایده آل و دانستن آثار این قلمرو در تبویب فقه.

گام چهارم چیدمان ابواب فقه به گونه ای که هر بازجست پسین و دومی بر مطلب پیش از خود ترتب منطقی داشته باشد.

گام پنجم تعیین جایگاه فقه الحکومة به طور خاص است که شؤون حکومت اسلامی را طبق شریعت تدبیر می کند

گام ششم تعیین غایت کلیت علم فقه ایده آل و غایت هر باب از باب های آن به طور خاص است.

گام هفتم تعیین معیارهای مشخص برای شناخت و جداسازی نظام های فقهی از هم و جلوگیری از تداخل مباحث فقهی در یکدیگر است. چرا که بخش بزرگی از فقه نظام است. اینکه مثلاً با چه معیاری ما دسته ای از گزاره ها را در نظام فقهی اقتصاد جا می دهیم؟ یا دسته دیگری را نظام فقهی خانواده می نهیم

گام هشتم اینکه نیازهای اساسی انسان را شناسایی کنیم تا ساحات و عرصه های زندگی انسان دانسته شوند. به نظر می رسد که پیش از درآمدن به ساحات چهارگانه فقه که در حدیث امام صادق علیه السلام به آنها اشاره شد به مبحثی کلان و فراگیر پیش از آنها نیاز داریم. این مستوای کلان را می توان احکام کلی و بنیادین فقهی نامید. چون قصد داریم پیرامون خود تکلیف در آنجا گفتگو کنیم. اموری مانند اصل فقه، اصل اجتهاد، اصل افتاء، اصل تکلیف و اصل تقلید. مانند آنچه که در رساله های عملیه نیز متداول است و در آغاز پیرامون اصل تقلید گفتگو می کنند. این امور کلی پاره‌ای از مباحث فقهی هستند که از عمل انسان بما هو انسان و همزیستی او با هستی گفتگو می کنند نه از عمل انسان بما هو عبد. این مدخل که همه ساختار فقه را بر می سازد سه محور اساسی دارد. نخست تکلیف و متعلقات آن. دوم اجتهاد و افتاء و متعلقات آنها. و سوم تقلید و متعلقات آن. ساحات خرد این مدخل کلان همان چهار قلمروی هستند که در حدیث امام صادق علیه السلام آمده اند که حضرت فرمودند:

اصول المعاملات تقع علی اربعة اوجه، معاملة الله، معاملة النفس، معاملة الخلق و معاملة الدنیا

معاملة الله رابطه انسان با حق تعالی است که می شود عبادات ، معاملة النفس اموری است که به خود فرد باز می گردد. معامله الخلق این است که با مردم و معامله الدنیا این است که با جهان هستی چگونه همزیستی می نماید. سپس حضرت هر یک از این چهار رکن کلان را به هفت بخش خردتر تقسیم نموده اند.