درس خارج فقه آیت‌الله نوری

موضوع: اعداد صلاة/نوافل/صلاة غفیله

بحثمان با توفیق پروردگار متعال در کتاب الصلاة و در باب اعداد الفرائض و نوافلها بود و عرض کردیم که محور بحثمان کتاب عروه می باشد.

صاحب عروه در مسئله دوم اینطور می فرماید: « المسئلة 2: الأقوى استحباب الغفيلة، وهي ركعتان بين المغرب والعشاء ولكنها ليست من الرواتب يقرأ فيها في الركعة الأولى بعد الحمد: ﴿وذا النون إذ ذهب مغاضبا فظن أن لن نقدر عليه فنادى في الظلمات أن لا إله إلا أنت سبحانك إني كنت من الظالمين فاستجبنا له ونجيناه من الغم وكذلك ننجي المؤمنين﴾[1] وفي الثانية بعد الحمد: ﴿وعنده مفاتح الغيب لا يعلمها إلا هو ويعلم ما في البر والبحر وما تسقط من ورقة إلا يعلمها ولا حبة في ظلمات الأرض ولا رطب ولا يابس إلا في كتاب مبين﴾[2] و يستحب أيضا بين المغرب والعشاء صلاة الوصية وهي أيضا ركعتان، يقرأ في أولاهما بعد الحمد ثلاثة عشر مرة سورة إذا زلزلت الأرض زلزالها، وفي الثانية بعد الحمد سورة التوحيد خمسة عشر مرة.»[3] .

چند مطلب در اینجا وجود دارد؛ اول اینکه مدرک و سند نماز غفلیه چیست؟ نوع فقهاء ما قائلند نماز غفیله مستحب است فقط آیت الله خوئی فرموده که سندش ضعیف است که بعدا دلیل ایشان را عرض خواهیم کرد.

صلاة غفیله در کتاب شرایع که از کتب جامع و مهم فقهی ما می باشد و شروح زیادی بر آن نوشته شده وجود ندارد.

یکی از کتاب هائی که خیلی مهم است و ما باید با آن آشنا باشیم کتاب "الذریعة فی تصانیف الشیعة" تالیف شیخ آقا بزرگ تهرانی می باشد که در 25 جلد چاپ شده و برای جمع آوری و تالیف آن زحمت بسیار زیادی کشیده شده.

کتاب دیگری که خیلی مهم است "اعیان الشیعة" تالیف سید محسن جبل عاملی می باشد و کتاب بعدی که اهمیت بسیاری دارد و ما باید با آن آشنا باشیم کتاب "اصل الشیعة و اصولها" تالیف کاشف الغطاء می باشد و همچنین سید حسن صدر نیز کتابی بنام "تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام" دارد که همه این کتب بسیار مهم هستند و ما باید با آنها آشنا باشیم.

عرض کردیم محقق در شرایع که یکی از کتب مهم فقهی ماست بحث صلاة غفیله را ندارد ولی علامه در قواعد صلاة غفیله را ذکر کرده و صاحب مفتاح الکرامة که شرح قواعد علامه می باشد نیز صلاة غفیله را ذکر کرده به این بیان که :

«الحادی عشر: صلاة الغفیلة .

و یستحبّ بین المغرب و العشاء صلاة رکعتین، یقرأ فی الاولیالحمد و قوله تعالی: ﴿وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغٰاضِباً﴾ إلی آخر الآیة، و فی الثانیة الحمد و قوله تعالی: وَ عِنْدَهُ مَفٰاتِحُ الْغَیْبِ إلی آخر الآیة، ثمّ یرفع یدیه فیقول: اللّهمّ إنّی أسألک بمفاتح الغیب الّتی لا یعلمها إلّا أنت أن تصلّی علی محمّدٍ و آل محمّد و أن تفعل بی کذا، اللّهمّ أنت ولیّ نعمتی و القادر علی طلِبَتی تعلم حاجتی فأسألک بحقّ محمّدٍ و آل محمّد علیه و علیهم السلام لمّا قضیتها لی، و یسأل حاجته.»[4] .

خب و اما در مورد سند نماز غفیله باید عرض کنیم که اولا مشی فقهاء ما بر انجام نماز غفیله بوده و بعلاوه اخباری را در مورد استحباب نماز غفیله ذکر کرده اند که مورد عمل فقهاء نیز هستند و دیگر بیش از این سندی نیاز نیست اما مشی آیت الله خوئی فرق دارد ایشان به سند اخبار نگاه می کند و اگر صحیح باشد به آن عمل می کند و اگر ضعیف باشد عمل نمی کند و دیگر کاری به عمل یا اعراض فقهاء و اصحاب ندارد ولی مبنای آیت الله بروجردی و امام رضوان الله علیه و همچنین ما و بسیاری از فقهاء این است که عمل و اعراض اصحاب را در ضعف و صحت خبر موثر می دانیم، علی أیِّ حال هم مشی عملی فقهاء ما و هم اخبار وارده دلیل بر صلاة غفیله می باشد.

خب و اما آقای بروجردی در تبیان الصلاة اخباری را برای حجیت نماز غفیله و به عنوان سند آن ذکر کرده که بعدا می خوانیم و بررسی می کنیم، ایشان اول از کتاب مصباح شیخ طوسی و دوم از کتاب فلاح السائل سید بن طاوس و سوم از شیخ صدوق در من لایحضر مرسلاً و در علل مسنداً نقل کرده.

امام رضوان الله علیه می فرمایند باید توجه داشت که آخرین وقت نماز غفیله آن وقتی است که شفق غربی ناپدید بشود و فکر نکنید که بین نماز مغرب و عشاء می توان غفیله خواند چراکه وقت نماز مغرب و عشاء تا نصف شب می باشد.

دومین بحثی که در مورد نماز غفیله وجود دارد کیفیت انجام دادن آن می باشد و سوم اینکه آیا می شود آن را از نافله مغرب حساب کرد یا نه؟ که بماند برای فردا إن شاء الله تعالی... .